Hoe de RTBF de Franse media het nakijken gaf…

Dat het druppelt in Brussel als er regen valt in Parijs is al langer geweten. Maar de Franse presidentsverkiezingen brachten een ongemeen sterke bevestiging van de merkwaardige symbiose tussen de Belgische en Franse Franstaligen.

Aux Urnes Citoyens

De zaterdag voor de eerste ronde had Le Soir de kiezers zelfs vanop haar voorpagina met ‘Aux Urnes Citoyens!’ opgeroepen om te gaan stemmen, alsof het zowaar over Belgische verkiezingen ging. Niet helemaal duidelijk was het of die dringende vraag gericht was tot de stemgerechtigde Fransen, waarvan het aantal lezers van de Belgische krant waarschijnlijk toch niet overdreven groot moet worden geacht.

Waarschijnlijk ging het over de vele Fransen die in Brussel wonen, en waarvan een belangrijk deel in de spottende volksmond SDF’s genoemd worden. Dat betekent dan niet Sans Domicile Fixe (dakloos), waarvoor deze afkorting meestal staat, maar eerder Sans Difficultés Financières, omdat zij om fiscale redenen in ons land zijn komen wonen. In België zijn immers bijna 100.000 stemgerechtigde Fransen gedomicilieerd. Uiteindelijk ging daarvan iets minder van de helft naar de stembus.

RTBF

Zondag was het vooral de openbare omroep RTBF die alle remmen losgooide, als ging het om de belangrijkste politieke gebeurtenis van deze toch nog jonge eeuw. Het aantal journalisten dat de zender naar de lichtstad afvaardigde, heeft wellicht tot gevolg gehad dat een volledige Thalys voor hen werd gecharterd. Nu bevindt de RTBF, en met haar alle Belgische media, zich al enige jaren in de merkwaardige situatie dat zij niet gebonden is aan Franse wettelijke beperkingen over het publiek maken van peilingen en exitpolls op de verkiezingsdag. In Frankrijk zelf mag dat niet voor acht uur ’s avonds.

Vanop een mooi terras met zicht op Parijs deelde een Franse specialiste in de speciale, eindeloze nieuwsuitzending van de RTBF al om kwart na zeven mee dat peilingen Macron gewonnen gaven met meer dan 55%. Dat journaal was ook in Frankrijk gewoon te volgen op eender welke smartphone. Le Soir bracht het bericht ongeveer op hetzelfde moment op zijn website.

Natuurlijk weet iedereen in Frankrijk al langer dan vandaag dat het bijzonder interessant is om in de vooravond van een verkiezingsdag naar de Belgische media te surfen. Dat werd dan ook massaal gedaan, wat duidelijk te zien was op de uitdrukkingen op de gezichten van de gasten die op hun favoriete kandidaat wachtten. Iedereen wist dus lang voor acht uur hoe de uitslag ging zijn.

Starre wet

De enigen die moesten doen of er nog niets bekend was, waren de Franse media. Die hielden de schijn op dat de spanning onhoudbaar was en een chronometer telde in beeld de lange minuten af naar 20u. Er was aan de gasten vooraf duidelijk opgedragen het spel mee te spelen en te doen alsof ze niet al een uur op de hoogte waren wie de winnaar was. Iedereen wist heel goed dat de Belgische media hun Franse confraters koud gepakt hadden.

Eigenlijk was dit weer een bewijs van hoezeer Frankrijk in het verleden leeft en niet wil zien dat door de mondialisering alles anders is dan vroeger. Een starre wet die exit-polls verbiedt, is zinloos als zowat de hele wereld die openbaar maakt lang voor de officiële deadline. Misschien was er heimwee naar het pré-internet tijdperk. Ik herinner me levendig de spanning bij de verkiezingen van 1981, die pas tot ontlading kwam toen klokslag acht uur het gezicht van François Mitterand als overwinnaar verscheen. Nu kwam de verwachte uitslag op hetzelfde moment in beeld, maar de hele journalistieke en politieke klasse was toen al lang bezig om reacties voor te bereiden.

De president zit in de auto!!!!

Wat nadien volgde, was een bijzonder opgeklopte show, die het gebrek aan enthousiasme over de winnaar of de afkeer van de verliezer, of vice-versa, moest verbergen. Eens te meer werd aangetoond dat meer middelen voor televisiezenders allerminst synoniem zijn voor hogere kwaliteit. Want omdat verwacht werd dat Emmanuel Macron vanuit het Elysée naar zijn supporters bij de Eiffeltoren zou gaan, werd elke officiële auto die het presidentieel paleis onder politiebegeleiding verliet, achtervolgd door zowat vijftig journalisten op zware motoren. Waarvan niemand eigenlijk wist wie zich in de auto bevond. Als daar aangekomen bij Trocadero dan bleek dat het niet om Macron ging maar dat een minister of andere hoge medewerker uitstapte, werd snel weer overgeschakeld naar de studio.

Uiteindelijk had de bende losgeslagen paparazzi dan toch de zwarte geblindeerde limousine van Macron te pakken en toen die ook nog zijn raampje opendraaide en iets toeriep was er geen houden meer aan. De journalisten commentarieerden dit volslagen non-event (‘De president zit in de auto!!!!!’) live vanop de te snel rijdende moto’s. Vergeleken met hun geschreeuw lijken onze wielerverslagevers wel kalme biljartcommentatoren.

Je Vous Ai Compris

Macron miste naar mijn gevoel een grote kans om op een eenvoudige manier te tonen dat hij een andere president wou zijn. Stel je voor dat hij gewoon met de metro naar de Eiffeltoren was gekomen? Daarmee had hij toch wel de harten van heel wat Gele Hesjes veroverd denk ik. Zo van : Je Vous Ai Compris, U moet elke dag de metro in, wel ik doe dat ook! Ik heb u begrepen, had Macron met die geste kunnen zeggen, zoals de Gaulle ooit ergens deed.

Zijn voorganger Chirac had zijn chauffeur bij zijn overwinningsrit tenminste gevraagd om gewoon voor verkeerslichten te stoppen. En wat dan gedacht van Valéry Giscard d’Estaing? De Franse documentairemaker Depardon volgde hem tijdens de verkiezingsavond van 1974. Giscard zat gewoon moederziel alleen in zijn bureau, tot hij één telefoontje kreeg dat hij gewonnen had. In de indrukwekkende film is te zien hoe hij dan gewoon opstaat en naar zijn auto gaat en, zelf aan het stuur, heel rustig naar zijn partijhoofdkwartier rijdt.

Macron had zijn entrée wel ingestudeerd : midden een grote groep jongeren stapte hij zijn supporters tegemoet. Een mooi beeld, maar weer een gemiste kans omdat hij enkel de hand van zijn ranke Brigitte vasthield, niet die van het kleine meisje aan zijn rechterkant, wat toch weer een sfeer van afstandelijkheid en gebrek aan empathie schepte.

Teleprompter

Macron en Le Pen gingen beide onder luid applaus hun respectieve podia op. Toch wel merkwaardig dat Le Pen door haar afkeer van Parijs, waar ze steeds slechte resultaten heeft gehaald, koos voor een paviljoen zonder enige uitstraling in het Bois de Boulogne, zonder enige glamour, alsof ze wou onderstrepen een bescheiden vrouw te zullen blijven. Het gaf haar, ondanks haar goede uitslag, een aura van verliezer, zeker toen ze er ook niet slaagde Macron te feliciteren met zijn overwinning. Niets is slechter voor een imago dan dat van slechte verliezer.

Dan had Macron toch wel beter gekozen, door zijn keuze voor Trocadéro, met de Eiffeltoren als uitgesproken symbool van Franse grandeur in de achtergrond. Helaas maakte hij van die setting te weinig gebruik. Vreemd is dat geen van de twee kandidaten het aandurfde zonder papier te spreken, wat op een dergelijke moment een veel betere band met het miljoenenpubliek had gegarandeerd.

Zelfs van een teleprompter, die een speech voor een spreker op ooghoogte projecteert, was er geen sprake, nochtans één van de middelen die aan president Obama een aura van begenadigd spreker heeft bezorgd. De voormalige Amerikaanse president kon zijn publiek aan alle kanten aan spreken en dank zij een reeks strategisch opgestelde prompters zijn tekst blijven bekijken Nu zagen de Fransen hoe zowel Macron als Le Pen om de haverklap hun blik op hun geschreven toespraak bleven richten. Het scheelde niet veel of ze deden dat ook bij het afscheid, met het traditionele ‘Vive La République!’, ‘Vive La France!’.

Danny Le Rouge

De enige die in het saaie mediagewoel van zondagavond een grote indruk op me maakte was Daniël Cohn-Bendit. Danny Le Rouge slaagt er steeds in vlijmscherpe analyses te maken. Hij was de enige die het aandurfde de symbolische vraag aan Macron te stellen om bij de volgende parlementsverkiezingen af te stappen van het meerderheidssysteem dat oppositiepartijen reduceert tot weinig of niets en over te gaan tot een proportioneel kiessysteem. Dat zou eindelijk ook in Frankrijk coalities mogelijk maken die beter beantwoorden aan de versplintering van het politieke systeem, waar de traditionele partijen zowat afgedaan hebben.

Als Macron het echt meent met zijn belofte om de president te worden van alle Fransen, dan zou hij het best het advies van slimme Danny volgen…