Historische scheefgroei Asbestfonds dient te worden rechtgezet

‘Het is nu eenmaal historisch zo gegroeid.’ Weinig zinnetjes in de politiek doen mij meer steigeren dan dat zinnetje. Of wacht. ‘U stigmatiseert’ komt aardig in de buurt. Soms volgen ze elkaar op, soms niet. Maar ze hebben één ding gemeen en dat is de reden van hun bestaan in het politieke debat: de inhoudelijke argumenten zijn op. ‘Het is nu eenmaal historisch zo gegroeid’ betekent eigenlijk: ‘We hebben jaren geleden een foute beslissing genomen, maar willen nu de gevolgen niet dragen.’

Asbestfonds

De laatste keer dat ik dit zinnetje meermaals te horen kreeg was in de hoorzitting over mijn wetsvoorstel rond het Asbestfonds. Een voorstel waarover nog niet gestemd kon worden, maar ik blijf hopen én duwen. De wetgeving rond het Asbestfonds kwam na er jaren gelobby van de betrokken bedrijven, in het bijzonder Eternit. Ze geeft slachtoffers op hun sterfbed echter niet meer dan een schijnkeuze. Met het aanvaarden van een vergoeding uit het Fonds om de hoogoplopende medische kosten te kunnen betalen in de laatste maanden van je leven, doet het asbestslachtoffer immers automatisch afstand van zijn recht om het verantwoordelijke asbestbedrijf bij de rechtbank aan te klagen.

Omdat de tijd en energie van de asbestslachtoffers schaars is — eens de symptomen er zijn, is het een kwestie van weken of maanden — kiest nagenoeg iedereen voor een uitkering uit het Asbestfonds. Gevolg? Tot nu toe koos slechts één familie ervoor om aan het Asbestfonds te verzaken en Eternit voor de rechtbank te dagen. Met succes. De familie Jonckheere had op het moment van de uitspraak al vier gezinsleden verloren aan de gevolgen van asbest. Eternit werd terecht schuldig verklaard. Maar moest amper betalen. In tegenstelling tot in ons land vonden in andere Europese landen al talrijke monsterprocessen plaats die stuk voor stuk door de slachtoffers werden gewonnen. Hun Asbestfonds wordt niet gekoppeld aan afstand van juridische rechten.

Historisch compromis?

Het ‘historisch compromis’ over het Asbestfonds kwam in 2007 tot stand na uitvoerig overleg met de asbestnijverheid zelf. Resultaat? Naast de immuniteit werd ook nog beslist dat de overheid én álle werkgevers in dit land het Fonds moeten spijzen. Dus niet enkel die bedrijven die vroeger wetens en willens met asbest zijn blijven werken. De vervuiler betaalt, het is een mooi principe. Maar wie betaalt er hier echt behalve de talrijke slachtoffers die via een pact met de duivel hun rechten moeten afstaan voor een stuiver? Mensen op hun sterfbed en de familie die achterblijft krijgen enkel de schijnkeuze: geld of gerechtigheid. Dat is niet minder dan immoreel.

Hoe moet het dan wel zijn? Omgevingsslachtoffers en hun familie moeten zelf kunnen beslissen of ze al dan niet een klacht indienen, ook al hebben ze een vergoeding gehad. Zo kunnen ze niet enkel financieel maar ook moreel hun zaak beslechten. Bovendien moet de huidige juridische verjaringstermijn van twintig jaar veranderen. Asbest-gerelateerde aandoeningen manifesteren zich veelal immers pas na dertig à veertig jaar. En dus moeten we naar een termijn die pas begint te lopen vanaf het moment dat de diagnose wordt gesteld, en vijf jaar later verstrijkt. Want één ding is duidelijk: de keuze of er al dan niet een juridische procedure moet opgestart worden, is niet aan ons als wetgever. Die is aan de duizenden families die hiermee geconfronteerd worden. Zonder meer. Hen die keuze écht geven, is wat ik met mijn voorstel wil doen.

Een punt

‘Mevrouw Van Peel, u heeft wel een punt. Maar het is nu eenmaal historisch zo gegroeid.’ Zo klonk het dus op de hoorzitting bij verschillende critici.

Wel, in tegenstelling tot velen in mijn partij ben ik geen historicus. En misschien is dat hier wel een voordeel. Want het zinnetje valt bij mij in dovemansoren, ik laat niet los. Niet alleen dit land zelf, maar ook in dit land is er veel historisch scheefgegroeid. Dat is geen argument om het dan maar zo te laten, dat is een schande. Wat scheef is, moet rechtgetrokken worden. Dat blijven we doen.