Finlandisering dreigt voor EU

Het begrip finlandiseringontstond in Duitsland in de jaren 1970 om het beleid van Willy Brandt tegenover de Sovjet-Unie (SU) te omschrijven. Het heeft een negatieve lading en verwijst naar een toestand waarin een land zich tegenover een machtiger land heel inschikkelijk opstelt.

Aanvankelijk sloeg finlandisering op het buitenlandbeleid van de Finse president Paasikivi en zijn opvolger Urho Kekkonen (1956 tot 1981) dat erop gericht was Finland buiten de invloedssfeer van de SU te houden. Mede daarom weigerde het, net als de echte satellietstaten van de SU, Marshallhulp te aanvaarden. Toch bleef Finland buiten het Warschaupact, handhaafde een vrijemarkteconomie en werd in 1961 zelfs lid van de Europese Vrijhandelsassociatie (EVA). Finland was dus geen satellietstaat maar moest steeds uiterst voorzichtig zijn om de SU niet voor het hoofd te stoten. Naar verluidt raadpleegde Kekkonen daarom vaak de hoogste KGB-officier in Finland om het Finse beleid op dat van de SU af te stemmen. De Finse pers berichtte met grote terughoudendheid over de SU.

Op het einde van de Tweede Wereldoorlog behoorde Finland tot de verslagenen. Zijn positie tegenover de SU was dus bijzonder hachelijk. Het land diende zijn machtige oosterbuur naar de ogen zien maar investeerde anderzijds zoveel in zijn defensie dat de SU ervan afzag om het manu militari als satelliet in te lijven.

Niet dank zij de finlandisering maar wel het kordate optreden van de NAVO en het standvastig beleid van de toenmalige politieke en militaire leiders van de VS, viel in 1989 de Berlijnse muur. Dit leidde op zijn beurt tot het uiteenvallen van de SU omdat de Sovjetleiders inzagen dat zij de economische en militaire wedloop met het Westen niet meer aankonden. Pas dan viel in luttele jaren de Finse afhankelijkheid van zijn eens machtige buurstaat goeddeels weg. In 1995 werd Finland lid van de Europese Unie en in 2002 van de eurozone.

Na de Koude Oorlog kwam de Europese energiebevoorrading grotendeels in Russische handen en handels- en financiële belangen haalden het van een echt Europees buitenlands beleid. De finlandisering begon. Het tweede onderdeel van die finlandisering: een geloofwaardige eigen defensie, bleef echter achterwege. Gelukkig staat de NAVO vooralsnog garant voor de veiligheid in Europa. De wereld is echter sedert het einde van de Koude Oorlog grondig gewijzigd. De VS is niet meer de grootmacht die het destijds was en het belang van Europa in het Amerikaans buitenlands beleid neemt af.

Het huidige Rusland is weliswaar niet langer communistisch maar vertoont niettemin veel punten van overeenkomst met het expansionistische Stalin-regime. De drang naar een Russisch imperium blijft groot. Het Russische optreden in Oekraïne is daarvan nog maar eens een bewijs.

Als Europa en met name de EU niet volledig de weg van de finlandisering wil opgaan zal het ongetwijfeld zelf voor zijn democratische waarden moeten opkomen en door een geloofwaardige gemeenschappelijke defensie tonen waar zijn onaantastbare grenzen liggen. Si vis pacem para bellum, nietwaar?