Hoe deden ze het in de stad?

Een vergelijking met 2006 loopt globaal mank omwille van de kartels van toen en nu. We overlopen in de analyse deze dertien steden per partij, wat een globaal beeld geeft voor elke politieke groep.

De christendemocraten doen het slecht in deze groep van steden. Ze kan enkel stand houden in Antwerpen met vijf zetels op 55, Hasselt tien op 41 en Aalst met acht zetels op 43. In alle andere steden is er verlies. De enige steden waar CD&V naar zetelaantal nog een prioritaire rol speelt zijn Genk en Kortrijk (waar de partij wel uit de meerderheid werd gehouden). Het is duidelijk dat deze partij een probleem heeft in de grotere steden. Er is heel wat gezegd over het Antwerps kartel, waar de CD&V bij de socialisten op de Stadslijst ging staan. Maar op het eind bleek dat mathematisch geen slechte zaak geweest voor de christendemocraten. CD&V doet het wel veel beter in de kleinere en middelgrote gemeenten in Vlaanderen.

De N-VA komt in de meeste gemeenten uit een kartel met de christendemocraten. De N-VA kwam op gemeentelijk vlak als overduidelijke overwinnaar uit de bus. De partij gaat overal sterk vooruit: Antwerpen van één naar 23 zetels, Gent van één naar negen verkozenen, Brugge van twee naar tien raadsleden … N-VA wordt in veel steden de ‘numero uno’ (in Antwerpen, Turnhout, Aalst, Sint-Niklaas en Roeselare). De N-VA behaalt ook mooie resultaten in de Antwerpse rand, de Kempen, de gemeenten rond Brussel … De doorbraak blijft dus niet alleen beperkt tot de centrumsteden.

In 2006 was de socialistische partij de sterk houder in de centrumsteden. Maar in 2012 werd deze partij de onverwachte verliezer. De sp.a gaat er fors op achteruit in Antwerpen (min tien zetels), het Gentse kartel met Groen kost de sp.a twee zetels en verder zijn er verliezen in Oostende (min vijf), Sint-Niklaas (verlies twee zetels) … De partij houdt enkel stand in Mechelen en Roeselare. De enige stad waar de socialisten winst boeken is Brugge. Ook buiten de centrumsteden verliest de sp.a gevoelig (bijvoorbeeld in gemeenten waar de partij heel sterk stond als Zelzate, Zottegem of Sint-Truiden).

De Open Vld geeft een zeer uiteenlopend beeld in deze gemeentelijke verkiezingen. De partij houdt stand in Brugge, Oostende, Kortrijk, Hasselt en wint in een kartel in Mechelen. Maar de liberalen gaan, soms zwaar, onderuit in alle andere centrumsteden. Vooral Antwerpen, met een vernieuwde lijst en toch slechts twee zetels, werd een electoraal drama. Ook in sommige andere steden komt Open Vld nog amper voor in het verhaal. In Leuven blijven ze hangen op drie zetels, in Genk op één en in Sint-Niklaas restten twee zetels. Buiten de centrumsteden behoudt deze partij goede resultaten aan de Maaskant, de Vlaamse Ardennen en het noordoosten van de provincie Oost Vlaanderen. Globaal verliest deze partij, doch doet het iets beter dan de opiniepeilingen hadden voorspeld.

Het Vlaams Belang verliest overal. Het meest opmerkelijke in de stad Antwerpen, waar ze zakt van 20 naar vijf zetels. Wel moet er de bedenking worden gemaakt dat deze partij nooit echt is ingeworteld geweest op gemeentelijk vlak. De betere resultaten van het Belang situeren zich bij andere verkiezingen.

De groenen gaan er globaal op vooruit, al dan niet in kartel met de socialisten. Zo doet Groen een gouden zaak in Gent met elf verkozenen op een kartellijst. Ook doet deze partij een goede zaak in het Mechelse kartel met de liberalen. In Limburg zorgen de kartels met de sp.a wel voor verlies.

De optelsom

Als men de zetels van alle gemeenteraden in deze dertien steden optelt, dan geeft dit het volgende resultaat aan verkozenen voor de centrumsteden.
N-VA 148
SP.A 128
CD&V 115
Open Vld 59
Groen 49
VB 38
Lokaal 7
PVDA+ 7

De uiterst linkse PVDdA+ was al aanwezig in Genk en verovert nu ook vier zetels in de Scheldestad. In deze groep van centrumsteden werd N-VA de winnaar. Ze pakt de eerste plaats af van de socialisten.

Het gemeentelijk bestuur

De uitslag in de gemeenteraad garandeert nog niet dat men mee kan besturen. De invulling van de colleges van Burgemeester en schepenen geven het volgende resultaat (bij het schrijven van dit artikel was er geen duidelijkheid over de stad Antwerpen, zodoende gaat de analyse over twaalf centrumsteden).

sp.a 11 op 12 (niet Mechelen)
CD&V 9 (niet Kortrijk, Gent en Sint-Niklaas)
N-VA 5 (Kortrijk, Aalst, Sint-Niklaas, Mechelen en Turnhout)
Groen 6 (Gent, Mechelen, Genk, Hasselt, Roeselare en Sint-Niklaas)
Open Vld 4 (Oostende, Kortrijk, Gent en Mechelen)

Deze cijfers bewijzen de sterk aanwezige greep op het bestuur van de centrumsteden vanwege de christendemocraten en de socialisten. Een opvallend gegeven is de aanwezigheid van de twee vermelde politieke partijen samen in liefst acht colleges (Brugge, Oostende, Roeselare, Aalst, Leuven , Hasselt, Genk en Turnhout). Een traditionele tripartite komt enkel voor in Oostende. Indien men de burgemeestersjerpen bekijkt, dan geeft het volgende beeld in de Vlaamse centrumsteden (behalve Antwerpen).

sp.a 5 burgemeesters op 12 (Oostende, Gent, Brugge, Leuven en Hasselt)
N-VA 3 burgemeesters (Aalst, Sint-Niklaas en Turnhout)
OVLD 2 burgemeesters (Kortrijk en Mechelen)
CD&V 2 burgemeesters (Roeselare en Genk)

Ook in deze groep merkt men de sterkte van de socialisten. De sp.a verliest de sjerp in Sint-Niklaas en wint die in Brugge. De N-VA had geen burgemeesters in de centrumsteden en wint dus. Bovendien zal ook Antwerpen naar de N-VA gaan. Dat wordt dan een bijkomend verlies voor sp.a. Open Vld wint er Kortrijk bij. De CD&V valt zwaar terug in het aantal sjerpen door het verlies van de burgemeesters in Brugge, Kortrijk, Turnhout en Aalst.

De provincies

Als er een bestuursniveau is in Vlaanderen dat amper budgettaire problemen kent, dan zijn het wel de vijf provincies. De provinciale verkiezing is interessant omdat deze bestuursentiteit dezelfde geografische omschrijving vormt als voor de gewestelijke en de Belgische Kamerverkiezingen. De raden van de provincies hebben wel zetels moeten inleveren. In totaal ging men op 14 oktober stemmen voor 60 raadsleden minder. Het nieuwe totaal aan Vlaamse provincieraadsleden bedraagt 351, namelijk 63 voor Limburg en 72 voor de vier anderen. Hier is de N-VA de duidelijke overwinnaar. Het resultaat is als volgt verdeeld over de partijen.

N-VA 104
CD&V 82
Open Vld 54
sp.a 52
VB 29
Groen 23
Union des Francophones 5
PVDA+ 2

Een vergelijking met 2006 is moeilijk omwille van het toenmalige kartel van CD&V met N-VA en van het Limburgse kartel 2012 tussen SP.A en Groen. Het Franstalige blok (UF) behoudt in Vlaams-Brabant zijn vijf zetels ondanks het feit dat deze provincieraad twaalf zetels minder telt dan in 2006. De verkiezingen van 2012 leveren wel één nieuwe partij op in deze raden: de uiterst linkse PVDA+.

Maar wie gaat de provincies de volgende zes jaren besturen? Daar zien we een heel ander beeld. Zo blijven de CD&V en sp.a aanwezig in alle vijf de deputaties en dit ondanks hun verlies aan verkozenen. De N-VA moet het als winnaar stellen met twee afgevaardigden in de deputatie van Antwerpen. Open Vld verliest ook zetel, maar blijft aanwezig in vier bestendige deputaties. De partij verliest Antwerpen maar komt in het bestuur van West-Vlaanderen. Groen is als een van de kleinere groepen in de provincieraden nu aanwezig in twee deputaties (Limburg via het rood-groene kartel en Vlaams-Brabant).De aanwezigheid in de Bestendige Deputaties is als volgt.

Limburg: CD&V, Open Vld, sp.a en Groen
Antwerpen: N-VA, CD&V en sp.a
West Vlaanderen: CD&V, sp.a en Open Vld
Oost Vlaanderen: CD&V; sp.a en Open Vld
Vlaams Brabant: CD&V, sp.a, Open Vld en Groen

Ook hier ziet men de band tussen de christendemocraten en de socialisten. De N-VA is als winnaar niet de uitverkorene om deel uit te maken van het dagelijks bestuur van de provincies.
Bij de provinciale uitslagen moeten er wel diverse bemerkingen worden gemaakt als je die wil gebruiken voor een extrapolatie naar de Vlaamse/federale verkiezingen. Bij de provinciale verkiezingen stem je immers per district en bestaat er apparentering. Dit is niet het geval bij de parlementsverkiezingen. Ook de thema’s en de kandidaten zijn niet dezelfde. Dus in het beste geval geeft de provinciale verkiezing een indicatie voor ‘super Sunday’ 2014.

[kaderstukje]

De dertien Vlaamse centrumsteden zijn (met afgerond inwonersaantal):
Provincie Antwerpen: Antwerpen (494 000), Mechelen (82 000), Turnhout (41 000)
Provincie Limburg: Genk (65 000), Hasselt (74 000),
Provincie Oost-Vlaanderen: Aalst (81 000), Gent (247 000), Sint-Niklaas (72 000)
Provincie Vlaams-Brabant: Leuven (97 000)
Provincie West-Vlaanderen: Brugge (117 000), Kortrijk (76 000), Oostende (70 000), Roeselare (58 000)