Feiten, meningen, duiding en framing

Vaak lees of hoor je dat journalisten geen feiten van meningen kunnen onderscheiden, en al zeker niet van hun eigen mening. Journalisten spreken die lasterpraatjes natuurlijk tegen.

Laten we daarom even kijken naar een bladzijde uit De Standaard van 1 maart 2016. We zien een artikel van Natalie Nougayrède, oud-hoofdredactrice van Le Monde. Het is een vertaling uit The Guardian, maar ik heb uit luiheid die vertaling niet gecontroleerd. We leven in vertrouwen. En omdat ik vind dat mijn lezer ook wel eens lui mag zijn, bespreek ik maar een fragmentje uit haar artikel, namelijk wat hieronder te zien is. De eerste regels van dit knipsel mag mijn lezer zelfs buiten beschouwing laten, want we beginnen pas bij het woord ‘pessimisten’.

Natalie zegt in die regels wel iets over de slag bij Agincourt (die echt heeft plaatsgehad, en wel op 25 oktober 1415) maar vergeet dat haar schrijfwijze een geschiedkundig standpunt verraadt: de Fransen schrijven Azincourt. Nu, daarover zullen we het zoals beloofd niet hebben, en evenmin trouwens over de titel bovenaan: ‘Europa, omdat het moet’, want Natalie bedoelt natuurlijk ‘EU omdat het moet volgens The Guardian’. Dat is een te banale journalistieke fout om er nog aandacht aan te besteden.

‘Pessimisten verwachten dat de EU weldra verleden tijd zal zijn’ Die verwachting bestaat echt, en behoort dus tot de feiten, maar een kwalificatie als ‘pessimisten’ behoort weer tot de journalistieke meningen, of tot de duiding of framing, zoals u het noemen wilt.
‘Maar als je goed kijkt, zie je net het tegendeel.’ Dat goed kijken is een oud-hoofdredactrice ongetwijfeld gegeven, maar niet iedereen zal ook dat tegendeel zien, want haar argument is: ‘Want terwijl de spanningen toenemen, is de EU noodzakelijker dan ooit’. De ongetwijfeld charmante Natalie presenteert dit als een feit, wat die spanningen ook echt zijn, maar die noodzakelijkheid is alweer enkel haar mening, al staaft ze die wel: ‘Ze is het onmisbare kader om irrationeel gedrag tegen te gaan. Ze is de enige fatsoenlijke uitweg uit de oude twisten, die zoals we allemaal weer ontdekken, een taai leven leiden.’ Fatsoenlijkheid en irrationaliteit behoren helaas alweer tot het vocabularium dat bij de meningen, de appreciaties, de morele oordelen hoort, niet bij dat van de feitelijke mededelingen.

Ik wilde hier eigenlijk al besluiten, maar Natalie gaat nog even door: ‘De EU is ons beste middel om te voorkomen dat we elkaar als vijanden gaan behandelen. Dat is niet gering.’ Dat laatste zinnetje doet me vermoeden dat ze haar artikel in het Frans heeft geschreven, en wij in De Standaard dus een vertaling van een vertaling hebben gelezen. Ce qui n’est pas rien.

Of laat me zelf dan ook nog even doorgaan: onderaan leest de geduldige lezer dat er nooit aan een Europese Federale Staat is gedacht: de naties, de volkeren hebben altijd voorop gestaan. Dat is niet eens een mening maar gewoon een leugen, en Natalie moet dat eens navragen bij onze Guy Verhofstadt.