‘Good fences make good neighbours’

Straatsburg, woensdag 21 oktober 2015, vergadering van de Regionale Kamer van het Congres van Lokale en Regionale Autoriteiten van de Raad van Europa. Vierde punt op de agenda: ‘een thematisch debat over regionale en minderheidstalen in Europa. Damien Thiéry, de would-be burgemeester van Linkebeek die als MR-kamerlid ook deel uitmaakt van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa, blijkt één van de gastsprekers te zijn. Thiéry kent duidelijk de weg in het doolhof van de instellingen van de Raad van Europa. Hij is ter elfder ure op het lijstje van de sprekers gezet.

De voorzitster van de vergadering leidt hem in als ‘één van de voorvechters van de Franstalige minderheid in Vlaanderen’. Daarmee is de toon gezet. Alhoewel men van een gastspreker misschien kan verwachten dat hij de situatie van de minderheden in Europa in meer algemene termen zou schetsen, kon Thiéry het niet nalaten om voortdurend te verwijzen naar de Belgische situatie en de vermeende ‘discriminatie’ van de Franstaligen in Vlaanderen. Na de uiteenzettingen van de gastsprekers werd het debat gedomineerd door de politieke actualiteit: de Russische en Oekraïense vertegenwoordigers vlogen elkaar verbaal in de haren. In geen enkele tussenkomst werd nog verwezen naar de Belgische situatie. Maar het is vermoedelijk maar een kwestie van tijd alvorens de Raad van Europa zich opnieuw over de taalwetgeving in dit land buigt.

De bescherming van minderheden is één van de belangrijkste taken die de Raad van Europa zich heeft gesteld. Dat was niet onlogisch in een Europa waar voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog etnische minderheden in verschillende landen aan vervolging en erger werden onderworpen. Ter bescherming van de minderheden werd in 1995 dan ook het ‘Europees Kaderverdrag inzake de Bescherming van Nationale Minderheden’ opgesteld. De staten die dit Minderheden­verdrag ondertekenen en ratificeren, verplichten zich tot het bevorderen van de volledige en daadwerkelijke gelijkheid van de personen die tot nationale minderheden behoren. Als organen van de Raad van Europa lenen de Parlementaire Assemblee en het Congres dan ook een gewillig oor aan al degenen die zich opwerpen als de verdediger van één of andere minderheid. Terecht of ten onrechte.

In het geval van de Franstaligen in Vlaanderen is dat ten onrechte. België werd in 1830 opgericht als een Franstalige staat. Naarmate de Vlaamse Beweging terrein won, werden de  Franstaligen herhaaldelijk voor de keuze gesteld: ofwel zou geheel België tweetalig worden, ofwel zou Vlaanderen Nederlandstalig worden – en het land dus opgedeeld in taalgebieden. Wallonië koos voor ééntaligheid en weigerde ‘faciliteiten’ toe te staan aan de nochtans talrijke Vlaamse inwijkelingen – dat zou natuurlijk het gevolg zijn van algehele tweetaligheid. Daarmee was de basis gelegd voor een Belgische staat die niet tweetalig is, maar in essentie de optelsom vormt van twee ééntalige gebieden, twee grote gemeenschappen, twee onderscheiden democratieën die elkaar ook politiek ‘in evenwicht houden’ – vaak te interpreteren als ‘blokkeren’. In 1962 werd de taalgrens definitief vastgelegd, waarbij de resultaten van de talentelling van 1947 als uitgangspunt werden genomen. Sindsdien is het over zowat de gehele taalgrens rustig geworden. Good fences make good neighbours. Enkel waar de grens niet duidelijk werd getrokken, bleef de taalproblematiek smeulen. Dat was vooral het geval in Voeren en in de zes Vlaamse gemeenten rond Brussel, waar ‘faciliteiten’ ingevoerd werden: het recht van Franstalige inwoners om met het lokale bestuur in het Frans te communiceren, om de integratie te ‘faciliteren’. Die faciliteiten voorzien niet dat de gemeente in het Frans bestuurd kan worden. Die faciliteiten voorzien niet dat verkozenen of burgemeesters de taalwetgeving niet moeten naleven. Dat is net het probleem met Damien Thiéry, die zich als niet-benoemde kandidaat-burgemeester graag wentelt in zijn martelaarschap, dat hij hoopt electoraal te verzilveren. Hij spiegelt zich daarbij ongetwijfeld aan die andere voorvechter van de francofonie in Vlaanderen, de nu weggedeemsterde José Happart.

België heeft het Minderhedenverdrag in 2001 wel ondertekend, maar nog niet geratificeerd. Om tot ratificatie te kunnen komen, moet er overeenstemming gevonden worden over de inhoud van het begrip ‘minderheid’. Die essentiële kwestie stelt een probleem. Volgens de Vlaamse regering kunnen enkel de Duitstaligen in België als een minderheid worden gezien. Aan Franstalige zijde wil men ook de Franstaligen in Vlaanderen als minderheid laten erkennen. Het Minderhedenverdrag kan zo het breekijzer worden om de huidige Belgische regeling éénzijdig in het voordeel van de Franstaligen te wijzigen. Alhoewel het dispuut voor veel buitenstaanders – binnen en buiten Vlaanderen – misschien futiel lijkt, zou een versoepeling van het Vlaamse standpunt helemaal geen rust brengen. De agenda van Thiéry en de zijnen is immers bekend: meer rechten voor de Franstaligen in de faciliteitengemeenten, uitbreiding van de faciliteiten naar andere Vlaamse gemeenten, gesubsidieerd Franstalig onderwijs overal in Vlaanderen waar de Franstaligen dit vragen, aanhechting van de faciliteitengemeenten bij Brussel,… Het gehele proces van relatieve pacificatie die met de vastlegging van de taalgrens is bereikt, dreigt op losse schroeven te komen. Net om die reden staat er in het Vlaams regeerakkoord – terecht – een heldere passage: “Wij ratificeren het Minderhedenverdrag niet”.

Karim Van Overmeire is Vlaams volksvertegenwoordiger (N-VA) en lid van het Congres van Lokale en Regionale Autoriteiten van de Raad van Europa.

Foto (c) N-VA