Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) sommeert België om werk te maken van kunstmatig dure fossiele energie. Een koolstoftaks lijkt daarbij een optie. Dat blijkt althans uit een doorlichtingsrapport dat het IMF van ons land heeft gemaakt.

Als de energieprijzen dalen, moeten de Belgische federale overheid en de deelstaten werk maken van een koolstoftaks. Dat suggereert het IMF in een rapport dat deze week bij de Nationale Bank van België werd voorgesteld. De voorbije twee weken organiseerde het IMF een doorlichting van ons land. Daarbij sprak het IMF met politici, middenveldorganisaties en academici. Het resultaat van die informatieronde resulteert in een aantal politiek doorgesproken aanbevelingen.

Het IMF erkent dat de Belgische overheden inspanningen hebben gedaan om de CO₂-uitstoot terug te dringen. Maar vindt dat er nog meer moet gebeuren.

‘De Belgische overheden erkennen dat de relatieve prijs van groene energie moet worden verlaagd. Dit door geleidelijk een hogere koolstofcomponent (sic) in de brandstofaccijnsregeling op te nemen naarmate de internationale energieprijzen dalen’, zo stelt het rapport van IMF-waarnemer Mark Horton.

‘Daarnaast kunnen subsidies voor tankkaarten, commerciële diesel en stookolie worden verlaagd en kan er door middel van financiële gedragssturing een shift komen van fossiel verbruik naar elektriciteit.’ Het IMF erkent daarbij wel dat er in ruil daarvoor een gerichte sociale bescherming moet komen voor de meest zwakkeren.

Congestietaks

Er is evenwel een ‘maar’: ‘Sociale steun moet geldelijk zijn in plaats van gebaseerd op voordelige fossiele energie. Realtime elektriciteitsmeting en afstands- en congestieheffingen zouden moeten worden ingevoerd. Aanvullende niet-prijsgerelateerde hervormingen zouden de coördinatie tussen de federale overheid en de gewesten moeten helpen versterken en klimaatgerelateerde overheidsinvesteringen moeten bevorderen.’

Wanneer gevraagd of de forse duw richting een meer elektrische economie mee gesteund moet worden door kernenergie, stelt Mark Horton expliciet aan Doorbraak: ‘Het IMF is niet a priori tegen kernenergie. België heeft een traditie van kernenergie, en het feit dat jullie zoveel kernreactoren hebben, maakt dat jullie niet zo zwaar getroffen zijn geweest door de energieschokken die het gevolg zijn van de oorlog in Oekraïne.’

‘s Mans rapport blijft evenwel meer op de vlakte over kernenergie. Daarin wordt het openhouden van twee van de zeven kernreactoren genoemd als maatregel die de energiezekerheid bevordert. Evenwel pleit het IMF voor meer investeringen in hernieuwbare energie.

Dure gezondheidszorg

Het IMF lijkt zich geen al te grote zorgen te maken over de Belgische overheidsschuld, maar dringt aan op terugdringing van de overheidsuitgaven. Eerder dan op een belastingverhoging, want ‘de belastingen zijn in België al hoog en ze nog verder verhogen zal ertoe leiden dat de wet niet meer wordt nageleefd’.

Opmerkelijk is ook dat het IMF vooral zeer hoge Belgische uitgaven door de vergrijzing ziet, die moeten worden teruggedrongen. ‘De vergrijzing treft alle Westerse landen en betekent hogere uitgaven in de gezondheidszorg en hogere pensioenkosten’, zegt Horton aan Doorbraak. De rapporteur doet geen expliciete uitspraken over hoe die kost kan worden teruggedrongen, maar suggereert wel dat er in België meer moet worden ingezet op preventie, eerder dan op dure behandelingen koste wat kost te blijven financieren.

Europese begrotingsregels

Een groot manco van het IMF-rapport is dat het geen onderscheid maakt in de verschillende financiële toestand van de Belgische deelstaten. Horton erkent dat de deelstaten in België heel anders presteren. ‘Maar het IMF praat met België, net zoals het met Nederland of Frankrijk praat. Niet met Vlaanderen of Wallonië op zichzelf.’

Hoewel het IMF in zijn rapport suggereert dat de Belgische deelstaten een eigen fiscaal beleid kunnen voeren, lijkt de concrete marge daarvoor klein. Waar Waals minister-president Elio Di Rupo (PS) stelt dat klimaatinvesteringen onbetaalbaar zijn met de huidige Europese begrotingsregels die geen onderscheid maken tussen uitgaven en investeringen, antwoordt Horton: ‘Overheidsinvesteringen moeten in de begroting opgenomen blijven, en onderhevig aan de Europese regels’.

In zijn rapport klinkt het ook: ‘Er is ruimte voor een betere fiscale regeling tussen de federale staat, de gewesten en de gemeenschappen. Dit is bijzonder belangrijk omdat de tekorten op het niveau van de deelstaten een derde van het algemene Belgische overheidstekort bedragen. Dit is ook belangrijk om de klimaatinspanningen te vergroten, met inbegrip van de emissieverlagingsdoelstellingen.’

Met andere woorden: fiscale autonomie kan, als het past binnen het raamwerk van de groene transitie, en zolang het het globale Belgische begrotingstekort en de Belgische schuld kan terugdringen.