Krim is Oekraïne of niet

Sinds 1783 hoort de Krim bij Rusland. Keizerin Catharina de Grote was aan de macht en zij wilde Russische havens aan de Zwarte Zee bouwen. Daartoe moesten de Ottomanen, de Turken, uit de Krim verdreven worden. Uiteindelijk versloeg Rusland de Turken en lijfde de Krim in 1783 in. Veel Krimtataren, volgens schattingen misschien wel de helft, vluchtte naar Turkije hoewel de Russische regering hun culturele onafhankelijkheid had gegarandeerd en de Tataarse aristocratie in de Russische adelstand werd opgenomen.

Tussen 1854 en 1856 werd de Krimoorlog uitgevochten. De Russen stonden tegenover de Fransen en Engelsen die de Russische marinebasis Sebastopol wilden vernietigen. Begin 1853 had Tsaar Nicolaas zich opgeworpen als beschermheer van de twaalf miljoen orthodoxde Christenen in het Turkse rijk  nadat de Fransen van de Turken de zeggenschap over de heilige plaatsen in Palestina hadden verworven. Uiteindelijk viel in september 1855 Sebastopol. Bij de Vrede van Parijs in maart 1856 werd bepaald dat de Russische marine in de Zwarte Zee niet door de Bosporus en de Dardanellen naar de Middellandse Zee mocht varen. De Krim bleef echter Russisch.

Tijdens de burgeroorlog die na de Oktoberrevolutie in Rusland was uitgebroken vielen Engelsen, Fransen en Amerikanen Rusland binnen om het verzet tegen de bolsjewisten te steunen. Gedurende een paar jaar wisten ze de Krim in handen te houden. In 1920 was deze contrarevolutie echter verslagen en werd de Krim als Autonome Sovjet Republiek in de Sovjet Unie opgenomen.

En hoewel het aantal Krimtataren zeker niet meer dan een vijfde van de bevolking uitmaakte is er, zeker in de twintiger jaren, sprake van een culturele en politieke revival.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bezette de Duitse troepen het schiereiland gedurende een paar jaar.  Er is geen bewijs van een grootscheepse collaboratie van de Tataren met de Duitse bezetters toch werden ze hiervan toch beschuldigd. Tussen de 150.000 en 228.500 (het juiste aantal is onbekend) Tartaren werden naar Oesbekistan en Kazachstan verbannen. De autonome republiek werd opgeheven en de Krim werd een regio binnen de Sovjet Unie. Even schijnt er sprake van geweest te zijn om op het door de gedeporteerde Krimtataten vrijgekomen gebied een Joodse autonome republiek te stichten. De antisemiet Stalin liet echter alle voorstanders hiervan executeren.

In 1954 werd de Krim door Chroesjtsjov aan de Autonome Sovjet Republiek Oekraïne geschonken om het 300-jarig bestaan van de Russisch-Oekraïense vriendschap te vieren. Bij de onafhankelijkheid van de Oekraïne in 1991 werd er niet over de positie van de Krim gesproken. De Krim bleef tot de Oekraïne horen.

Uit een nationaal referendum in 1991 bleek dat 54,1% van de inwoners van de Krim de Oekraïense onafhankelijkheid steunde. Eerder dat jaar had het parlement van de Krim een referendum gehouden over de toekomstige status van het schiereiland. Meer dan 80% wilde een autonome status binnen de Oekraïne.  De Russische president Boris Jeltsin liet in december weten dat alleen de Oekraïne over de toekomstige status van de Krim mocht beslissen. Maar al een paar maanden later, in mei 1992,besloot het parlement van de Krim tot onafhankelijkheid van Oekraïne en verklaarde het Russische parlement Sebastopol, de haven van de Russische Zwarte Zee-vloot, tot een Russische stad. Het Oekraïense parlement wees alle aanspraken op onafhankelijkheid van de Krim echter categorisch af. Wel kreeg de Krim een autonome status binnen Oekraïne.

Tijdens de laatste volksstelling van 2001 leven er op de Krim 2,3 miljoen mensen. Hiervan zijn 58,5% Russen, 24,4% Oekraïners en 12,1% Tartaren. De Krimtartaren zijn vooral moslims. 

Waarschijnlijk speelde Poetin al sinds 2008 -toen Rusland zijn troepen naar  Abchazië en zuid Ossetië stuurde en deze regio’s definitief van Georgië afpakte- met de gedachte ook de Krim weer terug te brengen in het Russische Rijk. Zoals uit de geschiedenis blijkt hoort de Krim meer bij Rusland dan bij Oekraïne. Dit is uiteraard geen reden om het schiereiland te annexeren.

De problemen binnen Oekraïne zijn van een andere orde dan de problemen die ontstaan zijn door de annexatie van de Krim. Deze annexatie is een voldongen feit. Rusland moet echter duidelijk gemaakt worden dat dit binnen de huidige internationale verhoudingen totaal onaanvaardbaar is. De vraag is echter: Hoe? Eigenlijk zou dit door de Verenigde Naties moeten gebeuren, maar vooral door de Verenigde Staten is het gezag van de VN in de laatste decennia in elkaar geschrompeld.

Wil er voorkomen worden dat er in de toekomst militaire invallen en annexaties gaan plaatsvinden dan zal het gezag van de Verenigde Naties en de geloofwaardigheid van de Veiligheidsraad weer hersteld moeten worden. Swords into plowshares, dat zal de uiteindelijke oplossing zijn.

Henk Jurgens

@henkjurgens.nl

www.henkjurgens.nl

Foto © reporters