Lord Coke en de moderne journalistiek

Na de onthullingen van The Sun is Lord Sewel opgestapt uit het Brits Hogerhuis. Een totaal verlies van respect voor zijn figuur volgde op de publicatie van beelden waarin onder meer te zien is hoe hij cocaïne consumeert en een bh draagt. Toch werden er weinig vragen gesteld bij hoe men het nieuwsitem kaderde.

Dinsdag maakte Vlaanderen kort en krachtig kennis met ene Lord Sewel. In de tijdspanne van enkele uren wisten we zowel dat hij vicevoorzitter van het Britse Hogerhuis was als dat hij het niet langer wenste te zijn. Een oranje bh, cocaïne en vuile praat aan dames van lichte zeden deden hem de figuurlijke das om. De beelden die The Sun On Sunday kon bemachtigen, brachten de man in diskrediet en noopten tot zijn snelle verwijdering uit het respectabele House of Lords, de Senaat van het Verenigd Koninkrijk. Het beeldmateriaal was te sappig om lokaal te blijven en dus leerden Japanners, Brazilianen en Vlamingen in één dag over het bestaan van ‘Lord Coke’.

Eigenlijk kunnen we hier spreken over het perfecte nieuwsitem. We zien een oudere man, een belangrijk iemand zelfs, in lingerie. Op de koop toe had de Lord onlangs een gedragscode opgesteld die hij nu vermoedelijk zelf had geschonden. Daarbovenop is de kwaliteit van de video goed en de audio duidelijk hoorbaar. Het schandaal is geen ingewikkelde intrige en voorkennis is niet nodig om het te begrijpen. Zijn finale vertrek uit het Hogerhuis vormde een mooie afsluiter van dit verhaal: we lachten met het ontmaskerd mannetje, deze stapt vervolgens op en gerechtigheid is geschied. Het leven gaat voort. Toch verdient de manier waarop dit verhaal werd gekaderd enkele kanttekeningen.

Privacy

Dat de pers een onmisbare rol speelt in het bekendmaken van malversaties staat vast. Een daad van corruptie is per definitie pas een schandaal als het openbaar gemaakt wordt. De aangewezen actoren voor het aanklagen van de Lord Cokes van deze wereld zijn de traditionele massamedia – ondanks het gegroeide aandeel van sociale media. Bij deze macht hoort ook verantwoordelijkheid. Twee elementen zijn de moeite waard te vermelden.

Ten eerste treedt men het concept ‘privacy’ behoorlijk met de voeten. Het feestje van Lord Sewel vond immers niet plaats in een openbare ruimte. De coke snoof hij niet van een pluchen zitbank in het Hogerhuis maar van een borst van een prostituee. Dat is vooralsnog niet illegaal in het Verenigd Koninkrijk. Hoewel hij als parlementariër een publiek figuur is, mag zo iemand nog altijd beslissen welk deel van zijn leven hij openbaar maakt.

De verontwaardiging kwam gedeeltelijk voort uit de manier waarop de Lord met de vrouwen sprak over politieke actoren zoals David Cameron. Nu geldt andermaal dat men hier de vrijheid voorgeniet – en zéker in het eigen huis. Zolang de politicus geen gevoelige informatie deelt die de werking en de integriteit van de natie en haar instellingen schaadt, kan hierover weinig gezegd worden. Zo blijft de inname van cocaïne het enige werkelijk strafbare feit uit de waslijst van narigheden die de media opsommen. Al het overige is strikt gezien toegelaten, niet fraai maar legaal.

Dat juist The Sun als een moraalridder tekeergaat, moet menig wenkbrauw doen fronsen. Al decennialang verspreidt deze tabloid van mediamagnaat Rupert Murdoch halve waarheden en hele roddels. Men mag niet uit het oog verliezen dat de inmiddels opgedoekte News of the World de zondagbijlage van The Sun was. Na het hackingschandaal van enkele jaren terug werd deze editie vervangen door … The Sun on Sunday. Het lijkt geen toeval dat het deze laatste was die de video van Lord Sewel verspreidde. Privacy staat laag op Murdochs prioriteitenlijst.

Cui bono?

Ten tweede wordt er geen gewag gemaakt van wie het filmpje vastlegt en welk motief hij of zij hiervoor heeft. Op geen enkel moment stelt men de vraag of er sprake kan zijn van een politieke afrekening. We hebben het hier immers over de vicevoorzitter van het Britse Hogerhuis – een niet onaantrekkelijke machtspositie. Evenmin staat men stil bij de manier waarop The Sun het beeldmateriaal kon bemachtigen. Werd het geleverd door de prostituee om zo een extra centje te verdienen? Indien dat zo is, hoeveel telde de tabloid ervoor neer? De Lord overtrad misschien zijn eigen gedragscode maar van een hoog moreel en integer gedrag bij de Britse sensatiekranten is er amper ooit sprake geweest.

De automatische reflex van elke moderne nieuwsconsument zou steeds de cui bono-gedachte moeten zijn: wie heeft hier baat bij? Als de lezer of kijker deze kritische blik achterwege laat, ligt de weg open naar allerhande vormen van manipulatie. Men dient zich bewust te zijn van het feit dat ‘het nieuws’ niet bestaat. Redacties hangen af van bronnen – al dan niet betrouwbaar. Deze bronnen hebben evenzeer hun eigen belangen, zij het geloof in de democratie, geld of carrièreoverwegingen. Dat The Sun hier geen vragen bij stelt, maakt deel uit van haar rioolperskarakter. Andere ‘serieuze’ media die het bericht volledig overnemen, no questions asked, dat is een ander paar mouwen.

Dat Lord Sewel opstapt, lijkt logisch. Zijn geloofwaardigheid en respect speelde hij kwijt, zijn gezag dus ook. Toch mag men zulke op het eerste zicht amusante voorvallen niet al te lichtzinnig behandelen. Acht het publiek het daadwerkelijk geoorloofd dat vreemden het huis (en dus de privésfeer) betreden om met een verborgen camera onfrisse doch legale praktijken te filmen en nadien openbaar te maken? Op deze en andere vragen moeten we als maatschappij een antwoord geven.

Het loont om de bredere context en de ingrijpende gevolgen voor de relatie tussen politiek, pers en publiek te kaderen. Want voor we het weten is de publieke sfeer volledig vermengd met de privésfeer, zodat we allen tot modelburgers zijn verworden die leven volgens de enige ware gedragscode: die van The Sun.