Het tijdperk van de tip

Elke dag krijgen u en ik er wel een paar, via familie, vrienden, de cafébaas, Facebook, kranten en magazines: nuttige tips die het leven vergemakkelijken en/of veraangenamen. Do’s  of don’ts die niet teveel moeite kosten maar toch vrij snel effect oogsten waarna u die raad natuurlijk doorgeeft om deze wereld tot een betere plek te maken. Tips om te vermageren, te verdikken, onkruid biologisch weg te houden, alcoholvrije cocktails, voorzorgen bij hittegolf, hoe je partner of jezelf een orgasme te bezorgen, zo weinig mogelijk belastingen betalen. Ook wel negatieve suggesties zoals: nooit bier met wijn mengen of ga niet naar Bagdad op vakantie.

De tip is een openbaar geheim dat steeds meer openbaar wordt en toch zijn discreet karakter behoudt, hij wordt in een fluistertoon doorgegeven, zelfs indien gedrukt in een oplage van honderdduizend. Zo’n mysterie valt verder niet uit te leggen en dat is ook niet nodig want iedereen begrijpt het perfect.

Essentieel is de non-profit-dimensie, zeg maar het altruïstisch karakter. De tipgever is iemand die meer weet, dikwijls uit eigen ervaring, en die wetenschap ook onbaatzuchtig wil delen zonder er voor- of nadeel van te willen ondervinden, behalve enig aanzien en dankbaarheid. Daarom vind ik een reclamebord een absolute ontaarding van het tipisme: ‘Drink Coca Cola’ of ‘Stem voor X’ behoren tot het soort doe-boodschappen met maar één doeleinde, namelijk het profijt van de auteur. Dat staat voor mij op hetzelfde niveau als iemand anoniem een brief met een kogel opsturen om hem het zwijgen op te leggen. De reclame heeft de tip verkloot en gepornificeerd. Opzettelijk foute tips, om iemand schade te berokkenen, vind ik overigens al even goor.

Alleszins is, naast de onbaatzuchtigheid van de gever, ook de vrijheid van de ontvanger essentieel: een tip kan men vrijelijk negeren zonder dat men daarop wordt aangesproken. Zet oesters vijf minuten voor het opendoen in de diepvries, dan blijven ze fris in de schelp. Of doe het niet. Recepten vormen zowat de maximumstructuur: een tip met een stappenplan. En ook daar zijn afwijkingen toegestaan, zelfs aan te bevelen. Het is de stenen tafel van Mozes, vergruisd tot kiezeltjes en bevrijd van alle dwang: geen geboden of verboden meer, geen voorschriften of wetten, niet eens een reglement, maar nuttige aanbevelingen, veelal in Youtube-filmpjes aanschouwelijk gemaakt, die het leven aangenamer of minder onaangenaam maken. Het internet is eigenlijk één grote vergaarbak vol tips.  Pure levenskunst is dat, informatie die onder gelijken wordt uitgewisseld, los van alle rangorde en geheel vrijblijvend.

In se betreft het dus een zeer Epicureïsch fenomeen, Epicurus was overigens dé filosoof van de losse tips, zeer in tegenstelling tot systeemfanatici als bijvoorbeeld Plato. Op een echte leer heeft men E. nooit kunnen betrappen, want dat zag hij, zeer terecht, als een bron van ellende. Het intrinsieke amateurisme van de doe-het-zelver heeft tenslotte gemaakt dat de professionele coach, in de gedaante van de tovenaar, priester, medicus, leraar, adviseur, TV-kok, etc. heeft plaats gemaakt voor de huis-, tuin- en keukenexpert die we allemaal zijn. Laat je gazon eens twee weken doorgroeien en maai hem dan op een tandje lager: alle onkruid weg. Niet doen bij droog weer.

Burreken

Het Zoniënwoud na een tip over bloeiende hyacinten

Maar pas op. Het merkwaardige aan vele tips is dat ze zelfdovend zijn als ze massaal worden opgevolgd. Tips over een mooi plekje bijvoorbeeld, ‘nog niet platgelopen door toeristen’, of een lekker én goedkoop restaurantje. Of een alternatieve route zonder files. Wie dat soort gelegenheden promoot is een domoor, want als iedereen naar die niet-platgelopen oorden holt of de alternatieve route gebruikt, kan men het effect raden. Jaren aan een stuk gingen wij naar de Zeeuwse kust op vakantie, en raadden al onze vrienden aan dat ook eens te doen: zo rustig, ongerept, gastvrij. Het resultaat is dat sommige van die stranddorpen steeds meer op Blankenberge zijn gaan lijken, met prijzen op de menukaart die meer aan Knokke doen denken. Moraal van dit verhaal: zwijg als vermoord over die betere plek. Tips moeten ook af en toe niét gegeven worden.

Het bijvoegsel van Knack, Weekend-Knack geheten, staat vol van die zelfdovende aanbevelingen. Zo worden ons deze week Tien wandelingen in prachtige Belgische natuurgebieden aangeboden. Dat is gewoon obsceen, ik wik mijn woorden maar zo’n artikels verdienen van gecensureerd te worden. ‘Geprangd tussen de heuvels van de Vlaamse Ardennen ligt een van Vlaanderens mooiste bos- en natuurgebieden verstopt: het Burreken’, zo begint dat. En ik maak het nu nog erger door het artikel ook nog eens te citeren: allen op naar het maagdelijke Burreken waar straks een kuisploeg de her en der slingerende plastic flessen, sigarettenpeuken en condooms zal bijeen rijven, wat ons naadloos bij het onderwerp van mijn vorige column brengt: de files op de Mount Everest, vol gelegenheidsalpinisten die een tip kregen. Zie ook het ecotoerisme op de Galapagos-eilanden, nu omver gelopen door rijke groenen: had Darwin er maar niet over gerept. Niet alles moet gecommuniceerd worden, geheimhouding is soms de beste strategie om dingen niet kapot te maken.

Afgezien van deze valkuilen blijf ik een enorme aanhanger van de vrijblijvende aanbevelingen en vind ik elk gebod of verbod een zwaktebod. Wat alu-folie rond het punt waar bananen aan mekaar zitten, dan worden ze minder rap bruin, meer moet dat niet zijn. Is dit echt het einde van de geschiedenis, of komt er nog een tijdperk na dat van de tip? Ja, als ooit eens iemand al die nuttige tips weet te verzamelen en weer tot één grote Tip herleidt. Zo’n morele Einstein verschijnt elke duizend jaar, ik hoop de volgende niet te hoeven meemaken. De Tip met hoofdletter, verpakt in een systeem, is pure terreur, de verkondiger een kwelling voor de mensheid, ik ga geen namen noemen, u kent ze ook.

Laten we de Grote Boodschap dus zo lang mogelijk uitstellen door de banaan als maatstaf van alle dingen te nemen. Strooi ze kwistig rond, de tips, en pik ze ook op. Interpreteer ze naar goeddunken, varieer en pas ze aan, geef ze door en vind vooral ook nieuwe uit. Laat geen veralgemeningen of grote wijsheden toe, blijf op de begane grond. Weer elke zweem van eigenbelang bij de tipgever, denk alleen aan het uwe. Ik laat u, voor dit zelf een grote boodschap wordt.