Hoe krom kan een rechtstaat zijn

‘Het verhaal van Jan Jacob uit Affligem is u wellicht bekend.

In januari 2010 werd zijn psychotische zoon Jonathan (26), zwaar onder invloed van amfetamines, op straat opgepakt. De psychiatrische instelling van Boechout wou hem niet opnemen. Zo belandde hij in een Mortselse politiecel, waar hij geen kalmeringsspuitje kreeg zoals normaal in zo’n geval. Wel  stormden zes agenten van het Antwerpse Bijzondere Bijstandsteam (BBT, bijgenaamd ‘de botinnekes’) de cel binnen, na een lawaaigranaat binnengegooid te hebben, en sloegen de naakte, weerloze jongeman dood. Letterlijk. Slagen met inwendige bloeding tot gevolg, op hem gaan zitten tot hij stikte. Wie de details wil, kan ik het uitstekend gedocumenteerde artikel aanraden ‘Bedenkingen bij de zaak Jacob’ van John De Wit (GvA, 1/3/2013).
De zes zijn hiervoor ook veroordeeld (vier maanden met uitstel, een lichte straf eigenlijk), samen met de directeur van de psychiatrische inrichting die de opname weigerde. Maar ze waren niet aanwezig op de uitspraak en tekenden verzet aan, waardoor het proces moet overgedaan worden. Veel gebruikte advocatentruc. Een van de kromheden van onze rechtspraak.

Topadvocaat Jan De Man treedt niet alleen op namens de ‘botinnekes’, hij wil ook het vel van vader Jacob die de klacht indiende. Jan Jacob had namelijk, nadat men eerst had geprobeerd de zaak in de doofpot te stoppen, de camerabeelden van de mishandeling doorgespeeld aan het Canvas-programma Panorama. Mag strikt genomen niet, maar ik had het ook gedaan. Hij werd hiervoor buiten vervolging gesteld, maar advocaat De Man en de BBT gaan daartegen in beroep.

Systeemfout

Daarmee zijn de rollen omgekeerd: slachtoffer/klokkenluider wordt dader, de daders worden slachtoffer. Procedurematig sluit het allemaal als een bus, maar principieel en naar ons rechtsgevoel stinkt het uren in de wind. De zoektocht van vader Jacob naar gerechtigheid wordt daarmee een eindeloze calvarie, een Kafkaiaanse martelgang die onvermijdelijk moet eindigen in een wrok tegen het systeem. Ik ken nog zo’n mensen: wrakken worden ze op het einde, mentaal getekend en financieel gepluimd.

De dood van Jonathan is één zaak, het juridische kat-en-muisspel van de verantwoordelijken een ander. Het zou de ‘bottinnekes’ sieren om, afgezien van de juridische afhandeling van de zaak, spijt te betuigen en te stoppen met het opjagen van de vader van het slachtoffer.  Excuses zijn zelfs niet nodig, (waartoe?), enige vorm van empathie en zin voor billijkheid zou al voldoende zijn.

Niet dus. Mr. Jan de Man (zelf al eens veroordeeld wegens fiscale fraude: hij bleek zijn personeel in het zwart te betalen met misdaadgeld uit het criminele circuit,- iets wat de grote strafpleiters overigens allemaal doen) wil de kop van Jan Jacob, symbolisch dan. Om mensen ertoe aan te sporen om hun mond te houden en niet zomaar tegen de institutionele pletwals in te gaan.

Deze perverse rechtsgang lijkt, cynisch genoeg, verdacht goed op het soort ‘rechtspraak’ dat word beoefend in landen waar wij helemaal niet mee willen geassocieerd worden: Iran, Saoedi-Arabië, de Islamitische Staat. We kunnen wel de sharia de verdoemenis in vloeken, maar wat is dit? Bewijs temeer dat de barbarij niet alleen elders is, maar ook hier, bij ons. En wel als systeemverschijnsel, beschavingsfenomeen, niet als anomalie. En zelfs niet sinds vandaag of gisteren, maar al een paar honderd jaar, als systeemfout van het Europese Verlichtingsgebeuren dat zich in de kleine lettertjes verloor.
Daartegen kunnen grote letters niet groot genoeg zijn.

Johan Sanctorum is filosoof, publicist, blogger en Doorbraak-columnist