JavaScript is required for this website to work.
Buitenland

Fidel is dood

Theo Lansloot30/11/2016Leestijd 7 minuten

Een terugblik op het overlijden van Fidel Castro.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

De mortibus nil nisi bonum. Een al in het Romeins imperium wijd verspreid gezegde dat eigenlijk terug gaat tot een van de Zeven wijzen van het oude Griekenland Chilon van Sparta (620 -471 v.Chr.). Als ‘over de doden niets dan goed ‘ is het ook in het Nederlands een gangbare spreuk. Hij klopt meestal wel onmiddellijk na het overlijden, maar verliest doorgaans aan kracht naarmate de tijd verstrijkt.

Fidel Castro’s tropisch totalitarisme

Het artikel van Karl Drabbe dat op 26 november onder de rubriek ‘geschiedenis’ in Doorbaak verscheen, belicht voldoende de bijzonder zwarte kanten van het Castro-communisme: ‘iedereen was verdacht onder Fidel Castro, iedereen kon in een concentratiekamp terechtkomen.’ Na het lezen van die bondige samenvatting van wat zich onder Fidel werkelijk in Cuba en door hem ook in grote delen van Latijns-Amerika heeft voorgedaan, valt het hard te bedenken wat goeds er over de ‘Lider Máximo’ te vertellen valt.

Hij heeft ons bijna een derde wereldoorlog aangedaan door het plaatsen van Sovjet-kernraketten op zijn eiland. Gelukkig koos, na een stoere waarschuwing door president Kennydy, Chroesjtsov toen eieren voor zijn geld.

Al had hij geloof altijd achterlijk genoemd en zag hij met name de Katholieke Kerk als een kapitalistische instelling, toch aarzelde hij niet kerkleiders in te schakelen als hem dat van pas kwam. Van 21 to 24 november 2015 bracht paus Franciscus een bezoek aan Cuba. Voordien had hij al de opheffing van het Amerikaanse embargo bepleit en verheugde hij zich over de toenadering tussen de Castro ’s en Obama waarbij hij zelf overigens een niet onbelangrijke rol heeft gespeeld. Geen wonder, want hij behoort tot de Argentijnse Jezuïetenorde die op grond van de marxistisch-leninistisch geïnspireerde Theologie van de Bevrijding El Salvador en de rest van Midden-Amerika naar de duivel heeft geholpen. De Jezuïeten misbruikten daarvoor Mgr. Romero, de aanvankelijk politiek erg naïeve aartsbisschop van San Salvador. De Midden-Amerikaanse landjes waar ik toen als ambassadeur geaccrediteerd was waren dan langzaam maar zeker op weg om meer democratische rechtstaten te worden. Grote landhervormingen waren gepland en deels al begonnen of uitgevoerd. De Theologie van de Bevrijding veranderde Midden – Amerika in een haard van corruptie, drughandel en mensensmokkel. De paus heeft nooit van die verderfelijke zgn. theologie afstand genomen.

Op 12 februari 2016 ontving Raúl Castro de Russische Patriarch Kirill. Ook dat hoeft niet te verbazen. De Russische Orthodoxe kerk was de staatsgodsdienst van zowel de Tsaren als de Sovjet-Unie en nu van het Rusland van Poetin. Zij werd daar financieel alleen maar beter van. Naar aanleiding van dit bezoek troffen de patriarch en de paus zich voor een onderhoud op de luchthaven. Het was voor het eerst in vrijwel 1000 jaar dat zulk gesprek plaatsvond.

Reacties op Fidel Castro ’s overlijden

De EU

Fidel Castro stierf op 25 november. In Europa raakte het via de radio pas de morgen nadien bekend. De VRT besteedde aandacht aan de een, op zijn zachtst uitgedrukt, zeer genuanceerde verklaring van de EU-ambassadeur in Havana. Afgezien van de inhoud daarvan rijst de vraag of niettegenstaande het gruwelijke regime van de gebroeders Castro een EU-ambassadeur daar op zijn plaats zit.

De EU- en Cuba tekenden op 11 maart 2016 een bilateraal akkoord zoals de unie dat met vele Latijns-Amerikaanse landen heeft. De meeste van die landen hebben echter een heel ander bewind dan Cuba, ook onder Raúl Castro. Het initiatief ging uit van Federica Mogherini, de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid van de Europese Unie. Zij was voordien actief in de Italiaanse politieke partij ‘Democratici di Sinistra’ die in 1991 was opgericht als ‘Partito Democratico della Sinistra-PDS. De PDS was de opvolger van de vroegere Italiaanse communistische partij.

Het akkoord kwam tot stand net voor het bezoek van Barack Obama dat verondersteld werd een dooi in te luiden in de Amerikaans-Cubaanse betrekkingen nadat het sedert 2002 als was voorbereid door voormalig president Jimmy Carter. De steenrijke pindaboer uit Georgia was qua buitenlands beleid niet aan zijn eerste blunder toe. In Latijns-Amerika had hij eerder al de Sandinisten in Nicaragua miljoenen dollars cadeau gedaan. De huidige Nicaraguaanse president en oud-guerrillaleider Daniel Ortega voert al lang een uiterst autoritair bewind. Op 2 augustus 2016 duidde hij zijn vrouw, Rosario Murillo, aan als kandidaat voor het vicepresidentschap als hij op 7 november werd herkozen. Dit is natuurlijk gebeurd. Andere familieleden kregen belangrijke ministerportefeuilles toebedeeld. Nicaragua krijgt dus een marxistisch-leninistische dynastie.

De verklaring van Mogherini na de dood van Fidel was navenant. Naast de betuiging van haar medeleven aan Raúl Castro en de nabestaanden van Fidel, verwees zij naar het onderhavig akkoord als een bevestiging van de nauwe banden van de EU en haar lidstaten met het Cubaanse volk die, althans volgens haar, al tientallen jaren bestaan.

Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, was voorzichtiger. Hij zag Fidel terecht als de belichaming van de Cubaanse revolutie en een man die in de wereld een grote bekendheid genoot. Hij oordeelde dat de geschiedenis zal bepalen wat de erfenis van Fidel precies is geweest.

De voorstanders

In Latijns-Amerika hemelen gelijkgestemden die eveneens, vaak samen met Ché Guevara, hun land om zeep hebben gebracht, de afgestorvene natuurlijk op. Dit zijn onder meer de Venezolaanse president Nicolas Maduro en de Boliviaanse president Evo Morales.

Niet verrassend liet Michail Gorbatsjov, de laatste president van de Sovjet-Unie, zich ook zeer lovend uit.

De Russische president Vladimir Poetinwas soberder. Hij beperkte er zich toe Fidel Castro te beschouwen als een symbool van een tijdperk uit de moderne wereldgeschiedenis en als een oprechte en betrouwbare vriend van Rusland.

Hetzelfde geldt voor de Indiase premier Narendra Modi. Hij bestempelde Fidel als een van de meest iconische persoonlijkheden van de twintigste eeuw en voegde eraan toe dat India rouwt om het verlies van een goede vriend.

Volgens de Chinese president Xi Jingpin zal Fidel Castro ‘eeuwig leven’. ‘Het Chinese volk heeft een goede en oprechte kameraad verloren’, aldus de president en secretaris-generaal van de Chinese communistische partij.

Onbegrijpelijk maar niet verwonderlijk was de boodschap op Twitter van Alexis Tsipras, de Griekse premier van het radicaal linkse Syriza: ‘vaarwel commandant – tot de eeuwige overwinning van het volk’. Sterk voor de leider van een EU-land waarvoor wij allen financieel opdraaien.

De Middenmoot

Daartoe horen de meeste Westerse staatshoofden en regeringsleiders. Zij wijzen op het einde van een tijdperk en sommigen benadrukken ook de keerzijde van zijn bewind.

President Obama was veel voorzichtiger dan toen hij zijn opwachting in Havana maakte. Hij verklaarde gewoon dat Castro een enorme impact op de geschiedenis heeft gehad en dat later zal moeten blijken of die impact heilzaam was.

De Franse president François Hollande stelde dat Fidel Castro ‘de Cubaanse revolutie belichaamde, zowel in de hoop die ze opwekte, als de ontgoocheling die erop volgde’. De ‘acteur van de Koude Oorlog’ was een persoonlijkheid van de twintigste eeuw, zo zei hij en Frankrijk heeft steeds de mensenrechtenschendingen aangekaart, maar zich ook altijd tegen het Amerikaanse embargo’s tegen Cuba uitgesproken.

Voor de Nederlandse premier Mark Rutte was Fidel Castro een van de markantste gezichten van de twintigste eeuw. ‘Fidel Castro schreef wereldgeschiedenis. Hij omspant in persoon een periode van de Cuba-crisis tot de historische handdruk tussen zijn broer en president Obama’, klonk het. Maar Rutte is ook kritisch: ‘Onder zijn bewind vonden ook ernstige mensenrechtenschendingen plaats.’

De Spaanse premier Mariano Rajoy zegt gewoon dat Castro een ‘grote historische betekenis’ had en beklemtoonde zijn ‘grote invloed’ op de regio. Of die goed dan wel slecht was laat hij in het midden.

Onze federale minister-president, Charles Michel, was veel positiever. Hij zag in het overlijden van Castro het definitief einde van de Koude Oorlog en riep op om diens ‘politiek parcours naar waarde te schatten, zodat toekomstige generaties niet zouden kiezen voor een beleid van terugtrekking met zware gevolgen voor de inwoners’. Wat dat moge betekenen, is onduidelijk. Michel zag ook een forse verbetering van de betrekkingen tussen Cuba en de VS sedert het aantreden van Raúl Castro als president en vooral dan nadat president Obama en zijn hele gezin in maart dit jaar zijn opwachting bij de gebroeders Castro maakte. De premier pleitte nog voor de volledige opheffing van het Amerikaanse economisch embargo tegen Cuba. Waar Michel de verbetering in de Cubaans-Amerikaanse betrekkingen vandaan haalt mag Joost weten. Tijdens het vijfjaarlijkse partijcongres van de Communistische Partij van Cuba in april dit jaar zei Raúl dat Cuba net zoals de VS twee partijen telt: de communistische van Fidel en die van hem waarvan je de naam zelf kunt kiezen. Raúl mag dan wel pragmatischer zijn dan zijn broer, hij is inmiddels 85 en de relaties van Cuba met de VS blijven vooralsnog ongewijzigd. Hoe die zich onder president Trump zullen ontwikkelen is vooralsnog een open vraag. Het lijkt echter hoogst onwaarschijnlijk dat iemand van de Castro-clan of hun entourage daarbij nog een rol zullen spelen.

Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders sloot zich daarbij wel aan maar dan toch in meer sobere termen.

De Canadese premier JustinTrudeau zorgde voor een ophefmakende verrassing. Hij noemde Castro ‘een grootse leider die zijn volk bijna een halve eeuw diende. Een legendarische revolutionair en orator, die significante verbeteringen heeft aangebracht in het onderwijs en de gezondheidszorg in zijn natie’. ‘Hoewel hij een controversiële figuur was, erkennen zowel de voor- als tegenstanders van Castro zijn enorme overgave en liefde voor het Cubaanse volk, dat een diepe en duurzame affectie toonde voor ‘el Comandante’, klonk het nog. Hij kreeg sterke tegenwind in binnen- en buitenland. De voormalige Republikeinse presidentskandidaten in de VS, Ted Cruz, wiens vader Cuba ontvluchtte nadat hij had deelgenomen aan de begindagen van de Cubaanse revolutie, en Marco Rubio, de zoon van Cubaanse immigranten, noemden Trudeau ’s verklaring beschamend en schandelijk.

De tegenstanders

De meest uitgesproken is beslist de nieuwgekozen Amerikaanse president Donald Trump. Hij reageerde in eerste instantie laconiek met een bericht op Twitter: ‘Fidel Castro is dead!’ Later liet hij weten dat hij Castro als een dictator ziet, ‘die zijn eigen volk bijna zes decennia lang heeft onderdrukt’ en voegde er nog aan toe: ‘Zijn nalatenschap bestaat uit vuurpelotons, diefstal, onvoorstelbaar lijden, armoede, en het ontzeggen van fundamentele mensenrechten. Hoewel Cuba een totalitair eiland blijft, hoop ik dat vandaag het einde is van de gruwel die veel te lang heeft geduurd, en dat het geweldige Cubaanse volk eindelijk de vrijheid krijgt die het zo zeer verdient.’

Cuba

Na de dood van Fidel kondigde de Cubaanse overheid een negendaagse rouwperiode af die zondag 27 november met een groots opgezette afscheidsdienst eindigt. De as van de al gecremeerde ‘Lider maximo’ wordt daarna in processie door haast heel het eiland rondgedragen. Een grote massa rouwende mensen komt op straat, sommige met tranen in de ogen. Mijn ervaring als diplomaat heeft mij geleerd dat zoiets sterk naar dictatuur ruikt en zulke overdadige verheerlijking slechts in totalitaire staten mogelijk is.

Wat nu?

Of Fidel daarom ‘eeuwig zal leven’ zoals de Chinese president Xi Jingpin beweert, valt sterk te betwijfelen. Nu al schijnt vast te staan dat de vroegere ‘Rode Golf’ in Latijns-Amerika afkalft.

 

Foto: © Reporters

Categorieën
Personen

Theo Lansloot (1931 -2020) was licentiaat handels- en financiële wetenschappen. Hij was als ambassadeur op rust publicist bij verschillende media. Door zijn professionele achtergrond was hij welbeslagen inzake diplomatie en internationale politiek. Ook volgde Theo de verhoudingen tussen Nederland en Vlaanderen op de voet.

Commentaren en reacties