JavaScript is required for this website to work.
post

Graaien in de constitutionele trukendoos

Bart Maddens11/3/2017Leestijd 3 minuten

Bart Maddens las het #Grendelboek en vraagt zich af waarop Vlaamsgezinde politici wachten om eindelijk spijkers met koppen te slaan.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

Gisteren, 10 maart, is het precies vijf jaar geleden dat er in De Standaard een opmerkelijk interview verscheen. Het was een gesprek met twee politieke zwaargewichten. Zonder veel boe of bah pleitten zij ervoor om de Belgische grondwet gewoon aan de kant te schuiven. ‘Recht moet de democratie dienen, niet de democratie blokkeren’ argumenteerden ze. En ook: ‘De geschiedenis staat bol van de momenten waarop mensen beseften dat een grondwet ook maar een grondwet is’. Hun namen? Bart De Wever en Siegfried Bracke.

Een plotse bevlieging was dit niet. Beide heren waren hierover te rade gegaan bij ‘een paar constitutionalisten’. Wie die waren vertelden ze er niet bij. Maar een klein jaar later kwam één ervan zelf uit de kast. Het was Hendrik Vuye, hoogleraar staatsrecht aan de universiteit van Namen. Tot grote consternatie van zijn Franstalige collega’s legde hij uit dat het altijd mogelijk is om buiten de grondwet te treden. Voorwaarde is enkel dat er daarvoor een democratische legitimiteit bestaat.

Die benadering heeft inmiddels school gemaakt als de Vuye-doctrine. Ze staat sinds kort ook te boek. De ex-N-VA’ers Veerle Wouters en Hendrik Vuye stelden eergisteren hun langverwachte Grendelboek voor. In de eerste plaats is het een indrukwekkende cataloog van alle institutionele grendels die België rijk is. We vernemen wanneer en waarom al die vergrendelingen werden ingevoerd. Maar vooral geven de auteurs ons een inkijk in de constitutionele trukendoos om aan de grendels te ontsnappen. Het is alsof Houdini uitlegt hoe hij zich uit zijn boeien kan bevrijden.

Sommige van die trucs kenden we reeds. Lang geleden had Vuye de Vlaamse politici er al attent op gemaakt dat ze de carrousel van Franstalige belangenconflicten tegen de splitsing van BHV gemakkelijk konden stoppen. Namelijk via een eenvoudige reglementswijziging in de Kamer. Alleen hadden de Vlaamse politici toen liever dat de carrousel bleef draaien.

Een andere gouden tip van Vuye en Wouters werd wel in de praktijk gebracht, nog maar heel recent zelfs. Hoe kunnen de Vlamingen, net als de Franstaligen, meer dan één belangenconflict inroepen tegen dezelfde beslissing? Door de ene keer op te treden als Vlaams Gewest en de andere keer als Vlaamse Gemeenschap. Zoals de Vlaamse regering een paar weken geleden deed ten aanzien van de Brusselse geluidsnormen. Hopelijk was Geert Bourgeois gentleman genoeg om een bedankingsbriefje te schrijven naar de bedenkers van die truc.

Andere slimmigheden van Vuye en Wouters kunnen in de toekomst nog nuttig zijn. Bijvoorbeeld als er in het voorjaar van 2019 gepraat moet worden over de verklaring tot herziening van de grondwet. De regering moet die mee goedkeuren. Die is paritair samengesteld. Dus hebben de Franstaligen een vetorecht. Ten minste, dat dachten we altijd. Niks van, zeggen de twee nu. Het volstaat dat één minister de verklaring tekent. Jan Jambon bijvoorbeeld.

Maar de ultieme truc is natuurlijk om ineens de grondwet zelf weg te toveren. Daar is België altijd een meester in geweest. Het Grendelboek bevat een verbluffend lange lijst van schendingen van de grondwet door de Belgische staat. Soms gaat het om kleinigheden (zoals de illegale erkenning van het huwelijk van prins Amedeo door de regering Michel), vaak gaat het om zeer fundamentele zaken (zoals de invoering van gemeenschappen en gewesten of de toetreding tot de EU). 

Het boek van Vuye en Wouters is een ontluisterende deconstructie van het Belgisch grondwettelijk recht. De politici gebruiken of negeren de grondwet al naargelang het in hun kraam past. De spelregels van onze democratie blijken waardeloos.   

Dus ja, Bart De Wever en Siegfried Bracke hebben gelijk. Als puntje bij paaltje komt is de Belgische grondwet niet veel meer dan een vodje papier.  Waarom zou het Vlaams Parlement katholieker moeten zijn dan de paus? Waarom zou het zich, in tegenstelling tot België zelf, wel nog aan de grondwet moeten houden?  Waarom zou Vlaanderen zich niet eenzijdig soeverein kunnen verklaren?  Een extremistisch idee? Nauwelijks. Het werd tien jaar geleden al bepleit door die andere lucide constitutionalist: Robert Senelle.

Want laat ons eerlijk zijn. Al die tips and tricks om het hallucinante Belgische kluwen enigszins te ontwarren lossen niets op ten gronde. Finaal is er maar één goede oplossing: de knoop doorhakken.  

 

Eerder verschenen in De Standaard van 9 maart. Foto: (c) Reporters.

Het boek ‘Sleutels tot ontgrendeling: Uitdagingen aan de Vlaamse meerderheid’ is te koop in de webwinkel van Doorbraak Boeken.

Bart Maddens (1963) is germanist en politieke wetenschapper. Als student was hij actief in het KVHV van Leuven en in de Volksunie-Jongeren. In de jaren 1990 was hij lid en bestuurder van het IJzerbedevaartcomité. Vandaag publiceert hij regelmatig opiniestukken over de Vlaamse Beweging en de staatshervorming. Hij is auteur van onder meer 'Omfloerst separatisme. Van de vijf resoluties tot de Maddens-strategie'. 

Commentaren en reacties