Is het cliché van de zuinige Nederlander aan revisie toe?

Hoe kan dat nou dat Nederlanders zulke gulle gevers zijn en dat de Belgen zo achter zijn gebleven bij de inzamelingsactie voor de Filippijnen? Nu deze ramp uit de media is verdwenen, is het tijd voor een analyse.

De feiten liegen er niet om: omgerekend naar het aantal inwoners per land was de score van de inzamelingsactie voor de Filippijnen op 19 november als volgt: Nederland €0,82 Zwitserland € 0,70 het Verenigd Koninkrijk €0,66 en als hekkensluiter België met € 0,22 per inwoner. Maar zijn die Nederlanders nu zo gul en die Belgen zo vrekkig? Ik vermoed dat het antwoord wat genuanceerder ligt en wel om de volgende redenen:

Allereerst heeft het te maken met de aard van de ramp. Net als in 1953 in Nederland ging het hier om een watersnoodramp en zoiets spreekt enorm tot de verbeelding van de Nederlanders. Ruim 60 jaar geleden braken in Nederland een Noordwester storm in combinatie met springtij massaal de dijken door waarbij grote delen van de provincies Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Brabant door het kolkende zeewater verzwolgen werden. Dit met duizenden slachtoffers tot gevolg. Iedere Nederlander kende wel iemand die op wat voor wijze iets met die kolossale ramp te maken had. Zelf was ik toen nog niet geboren, maar thuis en op school werd je tot in lengte van jaren aan die ramp herinnerd. Mede door het deltaplan dat in de daarop volgende decennia stukje bij beetje werd gerealiseerd met als doel om die grote boze zee voor eens en voor altijd buiten te houden. Ongetwijfeld zullen de voorbije maand veel Nederlanders bij de storm en de overstromingen op de Filippijnen een soort déjà vu hebben gehad wat er mede toe heeft bijgedragen om nog eens flink in de buidel te tasten.

Een tweede belangrijke reden is de volksaard van de Nederlanders. Sinds de tachtigjarige oorlog, alweer ruim 400 jaar geleden, is Nederland vooral een calvinistische natie, terwijl in België de invloed van de katholieke kerk veel groter was en is. De zuidelijke Nederlandse provincies zijn weliswaar overwegend katholiek, maar typisch calvinistische deugden als de medemens helpen als die in nood is, zijn veel sterker aanwezig in de Nederlandse calvinistische cultuur in vergelijking met de Belgische. Het hebben van een individueel zuiver geweten is volgens de calvinistische leer belangrijk en in tegenstelling tot het katholicisme kun je niet te pas en te onpas gaan biechten om daarna weer met een schone lei te beginnen.

Even terzijde: dat die kloof tussen calvinisme en katholicisme zich ook op andere terreinen voordoet, weet iedere Vlaming die wel eens in een Nederlands bedrijfsrestaurant heeft gegeten. Dan blijkt dat het cliché van een typisch Nederlandse lunch, bestaande uit een broodje kaas met een bekertje (karne)melk nog altijd realiteit is. Soberheid is een typisch calvinistische‘waarde’ die bij de Bourgondische Vlaming ver te zoeken is.

Een derde reden is dat Nederlanders, veel meer dan Belgen, geloof hebben in hun (overheids)instellingen. Na de tachtigjarige oorlog heeft Nederland zichzelf geregeerd, terwijl België achtereenvolgens door vele vreemde mogendheden werd bezet en die hadden vaak niet het beste met het land en de bevolking voor. Wellicht daardoor wantrouwen Belgen hun overheid en hebben ze ook vaak twijfels bij de goede bedoelingen van niet-gouvernementele organisaties. Hierdoor denken Belgen al snel dat er met hun centen gesjoemeld zal worden waardoor het niet op de plaats van bestemming aankomt. Waarom zou je dan geven? 

Natuurlijk bestaat een ramp als die op de Filippijnen pas echt als je erin slaagt om er een goede mediashow rond omheen te bouwen. Hoe je het ook bekijkt, daar zijn de Nederlanders in korte tijd beter in geslaagd dan de Belgen.

Maar zoiets vereist organisatietalent en de bereidheid om de handen ineen te slaan. Waarbij men zich niet moet laten hinderen door allerlei hiërarchische en politiek gevoeligheden, want ook dat soort zaken spelen in het meer egalitaire Nederland  – overigens ook een calvinistische deugd – een ondergeschikte rol. Kortom: even die bereidheid hebben om de onderlinge verschillen van inzicht en mogelijke concurrentie even opzij te schuiven en met z’n allen te gaan voor het hogere doel. Dat is wat we in Nederland het poldermodel noemen. Een model dat bestaat dankzij de dreiging van die grote boze zee. Een zee die we alleen kunnen temmen als we samenwerken, als we de handen ineen slaan. Met andere woorden: eerst alle hens aan dek. En terwijl ze in België nog liggen te bakkeleien wie welke postjes mag bekleden in het op te richten actiecomité, is in Nederland het geld al binnen.

Los van dit alles blijken ook bij andere groots opgezette liefdadigheidsacties de Belgen, maar ook de Fransen en andere Europeanen ver achter op de Nederlanders als het om vrijgevigheid gaat. Niet dat Belgen angstvallig de hand op de knip houden als het op restaurantbestedingen of op de aanschaf van een grote luxeauto aankomt. Er is trouwens geen land waar per hoofd van de bevolking zoveel champagne wordt gedronken als in België. Maar als het is om het goede doel te spekken dan is hij liever niet thuis. Misschien dat het tijd wordt om het cliché van de zuinige Nederlander en de joviale Vlaming dan toch eens aan een grondige revisie te onderwerpen?

Evert van Wijk is tevens de auteur van het in 2010 verschenen boek ‘Waarom Belgen niet kunnen voetballen en Nederlanders nooit wereldkampioen worden’, uitgegeven bij Lannoo, inmiddels 5^e druk. Dit boek gaat over cultuurverschillen tussen Belgen en Nederlanders en hoe die vaak een succesvolle samenwerking in de weg staan.