Het Verhaal van Vlaanderen herinnerde ons vorige week nog eens aan het algemeen meervoudig en enkelvoudig stemrecht. Toch spoorde het narratief niet altijd met de werkelijkheid. Om mysterieuze redenen werd koning Albert I daar als een held afgeschilderd, werden de Vlaamse slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog geminimaliseerd en diste men een vervalst beeld op over het ontstaan van de Vlaamse beweging.

Het algemeen meervoudig stemrecht werd in België ingevoerd in 1893 door de toenmalige eerste minister en jurist Auguste Beernaert (Oostende, 1829-Luzern, 1912).

Beernaert veroordeelde principieel de miskenning van het Nederlands in België in 1830 en beschouwde het als een ‘schreeuwerige onrechtvaardigheid’ waarvoor hij de verfranste elite in Vlaanderen verantwoordelijk achtte. Daarom oefende hij enige druk uit ten gunste van de toepassing van de taalwetten of liet hij bankbiljetten, munten en postzegels ook van een Nederlandstalige tekst voorzien. Door zijn toedoen werd in Gent ook de Koninklijke Vlaamse Academie voor Taal- en Letterkunde opgericht. Deze nu nochtans door de Vlaamse Gemeenschap gesubsidieerde culturele instelling heeft echter het Vlaams uit haar naam verwijderd en gaat nu als KANTL door het leven. Het is trouwens niet de enige dwaasheid die deze knaapjes recent hebben uitgespookt.

Om maar te zeggen dat we Het Verhaal van Vlaanderen met de nodige korrels zout moeten nemen wanneer men daar duidt dat de Vlaamse eis voor gelijke behandeling pas na de Eerste Wereldoorlog zou ontstaan zijn.

Nobelprijs voor de Vrede

Beernaert steunde de oprichting van de Onafhankelijke Congostaat in 1885 en bleef zich inzetten om er de slavernij af te schaffen. Hij bleef de uitbuiting van Congo hekelen, wat hem in onmin bracht met koning Leopold II. In 1909 won hij zelfs de Nobelprijs voor de Vrede voor zijn strijd tegen de slavernij en de plundering van Congo.

Met de invoering van algemeen meervoudig stemrecht vertienvoudigde Beernaert het aantal kiezers in één keer tot 1.370.678. Voortaan had iedere mannelijke burger vanaf 25 jaar stemrecht. Het meervoudig stemrecht impliceerde echter dat bepaalde mannen twee of meer stemmen kregen. Een extra stem was mogelijk voor gezinshoofden van 35 jaar of ouder die minstens 5 frank belasting betaalden, eigenaars van een gebouw ter waarde van minstens 2.000 frank of eigenaars van een spaarboekje of staatsschuldbewijzen ten belope van minstens 100 frank. Twee extra stemmen werden toegekend aan houders van een diploma van hoger secundair onderwijs of hoger. Die extra stemmen kwamen dus vooral toe aan mannen die eigendom hadden.

Tegenover 850.000 ‘eenvoudige’ kiezers zonder eigendom of onderwijs stonden 1.240.000 stemmen van meervoudigen, uitgebracht door 290.000 kiezers met twee stemmen en 220.000 met drie stemmen.

Koning Albert I was niet de held

De eerste verkiezingen met dit nieuwe systeem vonden plaats in oktober 1894.

Het algemeen meervoudig stemrecht werd pas afgeschaft in 1919, ten voordele van het algemeen enkelvoudig stemrecht voor mannen die ten minste 21 jaar waren. In tegenstelling tot hetgeen een royalistische influencer ons probeert voor te houden in Het Verhaal van Vlaanderen was Koning Albert I hier zeker niet de initiatiefnemer van.

Ten eerste had de regering (en andere vermogenden) de grote oorlog veilig in Frankrijk doorgebracht en waren ze bang voor opstanden van het volk dat na alle verlies en ontbering zijn rechten zou opeisen zoals elders in Europa. Ten tweede was het mandaat van de zittende parlementsleden en senatoren verstreken. Door alle gesneuvelden, om nog te zwijgen van de vermogensverminderingen door de oorlog, waren de kiezerslijsten van 1 mei 1914 onbruikbaar geworden. Men schatte dat het zeker twee jaar zou duren om, te midden van de administratieve chaos door vernietigde gemeentearchieven, kiezerslijsten op basis van accurate vermogensstaten op te maken. Met het enkelvoudig stemrecht zou dit veel sneller kunnen.

Tegelijk gebood de Grondwet om verkiezingen te houden. Het aanblijven van een vervallen parlement was niet voorzien. Ook de nood aan stabiliteit en de wederopbouw van het land duldden geen uitstel. In deze constitutionele crisis plaatste men dus bewust de noodzaak aan verkiezingen boven het wachten tot het meervoudig stemrecht weer praktisch uitvoerbaar zou zijn.

Zo zie je maar dat het niet altijd nadelig hoeft te zijn wanneer de politici in de eerste plaats aan zichzelf denken.

Laatste verbeteringen aan het stemrecht

Het klopt dat de Belgische Werkliedenpartij ijverde voor het enkelvoudig stemrecht. Toch zijn zij er verantwoordelijk voor dat het gelijke stemrecht (lees: stemplicht) voor vrouwen uitbleef tot 1949.

De socialisten (en in mindere mate de liberalen) vreesden dat dit de dominante positie van de katholieken alleen maar zou versterken omdat ze meenden dat vrouwen te veel onder invloed stonden van de kerk (en de man). Het compromis bestond erin om vrouwen stemplicht te geven voor gemeenteraadsverkiezingen, wat gebeurde bij wet van 15 april 1920, en om de mogelijkheid te voorzien om dit later in te voeren voor parlementsverkiezingen met een wet die een tweederde meerderheid vereiste. Pas op 26 juni 1949 konden alle vrouwen voor de eerste keer deelnemen aan parlementsverkiezingen.

Pas in 1981 werd het mogelijk om voor alle verkiezingen te stemmen vanaf 18 jaar. Tot daar meteen de laatste rationele verbetering aan het stemrecht.

Opnieuw op weg naar meervoudig stemrecht

In België gold vroeger het verbod van dubbele nationaliteit. Een Belg verloor de Belgische nationaliteit wanneer hij vrijwillig een andere nationaliteit aannam. Als je je oude nationaliteit behoudt na verkrijging van een nieuwe, ben je bipatride. Je hebt dan een dubbele nationaliteit.

Het verbod op de dubbele nationaliteit werd op 9 juni 2007 afgeschaft. Men kan dus om het even welke nationaliteit krijgen zonder daardoor de Belgische nationaliteit te verliezen.

De Belgische overheid beschouwt iemand met de dubbele nationaliteit gewoon als Belg. Daardoor hebben Marokkanen die zich gewelddadig identificeren met hun nationale voetbalploeg evenveel stemrecht als de hardwerkende Vlaming. Daardoor kunnen Turken in België voor Erdogan stemmen en zo hun land van herkomst terug naar de oudheid bombarderen.

De regering De Croo voerde in 2021 het stemrecht voor 16- en 17-jarigen in bij de Europese parlementsverkiezingen. Dit is reeds uitgevoerd en zal dus van toepassing zijn op de volgende Europese verkiezingen in 2024. Afwachten of ze deze prille jeugd even woke als murw zullen kunnen slagen als ze denken.