Met de veroordeling van Melikan Kucam voor corruptie en mensensmokkel kreeg ook de reputatie en politiek geloofwaardigheid van voormalig staatssecretaris Theo Francken (N-VA) een klap. Een goed gericht lek bracht hem verder in de problemen. Maar net dat lek heeft wellicht ook goede gevolgen voor zijn carrière.

Syrische christenen

Theo Francken liet als staatssecretaris van Asiel en Migratie Assyrische christenen — en anderen — naar ons land komen met een humanitair visum. Om te weten wie voor een dergelijk visum in aanmerking zou komen, deed het kabinet in 2018 onder andere beroep op Kucam. Kucam is een Assyrische Mechelaar (van Turkse afkomst) en N-VA’er. Hij was een centraal figuur in de Assyrische gemeenschap en leek de juiste man op de juiste plaats.

Vorige week oordeelde het gerecht dat Kucam van die positie misbruik gemaakt heeft. Hij liet zich betalen om mensen op de lijst voor humanitaire visa te zetten. Corruptie en mensensmokkel noemt de rechter dat — terecht. Daar komt nog bij dat een groot deel van de 219 mensen die via Kucam een humanitair visum kregen, zich niet aan de regels hielden en geen asiel aangevraagd hebben in België. Ze zijn van de radar verdwenen. Dat is een eerste smet op het blazoen van de staatssecretaris. Die is daar politiek verantwoordelijk voor.

Lek uit het dossier

Dit weekend publiceerde De Standaard stukken uit het onderzoekdossier tegen Kucam. Die geven een vollediger beeld van Franckens verantwoordelijkheid. Hij zou niet ingegaan zijn op opmerkingen van partijgenoten die opgevangen hadden dat Kucam zijn boekje te buiten ging. Goed gerichte lekken, maar die toch laten zien dat Francken niet vrijuit gaat. Strafrechtelijk is hem niets te verwijten, maar hij is politiek verantwoordelijk. Dat heeft hij zelf ook gezegd.

Waarom heeft Francken die lijn via Kucam eigenlijk geopend? Voor 219 christenen verliest Francken zijn politiek krediet. Niemand ontkent dat er een probleem was met christenen uit Syrië die in een precaire situatie leefden. Vaak zaten zij al jaren in een uitzichtloze situatie in vluchtelingenkampen. Ook andere groepen hebben zich ingezet om dergelijke mensen op een veilige manier hier te krijgen. De meeste van die groepen beperkten zich er wel niet toe enkel christenen over te brengen. Was het daarom te doen?

Gok

Was het druk uit de gemeenschap waar Francken voor viel? Was hij geraakt door het lot van de christenen? Hij moet toch geweten hebben dat dit regelen via een persoon — zelfs al is die lid van dezelfde partij — een riskante onderneming was? Achteraf bekeken is dat toch een politieke gok. In dergelijke gevallen is corruptie altijd een risico, zelfs bij ngo’s is dat nooit uit te sluiten.

Maar goed, wat voorbij is, is voorbij. De zaak-Kucam zal als een schaduw blijven hangen over de ambstperiode van staatsecretaris Francken. Het hypothekeert Franckens politieke erfenis, een ander asielbeleid. Hij is dé man die dit dossier in de N-VA en in Vlaanderen naar zich toe heeft getrokken. Hij kent het ook goed. Dat bewijzen ook de boeken Continent zonder grens en Migratie in 24 vragen en antwoorden die hij daarover samen met Joren Vermeersch, schreef. De repliek van de andere partijen bij elke tussenkomst van Francken in dit dossier is voorspelbaar. Het is zoals het geld verbranden van Frank Vandenbroucke (sp.a). Hij deed het niet en het achtervolgt hem toch.

Dagjespolitiek

Die bladzijde omslaan zal niet eenvoudig zijn voor Francken. Hoewel: in een tijd waar enkel het verhaal van de dag telt, zonder geschiedenis en zonder toekomst, vervaagt alles snel. Het lijkt erop dat de partij en Francken erop rekenen dat de kiezer snel vergeet. Het is hun enige optie. Tenzij N-VA Francken dumpen als optie ziet, maar dat behoort niet tot de cultuur van die partij.

N-VA is geen partij als een andere. In veel partijen zou Francken al afgevallen zijn door collega-partijleden. Niet bij N-VA. In Knack verscheen een artikel met enkele anonieme hooggeplaatste N-VA’ers. Verder dan ‘off the record’ durven die blijkbaar niet gaan. Dat verzwakt hun verhaal. Ze kennen de partij, die trekt samen rond wie aangevallen wordt. Toch naar buiten toe.

Achter Theo

Een dag later kon je op Sceptr lezen hoe enkele partijleden openlijk achter Francken blijven staan. Daar is natuurlijk al wat minder moed voor nodig. Met Sander Loones, Michaël Freilich, Koen Metsu, Karl Vanlouwe en Daria Safai, zit je niet in de zogenoemde ‘linkerflank’ van de N-VA. Valerie Van Peel of Wilfried Vandaele, dat zou al wat interessanter zijn.

Maar maak u geen illusies. Voor de camera zullen ze allemaal het partijstandpunt herhalen. Ze staan achter Theo, wat ze daar zelf ook over mogen denken.

Theo bashen

De steun van de partij voor Francken was ook duidelijk in de Commissie Binnenlandse zaken in de Kamer. De N-VA-fractie bleef er afwezig tijdens het debat over de zaak-Kucam. Fractieleider Peter De Roover reageerde schamper ‘wij wilden niet deelnemen aan wat toch een te verwachten show Theo-aanvallen ging worden.’ Het werd een debat onder gelijkgezinden. Grote woorden en uitspraken, maar weinig animo, want geen tegenspraak. N-VA wil de zaak doodzwijgen, zeker niet voeden door het debat aan te gaan.

De pers die Theo Francken nu al de politieke dood inschrijft zou er aan kunnen zijn voor de moeite. Het lijkt er eerder op dat ze campagne voeren voor het ondervoorzitterschap van Francken in de N-VA. Elk scenario waarin Francken geen ondervoorzitter wordt zal door diezelfde pers uitgelegd worden als een blamage, een kaakslag voor de voormalige staatssecretaris en stemmenkampioen. Iets wat N-VA zeker zal proberen te vermijden.

Theo Trump

Zo zullen de goed gerichte lekken — bedoeld om Francken te beschadigen— zijn positie verzwakken in het migratiedebat, maar versterken in de partij. Maar eigenlijk komt dat die pers ook goed uit. Er zal altijd iemand (nodig) zijn die als Trump moet dienen.

Luister vanmiddag ook naar Doorbraak Radio met Drabbe & Devos, over Francken, de teloorgang van politieke verantwoordelijkheid en het sputterende vaccinatiebeleid.