Goed bestuur moet onze sociale zekerheid redden

‘Meestal zegt men bij krantenredacties dat één econoom in een debatpanel al meer dan genoeg is, en Doorbraak kiest voor een debat tussen twee economen.’ Rik Van Cauwelaert kondigde al grappend het niveau van de debatavond aan. Hoofdeconoom van denktank Itinera Ivan Van de Cloot kruiste de degens met John Crombez, voorzitter van de sp.a maar deze avond vooral econoom.

Jean Pierre Rondas stelde bij de aanvang enkele vragen die leven ‘onder de mensen’. ‘Wordt er niet verkeerd bespaard in de sociale zekerheid? Is die sociale zekerheid nog wel zo zeker? Wat doen we met de transfers in ons land? En wat met de groeiende migratiedruk?’

Crombez onderstreepte dat het systeem van onze sociale zekerheid belangrijk is voor het vertrouwen bij de bevolking. Loopt het mis met je gezondheid dan word je beschermd en heb je leven lang gewerkt dan krijgen we een pensioen. ‘We moeten dit schaffen,’ maar Crombez ziet dat dat vertrouwen bij de bevolking weg is en pleit voor een puntensysteem dat eerlijker werkt tussen de generaties. ‘De 20’ers, 30’ers en 40’ers betalen nu volop de besparingen.’ De sociaaldemocraat wil ook een vereenvoudiging van het huidige systeem met minder administratie en dat misbruik de kop indrukt. Want: ‘Socialisten moeten misbruiken bevechten, omdat de sociale zekerheid enorm belangrijk is voor ons.’

Sociale zekerheid

Ivan Van de Cloot volgt het pensioendossier al sinds 2002. ‘We weten al een hele tijd dat het huidige systeem onhoudbaar is.’ Hij verwijst daarbij naar een artikel in Het Volk uit 1979 waarbij de toenmalige Pensioenenminister, Herman De Croo, al waarschuwde dat het huidige stelsel tegen 2010 onbetaalbaar werd. Men is te optimistisch in de voorspellingen volgens Van de Cloot. De werkloosheid zal niet verdwijnen en de verhoogde migratie zal de rekeningen niet doen betalen, zoals de pensioencommissie orakelt. Moderator Rik Van Cauwelaert brengt aan dat je een economische groei van 2% nodig hebt om de Belgische sociale zekerheid te betalen. En die groei is er al jaren niet meer geweest …

Crombez beaamt dat je moet uitgaan van een voorzichtig scenario om dat vertrouwen terug te winnen bij de bevolking. ‘Maar berekeningen maken tot 2060 daar zijn we eerlijk gezegd niets mee’. Hij waarschuwt voor Nederlandse scenario’s waarbij men bij pensionering te veel rekent op private pensioenfondsen die zwaar onder druk kwamen te staan in 2001 en tijdens de crisis van 2008. De huidige besparingen en duurdere sociale zekerheid komen nu op de nek terecht van een en dezelfde generatie van jongeren. Crombez geeft toe dat de politiek daar een grote verantwoordelijkheid draagt en te weinig heeft gedaan.

Van de Cloot pareert dit en vraagt zich af waarom zelf sparen risicovoller zou moeten zijn. ‘En de overheid is minder risicovol? Dat accepteer ik niet. Ik leg niet al mijn eieren in de mand van de politici. De politiek heeft te weinig geanticipeerd voor de toekomst van onze pensioenen.’ Vertrouwen in de overheid en fundamenteel goed bestuur zijn voor Van de Cloot belangrijk voor een goed systeem en verwijst daarbij naar Scandinavië. Maar hij beseft tegelijk dat politici nu eenmaal niet anticiperen, niet op lange termijn denken.

Dan ontspint zich een debat over de efficiëntie van overheidsbedrijven. Crombez heeft moeite met de assumptie dat België sowieso een slecht bestuur biedt en neemt bpost als het goede voorbeeld, waarbij de staat fungeert als aandeelhouder. Goed onderwijs en onze gezondheidszorg zijn overheidsvelden waar de bevolking niets tegen heeft.

‘Vergis je niet, ik ben geen neoliberale econoom,’ beantwoordt de hoofdeconoom van Itinera. Hij noemt de NMBS als ‘een monster van inefficiëntie’. Maar waarom werkt het wel bij bpost waar de private sector een belangrijk minderheidsaandeel heeft en werkt het niet bij de NMBS, vraagt hij zich dan af. ‘Ik ben niet defaitistisch. Ik wil vechten om België wat noorderlijker te laten worden.’ Van de Cloot ergert zich aan het jarenlange bestuur waarbij overheidsbedrijven ‘geparasiteerd’ worden als tewerkstellingsbedrijven.

Rik Van Cauwelaert citeert Gaston Eyskens en stelt de vraag of onze ‘twee economieën’ niet een van de kernen van het betaalbaarheidsprobleem zijn. Crombez begrijpt en erkent dit. Maar hij wil de bestaande nationale solidariteit handhaven en noemt die ‘een  langetermijnvisie op het verleden’. Want Wallonië was vroeger welvarender dan Vlaanderen, nu is dat omgekeerd. Hij ziet vandaag ook in Vlaanderen de langdurige werkloosheid stijgen, terwijl in Wallonië dat niet het geval is. ‘We krijgen dat niet in orde.’

Europa 

Beide economen zijn het vrij eens over de inefficiëntie van de Europese Unie. Crombez stelt zich opvallend eurosceptisch op en voorspelt de ondergang van de huidige EU. ‘We gaan naar een EU met twee snelheden, en die scenario’s liggen al klaar.’ Hij ziet geen capabele leiders in de unie. Volgens Ivan Van de Cloot wordt het een EU met meerdere snelheden en hij maakt zich zorgen over het verlies aan democratische legitimiteit van de EU. Hij begrijpt ook niet waarom de socialisten zich nooit vragen stelden over de sociale gevolgen van de invoering van de euro en het vrij verkeer van personen. Aan nationalisten stelt hij de vraag waarom ze zich geen zorgen maakten over de nationale soevereiniteit.

Na een vragenronde sloot Jean Pierre Rondas af met de vaststelling dat de beide heren het eigenlijk goed konden vinden met mekaar en dat de verschillen tussen de heren vooral genuanceerd waren. In het diepst van zijn gedachten, is econoom Ivan Van de Cloot toch ook een politicus. En politicus Crombez was vanavond vooral een econoom.