JavaScript is required for this website to work.
post

Het charisma van de ideale schoonzoon

ColumnJohan Sanctorum24/4/2017Leestijd 4 minuten

Emmanuel Macron verzinnebeeldt als geen ander de holheid van de woorden “verandering” en vernieuwing”.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement
Waarom stemmen mensen voor een kandidaat van de “verandering”, wiens achtergrond alles behalve “verandering” doet vermoeden? Anders gezegd, in het politicologisch jargon: hoe reproduceert de elite zichzelf via een reformistisch credo?
 
Het is een vraag die ons weer bezig houdt, nu Emmanuel Macron door alle media tot kroonprins wordt uitgeroepen, klaar om binnen twee weken de nieuwe Franse president te worden. Zijn doopceel is al lang gelicht, en iedereen weet dat Macron een product is van de Ecole Nationale d’Administration,- de vaste kweekschool voor de politieke elite,- het bankiersvak leerde bij de Rothschildbank, rijk werd aan deals binnen het internationale grootkapitaal – onder meer de verkoop van Pfizer aan Nestlé – en … houdt van dure kostuums. Een must om politiek serieus genomen te worden, en a fortiori in Frankrijk, stamland van de wellevendheid en de goede manieren.
 
Macron lijkt dan ook wel in een maatpak geboren. Niets in hem wijst op onvrede of hoekigheid. Hoe kan dat nu, in een land dat vergaat van de politieke onvrede? Deze afgeborstelde ideale schoonzoon was, vergeten we het niet, economieminister onder François Hollande, maar haakte zich op het juiste moment van het socialistische zinkende schip los om als partijloze vernieuwer het klimaat van de antipolitiek te recupereren.
 
En dat schijnt dus te lukken: een figuur uit de elites die het volk met een anti-elitaire retoriek charmeert. De verklaring van deze schijnbare paradox is simpel: mensen die sociaal succes uitstralen, wordt de magie toegedicht om het succes van de omgeving mee op te fleuren. Charisma heet dat. Het straalt af op de naaste medewerkers, de militanten, de aanhangers, en tenslotte op al wie het bolletje achter zijn naam inkleurt.
 
Dat bijgeloof is zeer oud, zo oud als de democratie zelf, en verenigt moderne monarchen als Poetin, Trump, Erdogan met modale verkozenen en staatslieden: geef hen macht en deel in hun glorie. Kies voor het succes en verwerf een aandeel, geen enkele loterij biedt zoveel winstkansen. In een modale democratie leidt dat tot de bestendiging van het status quo en de centrumgedachte: laten we de kerk in het midden houden en gaan voor cohesie. Optimisme en positivisme zullen ons uit het slop halen, politiek avonturisme is uit den boze. Blijven lachen is het motto. Ooit verkondigde ene Guy Verhofstadt dezelfde heilsboodschap.

Graaicultuur

De charismatische stropdas blijft dus de norm, net in deze bange tijden, met al wat daaraan vast hangt: achtergrond, opleiding, familiefortuin, netwerken. Iemand die schoonheid en rijkdom uitstraalt wekt doorgaans afgunst op, behalve als we hem kiezen: dan wordt er een informeel contract afgesloten dat de immer glimlachende verkozene zijn aureool over het electoraat zal laten schijnen en zijn rijkdom zal delen. Een religieus ritueel met de betekenis van een sacrament: het democratisch kiessysteem is psychologisch gezien pure magie.
 
Ergo: de kleren maken de man. Waarmee ook het vrouwelijk kiespubliek kan aansluiten op dezelfde charismatische antenne: Emmanuel Macron straalt viriele klasse uit, en dat hij getrouwd is met zijn 24 jaar oudere ex-lerares uit de middelbare school verwekt zelfs extra tinteling bij rijpere dames. Een clochard die een verkiezingssucces boekt, het is uitzonderlijk, het zou alleen lukken bij wijze van ultiem anti-politiek statement, een zogenaamde proteststem. Daarom maken groezelig uitziende gauchisten of vunzige bruinzakken nooit een kans. Zelfs de geschifte ouwe hippie Jean-Pierre Van Rossem, die in 1991 met zijn ROSSEM vanuit het niets vier parlementaire zitjes haalde, was als beursgoeroe én eigenaar van een formule 1-renstal op een zeker moment steenrijk via zijn (frauduleus gebleken) Moneytron-systeem.

Bedelaars worden alleen op de troon gehesen bij wijze van grap, en soberheid is, ook in onze politieke cultuur, als levensstijl niet aan te bevelen voor wie naar de gunst van de kiezer hengelt. Daarom wordt de fameuze graaicultuur ook nooit echt afgestraft: het liefst zouden we zelf ook graaien, en wie het goed doet, dus ongemerkt, bewijst de knepen van het staatsmanschap onder knie te hebben. Niet François Fillon dus, ook liefhebber van dure kostuums maar uitermate slecht als beheerder van zijn eigen verrijkingssysteem.

Vooruit dus, “En marche”: het klinkt als een Gallische doorslag van de N-VA baseline “Denken-durven-doen” en het door die partij gemonopoliseerde woord “verandering”, gecombineerd met de al even holle Obama-stoplap “Yes, we can”. Liefst ook nog met enige non-verbale ondersteuning, de duim omhoog, of twee vingers die het V-teken maken. Het De Wever-charisma van de marathonloper die Latijn spreekt, en de veranderingsretoriek van zijn partij, teren op dezelfde magie van het succes dat zich laat delen als je voor de drager(s) ervan stemt. ‘Nil volentibus arduum’ luidde weerom het spandoek in Antwerpen, toevallig (?) op dezelfde dag dat Macron de voorverkiezingen wint.
 
Dat ook de voormannen van de zelfverklaarde veranderingspartij postjespakkers en poenscheppers zijn, is dus niet onrustwekkend: het bewijst hun economisch doorzicht, én ja, ooit, ooit wordt hun rijkdom de onze. Het is de achterkant van de zogenaamde meritocratie, die macht wil reserveren voor de meest verdienstelijke, bekwaamste en euh… leepste individuen uit de samenleving. Wie wil nu sterven in armoe, uit principe? Niemand toch?
 
De holheid van de woorden “verandering” en “vernieuwing”, vooral juist bij partijen en politici die voor het status quo gaan, bewijst tenslotte de ondraaglijke lichtheid van alles wat zich als anti-establishment aandient. Wantrouw het establishment, maar wantrouw nog meer de politici die ertegen schoppen: ze kunnen hun belofte nooit waarmaken en teren op een geloof in besmettelijk succes en charmismatische panspermie. Amai zeg, gewellll-dig. Zoals Eddy Wally de democratie bezong: “In het heelal is ’t alle dagen carnaval, en het heelal is overal.“ Zelfs blanco of niet gaan stemmen is een vorm van vernieuwing die bijdraagt tot het status quo.
Vive la république!
 
Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist.

Foto: (c) Reporters

Johan Sanctorum (°1954) studeerde filosofie en kunstgeschiedenis aan de VUB. Achtereenvolgens docent filosofie, tijdschriftuitgever, theaterdramaturg, communicatieconsultant en auteur/columnist ontpopte hij zich tot een van de scherpste pennen in Vlaanderen en veel gevraagd lezinggever. Cultuur, politiek en media zijn de uitverkoren domeinen. Sanctorum schuwt de controverse niet. Humor, ironie en sarcasme zijn nooit ver weg.

Commentaren en reacties