JavaScript is required for this website to work.
post

Internationale coaltie tegen IS

Theo Lansloot29/10/2016Leestijd 6 minuten

De Belgisch-Russische F-16-rel vanuit een ruimere context bekeken.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

De jongste tijd is er veel te doen geweest over de Russische bewering dat er bij een luchtaanval op de Syrische stad Aleppo door Belgische F-16’s ook burgerslachtoffers vielen. Defensieminister Steven Vandeput (N-VA) ontkende dit meteen en verduidelijkte dat op het ogenblik van het door de Russen gewraakte bombardement geen enkele Belgische F16 boven Aleppo vloog. Hij zag de Russische aanklacht als een poging om verdeeldheid te zaaien binnen de internationale coalitie die in Syrië en Irak de Islamitische Staat bestrijdt, wat ook klopt.

Alvorens iets verder in te gaan op de Russische beschuldiging en op de manier waarop elke partij daarmee is omgegaan, is het beter de dramatische gebeurtenissen in Aleppo eerst in een breder verband te bekijken.

De Islamitische Staat

Hier hebben wij het meestal over de ‘Islamitische Staat’ of IS. Elders gebruikt men vaak andere benamingen omdat het niet gaat om een staat doch om een terreurbeweging. Een daarvan is ISIL of ‘Islamitische Staat in Irak en de Levant’. De Levant is een niet nauwkeurig afgebakend historisch-geografisch gebied aan de Middellandse Zee in het oosten van Zuidwest Azië. Het beslaat het tegenwoordige Israël, delen van Jordanië, Libanon, de Palestijnse Gebieden, Syrië, enkele Turkse landstreken en zelfs het eiland Cyprus.

Vooral in Frankrijk is de naam DAESH gebruikelijk. Waarom? Ten eerste omdat het een terroristische groep betreft en geen staat. Ten tweede omdat het woord ‘islamitisch’ geen onderscheid maakt tussen de terreurgroep en de islam in het algemeen. In het kalifaat is DAESH een verboden woord. Op het gebruik ervan staan zware straffen die tot de doodstraf kunnen gaan. De reden is dat DAESH het acroniem is van het Arabische ‘al-Dawla al-Islamiya fi Iraq wal-Sham’ of ‘Islamitische Beweging in Irak en Syrië’. Zelf riepen de leiders van die beweging op 29 juni 2014 een wereldwijd kalifaat uit en zien ze dat als een staat. DAESH suggereert dat ze een beweging zijn en dat is dan een belediging.

Aan het hoofd van het kalifaat staat de kalief Abu Bakr al-Baghdadi, een Irakees die beweert een nazaat te zijn van de profeet Mohammed. Het kalifaat eist religieus, politiek en militair gezag op over alle moslims in heel de wereld. In werkelijkheid is het een militie geleid door salafistische en jihadistische Arabieren uit Irak en Syrië. Salafisten zijn fundamentalistische soennieten die terug willen naar de oorspronkelijke, strenge islam. Jihadisten willen met geweld iedereen hun versie van de islam opleggen.

IS controleert gebied in Irak, Syrië, Libië en Nigeria waar alles samen meer dan tien miljoen mensen leven. De beweging is ook elders actief, in landen in Zuidoost-Azië zoals Afghanistan en Pakistan.

De Verenigde Naties houden IS verantwoordelijk voor diverse schendingen van mensenrechten en oorlogsmisdaden. Amnesty International beschuldigt IS van grootscheepse etnische zuiveringen. Op 3 februari 2016 nam het Europees Parlement eenparig een resolutie aan die de systematische moord en vervolging door IS van religieuze minderheden gelijkstelde met volkerenmoord. De Verenigde Naties en beschouwen IS als een terroristische organisatie. Een heel aantal landen doen dat ook: Australië, Canada, Egypte, de EU-lidstaten, India, Indonesië, Irak, Israël, Kirgizië, Libanon, Maleisië, Rusland, Saoedi-Arabië, Syrië, de Verenigde Arabische Emiraten en de Verenigde Staten. Veel van deze landen hebben te maken met historische of recente moslimminderheden.

IS verliest al een tijd terrein in Irak en Syrië. Libië is daarom nu zowat zijn derde front. Het kalifaat blijft niettemin een niet te onderschatten aantrekkingskracht uitoefenen op geradicaliseerde jongeren en dat niet alleen in het gebied onder zijn controle maar ook in Europa. Zijn tactiek bestaat er nu vooral in die aan te sporen om in de landen waar ze gevestigd zijn terreuraanslagen te begaan. Dat IS daar ook in slaagt bewijzen onder meer de aanslagen op de luchthaven van Zaventem en het metrostation Maalbeek in Brussel. De tragische gebeurtenissen in Parijs in de avond en nacht van vrijdag 13 november 2015 zijn een ander voorbeeld.

De internationale coalitie tegen IS

Die kwam in augustus 2014 op initiatief van de VS tot stand. Tot voor kort was zij vrij sluimerend. Dit veranderde grondig toen president Obama drie maanden geleden besliste vóór het einde van zijn ambtstermijn de IS-hoofdstad Mosoel in Irak te heroveren. Met instemming van de Iraakse regering bombardeert de coalitie sedertdien massaal die stad en haar omgeving.

Met die luchtsteun konden vooral de Peshmerga, de Koerdische vrijheidsstrijders, een aantal dorpen rondom Mosoel bevrijden. Wat er na de herovering van Mosoel met de Peshmerga zal gebeuren is nog maar de vraag. Een Koerdistan in Irak en Syrië is wel het laatste wat Erdogan wil. In drie maanden heeft IS de tijd gehad de verdediging van Mosoel uit te werken, onder meer met een menselijk schild van zowat een miljoen burgers. De leiders zijn waarschijnlijk al lang naar andere oorden vertrokken.

De Syrische president Assad is niet te spreken over een optreden van de coalitie in zijn land. Niettemin vinden er toch bombardementen plaats, ondermeer in het rebellenbolwerk Aleppo.

Op 13 mei 2016 besliste de regering dat vanaf juli Belgische F-16’s ook IS-doelwitten in Syrië kunnen bombarderen. Dit komt overeen met een eerder met Nederland afgesproken beurtrol. Premier Michel verwees in de Kamer naar artikel 31 van het Handvest van de Verenigde Naties als internationaal mandaat voor de missie. Internationale experts verschillen van mening of dit artikel juridisch daartoe volstaat.

Alle linkse partijen waren tegen, al waren ook zij het er wel over eens dat de strijd tegen IS gewettigd is. Zij oordeelden echter dat luchtaanvallen niets zullen oplossen. Waarschijnlijk hebben ze gelijk. Een Belgisch politiek signaal kon evenwel moeilijk achterwege blijven. Het lijdt immers geen twijfel dat IS een te bekampen terroristisch monster is.

De internationale coalitie bestaat uit zowat 60 zeer diverse bondgenoten. Een reeks Arabische landen doen mee: Bahrein, Egypte, Jordanië, Marokko, Katar, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Vrijwel alle Europese landen eveneens. Nemen verder op een of andere manier deel: Australië, Canada, Japan, Nieuw-Zeeland, Zuid-Korea en Turkije. Opvallend is dat China, India noch Pakistan in de coalitie zitten.

Schaduwzijde van de coalitie

Onder de bondgenoten zitten rare snuiters. Dit geldt bijvoorbeeld voor het extreem soennitische Turkije van Erdogan alsook voor Katar en Saoedi-Arabië. In de twee laatste landen is de staatsgodsdienst het wahabisme, dat alle moslims verkettert die zich niet aan de “juiste” islamitische regels houden. Ten gronde verschillen hun religieuze opvattingen en die van Turkije niet erg van waar IS voor staat. Het kalifaat is voor hen meer een rivaal dan een vijand.

Turkije misbruikt bovendien de coalitie om een onafhankelijk Koerdistan in Irak en Syrië te voorkomen in de plaats van om IS te bestrijden. Saoedi-Arabië wil vooral de sjiieten in Irak en Syrië uitroeien. Beiden steunen de veelal salafistische opstandelingen tegen president Assad. Hun bolwerk is Aleppo en omgeving. Saoedi-Arabië is met Westerse wapens ook doende de sjiitische Houthi-minderheid in Jemen gruwelijk om te brengen omdat zij tegen de soennitische meerderheid in opstand is gekomen.

Islamitische militaire coalitie

Saoedi-Arabië zit zelf wel in de internationale coalitie tegen IS, maar heeft niettemin het initiatief genomen daarbuiten, samen met 33 islamitische landen, een militair bondgenootschap tegen terrorisme op de been te brengen dat niet alleen tegen het kalifaat is gericht. Saoedi-Arabië leidt de coalitie en het hoofdkwartier is gevestigd in Riyad. Alleen soennitische moslimlanden zijn lid. Bondgenoten zoals Egypte, Pakistan en Turkije beschikken over machtige legers. Ook door oorlog en terrorisme verscheurde landen zoals Jemen en Libië nemen deel evenals de Afrikaanse landen Mali, Nigeria, Somalië en Tsjaad.

Afhandeling van het geschil

Dat minister Vandeput de zaken rechtzette, is maar gepast. Een grootmacht om excuses vragen is dat allicht minder, vooral als die in haar visie gelijk heeft. Moskou oordeelt immers dat de door de VS gedomineerde internationale coalitie tegen IS in Syrië niets te zoeken heeft zonder dat de president daar om heeft gevraagd noch zijn toestemming heeft gegeven. Wie precies heeft gebombardeerd en, hoe cynisch ook, hoeveel burgers daarbij zijn omgekomen is eigenlijk van weinig belang. Wel is het natuurlijk makkelijker een klein broertje in de coalitie te beschuldigen dan een van de hoofdspelers. Uit de registratienummers mag dan wel blijken dat er op het bewuste moment geen Belgische F-16’s boven Aleppo vlogen, het feit blijft dat vliegtuigen van een andere lidstaat van de coalitie daar wel waren. België kan uiteraard geen bondgenoot verraden. Omzichtigheid was dus geraden. De Russische ambassadeur op het matje roepen had misschien achterwege kunnen blijven. Rusland kon uiteraard niet achterblijven.

Een spijtig voorval in de Belgisch-Russische betrekkingen die wegens de EU-sancties tegen Rusland al niet te best zijn. Dit alles omwille van de blunder van Washington om zich te scharen achter de met name door Turkije en Saoedi-Arabië gesteunde rebellen tegen president Assad. Die komen overigens voor een groot deel uit Turkije. De VS hebben om allerlei redenen de president steeds meer in de armen van Rusland gedreven. De invloed van zijn bijzonderste bondgenoten in de regio is daar beslist niet vreemd aan. Moskou heeft die gelegenheid uiteraard gretig aangegrepen om zelf in het Midden-Oosten een rol van betekenis te spelen. Jammer, want Assad wilde, in navolging van Kemal Atatürk, van zijn land een echte lekenstaat maken en was als sjiiet religieus veel moderner en milder dan bijvoorbeeld de wahabistische monarchie in Saoedi-Arabië en Erdogan die na de vermeende staatsgreep ruim 35.000 verdachten heeft gearresteerd. Blijkens een recent verslag van ‘Human Rights Watch’ is de Turkse regering bovendien niet vies van slagen, folteringen en seksueel geweld.

 

 

Foto: © Reporters

 

 

Theo Lansloot (1931 -2020) was licentiaat handels- en financiële wetenschappen. Hij was als ambassadeur op rust publicist bij verschillende media. Door zijn professionele achtergrond was hij welbeslagen inzake diplomatie en internationale politiek. Ook volgde Theo de verhoudingen tussen Nederland en Vlaanderen op de voet.

Commentaren en reacties