JavaScript is required for this website to work.
post

Het instinct van Erdoğan zegeviert

Dirk Rochtus2/11/2015Leestijd 2 minuten

Turkse verkiezingen cementeren principe van alleenheerschappij. Turken verkiezen sterke leider boven onzekerheden van de democratie.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

De nieuwe verkiezingen in Turkije waren alvast geen maat voor niets. De Turken hebben weer voor de oude zekerheden gekozen. De conservatief-islamitische AK Partij van president Recep Tayyip Erdoğan herstelt zich van de klappen die ze bij de vorige verkiezingen in juni van dit jaar had gekregen. Met een absolute meerderheid in het vooruitzicht kan Erdoğan nu weer beginnen dromen van de invoering van een sterk presidentieel systeem. Waar hebben de Turken hun angst voor de autocratie en het machtsapparaat van de AKP verloren? De verklaring zou wel eens heel diep kunnen zitten binnen de verhoudingen tussen orde, veiligheid en democratie.

Geweld

Bij de vorige verkiezingen had de pro-Koerdische HDP Erdoğan een pad in de korf gezet door boven de kiesdrempel van 10 % uit te komen. De periode na de verkiezingen werd gekenmerkt door politieke instabiliteit, bloedige bomaanslagen en heroplaaiend geweld tussen het Turkse leger en de Koerdische separatistenbeweging PKK. Analisten meenden dat Erdoğan de regeringsvorming gedwarsboomd had, en de confrontatie met de PKK uitgelokt, maar ze hielden het niet voor mogelijk dat hij hiervan zou profiteren. Opiniepeilingen leken hen gelijk te geven. De burgers zouden het Erdoğan kwalijk nemen dat er weer bloed van Turkse soldaten en politiemensen vloeide in de strijd met de PKK. Maar het zijn alleen verkiezingen die tellen, en die bewijzen dat de rekening van Erdoğan opgaat. Hij voelde instinctief aan dat de burger in tijden van onrust en geweld naar orde en veiligheid snakt. Vele Turken geloofden ook zijn beschuldigingen dat de HDP de ‘politieke vleugel’ van de als terroristisch geboekstaafd staande PKK zou zijn.

Cohesie

De verkiezingsuitslag bevestigt het geloof van de Turken in een sterke regering. Ze verkiezen een alleenheerser die ‘de orde handhaaft’, boven een coalitie die aan de Westerse verwachtingen over democratie en pluralisme beantwoordt met een in se risicovolle compromispolitiek. Het Westen verwijt Erdoğan een autoritaire regeerstijl, maar de helft van de Turken ziet daar geen graten in. Ze dragen de Turkse president op handen omdat hij de Turkse economie en de ethische cohesie in de maatschappij versterkt heeft en van Turkije weer een machtige natie wil maken. Die waarden vertrouwt de meerderheid van de Turkse kiezers meer dan de burgerlijke rechten en vrijheden waarop het Westen met zijn geloof in het individu prat gaat.

Verwijdering

De Europese Unie (EU) rekent op een sterke en stabiele Turkse regering om de vluchtelingencrisis mee op te lossen. Daarvoor heeft ze bij monde van de Duitse bondskanselier Angela Merkel recent nog zwaarwegende toegevingen gedaan aan Erdoğan. Maar een verkiezingsuitslag die het forse beleid van een bepaald politicus beloont, zal Turkije mentaal gezien verder van de EU verwijderen. Ook in het eigen land zal de ideologische ‘verwijdering’ tussen burgers onderling, en tussen de staat en bepaalde groepen toenemen.

Heiligschennis

De democratie haalt het best adem met een afwisseling van de macht, of op zijn minst met de injectie van nieuwe ideeën. Met die opvatting zouden ook die goedmenende Turkse kiezers gediend zijn die nu nog altijd geloven dat kritiek op een geliefde politicus gelijkstaat met heiligschennis.

(Dit artikel verscheen eerder in De Morgen.)

Dirk Rochtus (1961) is hoofddocent internationale politiek en Duitse geschiedenis aan de KU Leuven/Campus Antwerpen. Hij is voorzitter van het Archief en Documentatiecentrum voor het Vlaams-nationalisme (ADVN). Zijn onderzoek gaat vooral over Duitsland, Turkije, en vraagstukken van nationalisme.

Commentaren en reacties