Macron begint onder een slecht gesternte

Wat als de neus van Cleopatra korter was geweest … ? Hoe zou het Franse politieke landschap er vandaag hebben uitgezien, mocht Dominique Strauss-Kahnin 2011 zijn driften hebben kunnen onderdrukken in de hotels van New York en Rijsel? Wat als Nicolas Sarkozy zijn presidentschap niet besmeurd had met de bling-bling van de Fouquets? Wat als François Fillon vrouw en kinderen niet had tewerkgesteld? Wie terugblikt op verkiezingen en er lessen uit wil trekken, mag niet in een uchronie vervallen, in tegenfeitelijke geschiedschrijving, zoals Charles Dickens met Scrooge doet in zijn Christmas Carol. De verleiding is nochtans groot om te speculeren wie vandaag in het Elysée had gezeten, mocht een van de hierboven aangestipte scenario’s zich hebben voorgedaan.

Laten we bij de feiten blijven en aan die verleiding weerstaan, nu Frankrijk met Emmanuel Macron de jongste president uit zijn geschiedenis heeft, iemand die tot een goed jaar geleden een nobele onbekende was voor de meeste Fransen. Macron is nochtans geen nieuwlichter in de politiek, met zijn verleden van adjunct-secretaris-generaal van het Elysée en minister van Economie. Maar hij is erin geslaagd de kiezer een alternatief aan te bieden voor de ‘oude politiek’ waarin hij zelf is groot geworden.

Niets of niemand mag de legitimiteit van zijn verkiezing in twijfel trekken. Macron heeft de tweede ronde van de presidentsverkiezingen overtuigend gewonnen van Marine Le Pen en is er een maand later in geslaagd daar ook bij de parlementsverkiezingen de dividenden van op te strijken. Met zijn République en Marche veroverde hij een afgetekende absolute meerderheid op de puinhopen van de PS en Les Républicains. De Franse socialisten houden 30 parlementsleden over van de 289 die ze hadden in de vorige legislatuur. Die partij is dood, om het met de woorden van haar gewezen secretaris-generaal Jean-Christophe Cambadélis te zeggen.

Hetzelfde geldt niet voor Les Républicains die het al bij al nog beter hebben gedaan dan verwacht en nog 112 zetels overhouden van de 199 die ze er hadden. Maar ook daar rollen ze vechtend over de straat. De partij telt vandaag twee fracties in het parlement, één die voor de frontale oppositie tegen Macron opteert, met figuren als Laurent Wauquiez en Eric Ciotti die menen dat Les Républicains resoluut voor een culturele rechtse identiteit moeten kiezen en één die zichzelf constructief noemt, rond figuren als Thierry Solère en Franck Riester die zeggen de goede voorstellen van de nieuwe meerderheid mee te willen goedkeuren. But it is Her Majesty’s Loyal Opposition’s duty to oppose….

Een ‘derde sociale ronde’ ?

Aan de radicale linker- en rechterzijde ziet het er voor de oppositie al niet veel beter uit. Jean-Luc Mélenchon haalt met La France Insoumise weliswaar voldoende zetels om een fractie te vormen en zal zijn verbaal talent dus volop kunnen uitspelen tegen de politiek van ‘sociale afbraak’ waarvoor de afvallige sociaaldemocraat Macron in zijn ogen staat, maar deze legislatuur lijkt toch de zwanenzang voor de bewonderaar van Castro, Chavez en Maduro te worden. Mélenchon wordt 66 jaar in augustus. Het zou me verbazen, mocht hij in 2022 nog eens zijn kans wagen bij de presidentverkiezingen. Met 17 zetels voor zijn partij en 5 voor de communisten is het gewicht van zijn fractie ook te licht om te kunnen wegen op de parlementaire debatten. Mélenchon zal het moeten hebben van een ‘derde sociale ronde’ in het najaar, als Macron zoals aangekondigd het verstarde Franse arbeidsrecht flexibeler wil maken, iets wat noch Juppé, noch Sarkozy, noch Raffarin, noch Emmanuel Valls in het verleden gelukt is, ondanks schuchtere pogingen.

Voor het Front national ziet de toekomst er zo mogelijk nog somberder uit. De partij van Marine Le Pen haalt zes zetels, en dat is al bij al nog een divine surprise, maar zowel de parlements- als de presidentsverkiezingen waren een bittere teleurstelling voor het FN dat er hardop van droomde aan de macht te komen en nu moet afrekenen met zwaar intern gemor, een torenhoge schuldenlast en een reeks schandalen zoals die van de fictieve assistenten in het Europees Parlement die de volgende jaren wel eens tot zware veroordelingen kunnen leiden. Ook ideologisch is de partij aan herbronning toe, nu de linkse koers van de broers Philippot – geen één van beiden werd verkozen – door velen binnen het Front national als de hoofdoorzaak wordt gezien voor de tegenvallende resultaten.

Geen staat van genade

Macron heeft dus alle troeven in handen om zijn beleid naar believen uit te rollen. Een absolute meerderheid zadelt op met absolute verantwoordelijkheid, titelde Le Figaro daags na de tweede ronde van de parlementsverkiezingen. Een staat van genade zal hem evenwel niet gegund worden. Om twee redenen.

Om te beginnen trokken bij de voorbije verkiezingen nooit zo weinig Franse kiezers naar de stembus. Macron werd gekozen door goed een kwart van de kiezers en bij de parlementsverkiezingen ging het nog eens van kwaad naar erger. Dat zegt iets over de werkelijke steun waarop hij kan rekenen en zou hem tot enige nederigheid mogen aansporen. Ook het meerderheidskiesstelsel verhindert ons een juiste perceptie van de ware verhoudingen in Frankrijk te hebben. De krant Le Monde rekende uit dat La République en Marche met een proportioneel kiesstelsel slechts 186 van de 577 te verdelen zetels zou hebben binnengehaald …

Ik hoor overal kreten dat Frankrijk een president heeft verkozen die als overtuigd Europeaan het populisme een halt heeft toegeroepen. Is dat niet iets te vroeg victorie kraaien? Zou het kunnen dat de anonieme meerderheid die in 2005 tegen de Europese Grondwet stemde vandaag dezelfde meerderheid is die thuisbleef bij de parlementsverkiezingen? Zal een flexibelere arbeidswetgeving volstaan om die mensen met de politiek te verzoenen? Of zou Macron beter eens luisteren naar watdie thuisblijvers hun werkelijke bekommernissen zijn?

Ten tweede dan zijn er – nu reeds – de affaires. Niet minder dan vier ministers moesten vorige week opstappen wegens gelijksoortige affaires als die welke de kansen van François Fillon enkele maanden geleden torpedeerden. Macrons naaste vertrouweling Richard Ferrand, het eerste socialistisch parlementslid dat zich vorig jaar aansloot bij Macron en sterkhouder van La République en Marche, is verwikkeld in een duistere zaak van zelfverrijking via de mutualiteiten van Bretagne. Het was Le Canard enchainé, die ook met de onthullingen over Fillon kwam, die de zaak aan het rollen bracht.

Ferrand bleef slechts een maand minister. Net zoals François Bayrou, de centrumpoliticus van het Mouvement Démocrate (Modem) die door Macron in februari zijn steun toe te zeggen de kandidaat de facto de overwinning bezorgde. Bayrou werd beloond met het ministerie van Justitie en ging in die hoedanigheid nota bene een wet voor de “moralisering van het openbare leven” uitschrijven, een weinig subtiele vingerwijzing naar de affaires die de campagne van Les Républicains zo verziekt hadden.

Het draaide anders uit. François Bayrou blijkt in hetzelfde bedje ziek te zijn als Marine Le Pen. Ook zijn persoonlijke politieke secretaresse zou jarenlang betaald zijn met geld dat enkel mag dienen om personeel in het Europees Parlement te betalen. En dat mag niet. Om dezelfde reden moesten ook Marielle De Sarnez en Sylvie Goulard, twee andere Europarlementsleden uit de stal van de Modem de nieuwe regering van eerste minister Edouard Ferrand verlaten nog voor ze goed en wel zitting in hun bureau hadden genomen.

Ook François Hollande mocht na zijn verkiezing tot president in 2012 op een grote populariteit rekenen. Zes maand later schoot daar niet veel van over. Macron weet dat en wil daadkrachtig zijn. Of dat zal lukken met een parlementaire meerderheid die vooral uit nieuwelingen zonder ervaring bestaat, zal de toekomst uitwijzen. 

Foto: (c) Reporters