Marokko, een voorbeeld in de strijd tegen Covid-19?

Marokko neemt bijzonder strenge maatregelen in de strijd tegen het coronavirus. Het land is sinds 20 maart in lockdown, wie toch buiten vertoeft moet een attest van de autoriteiten bij zich hebben. Wie dat niet heeft riskeert een celstraf van één tot drie maanden en een boete van 300 (ong. 30 euro) tot 1.300 dirham (ong. 130 euro). De maatregelen zien er alvast goed uit, maar zijn ze dat ook in de praktijk? En welke gevolgen hebben de maatregelen?

Voordat de maatregelen van start gingen, reden door de Marokkaanse straten auto’s die uitleg gaven via een microfoon om de bevolking te informeren over het coronavirus. Al leven we in een technologisch geavanceerde wereld, op deze manier worden alle lagen van de bevolking bereikt. De maatregelen die Marokko neemt hebben allerlei gevolgen, zelfs voor de Marokkaanse gemeenschap in de diaspora.

Een nieuwe wet tegen nepnieuws

Om nepnieuws en cybercriminaliteit in Marokko te bestrijden, keurde de regering een wet goed met betrekking tot het gebruik van sociale media, open uitzendnetwerken en soortgelijke netwerken. Marokko arresteerde al verschillende mensen die nepnieuws verspreidden over het coronavirus. In Marokko wordt sterk activisme gevoerd op sociale media, daarom bestaat de angst dat het land activisten gemakkelijker kan arresteren door deze wet.

Werknemers die aangesloten zijn bij het National Social Security Fund (CNSS) kunnen een beroep doen op een uitkering van 2.000 dirham (ong. 200 euro). Op voorwaarde dat het bedrijf gesloten is als gevolg van de noodtoestand. Mohamed Amekraz, de minister van Werkgelegenheid en Integratie op de Arbeidsmarkt, zei op 1 april dat meer dan 700.000 werknemers in de particuliere sector zijn geregistreerd om gebruik te maken van het maandelijkse vaste bedrag van 2.000 dirham. Het is een onderdeel van ondersteunende maatregelen voor bedrijven die kwetsbaar zijn voor de schok veroorzaakt door de coronacrisis.

De dag dat Marokko in lockdown ging, gingen mensen uit achterstandswijken de straat op om te protesteren. Ze vrezen de lockdown financieel niet door te komen. De protesten lijken effect te hebben, want families die over een RAMED-kaart beschikken, kunnen zich vanaf 30 maart inschrijven voor financiële bijstand. Vanaf 6 april zal de staat de financiële hulp verdelen. De RAMED-kaart is gebaseerd op de principes van sociale bijstand en nationale solidariteit ten behoeve van de armen. Huishoudens die bestaan uit één of twee personen krijgen 800 dirham (omgerekend ongeveer 80 euro). Huishoudens van drie of vier personen krijgen 1000 dirham (ong. 100 euro). Een huishouden met meer dan vier personen krijgt 1200 dirham (ong. 120 euro). Maar niet iedereen beschikt over een RAMED-kaart.

De Marokkaanse gezondheidszorg

Volgens Said Bouddouft, die de Marokkaanse actualiteit op de voet volgt, is de RAMED-kaart zogenaamd bedacht om de gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk te maken. ‘Maar dat is schijn, het werkt voor geen meter’, weet hij te vertellen. Hij haalt een voorbeeld aan van een zwangere vrouw die op de stoep van een ziekenhuis in Fes moest bevallen. Dat illustreert volgens hem hoe het er werkelijk aan toe gaat. ‘Het gaat hier over het beste ziekenhuis van Marokko en de voormalige directeur van dat ziekenhuis is de huidige minister van gezondheid’. Het voorbeeld haalde hij eerder aan in zijn artikel ‘Marokko in 2019-1999-1979-1959’.

Het verkrijgen van een RAMED-kaart is op zich een hele klus, tenminste voor de mensen die wonen op het platteland. Bouddouft kent persoonlijk iemand die zo’n kaart wou en die persoon moest behoorlijk wat steekpenningen betalen en zelfs een advocaat inschakelen. De persoon kreeg de kaart, maar kwam er vervolgens achter dat je daarom nog geen hulp krijgt. Al krijgen de mensen die beschikken over de kaart financiële bijstand, Bouddouft denkt er niet rooskleurig over. Over de kaart zegt Bouddouft het volgende: ‘De RAMED kaart-werkte niet vóór het coronavirus en zal nu ook niet werken.’

Privéklinieken

Marokkanen in de diaspora houden hun hart vast voor vrienden en familieleden in Marokko. Privéklinieken, waar tegen hogere kosten zorg kan worden verkregen, vallen als nog mee qua service in tegenstelling tot de openbare ziekenhuizen. Maar veel mensen kunnen zich een behandeling in een privékliniek niet permitteren. Midden 2019 werd Marokko door Numbeo gerangschikt als 89ste op vlak van gezondheidszorg. Daarmee scoort het land het slechtst van alle landen. Ondertussen zijn er enkele landen bijgekomen op de ranking,

Marokko behoudt zijn plaats maar staat niet meer laatste op de ranking. We mogen ook niet vergeten dat niet alle landen wereldwijd zijn opgenomen in de ranking en dat de bevindingen van Numbeo gebaseerd zijn op slechts 125 mensen die de enquête hebben ingevuld. Het ministerie van Volksgezondheid weerlegt de bevindingen van Numbeo en benadrukt dat het rapport ‘wetenschappelijke nauwkeurigheid mist.’ Al geeft Marokko vaker zelf toe dat gezondheidszorg een werkpunt is. Marokko lijkt (officieel) alles nog onder controle te hebben met het coronavirus, maar de vraag is voor hoelang nog?

Politieke gevangenen

Amnesty International roept landen op om politieke gevangenen vrij te laten. Iran liet al duizenden politieke gevangenen vrij. Activisten en mensenrechtenverdedigers willen dat Marokko hetzelfde doet. De kans dat de Marokkaanse koning gevangenen vrijlaat is niet onbestaand, maar of daar politieke gevangenen tussen gaan zitten is nog maar de vraag. Er is een nationale petitie gestart die al meer dan 150 keer is ondertekend voor de vrijlating van de Marokkaanse politieke gevangenen. Marokko heeft nog geen (politieke)gevangenen vrijgelaten door het coronavirus. Of ze dat alsnog doen is afwachten.

Niet alleen toeristen komen het land niet meer in, ook zijn eigen burgers komen het land niet in. De Nederlandse journalist en leerkracht Mohamed Bouzia weet te vertellen dat de Marokkaanse ambassade in Nederland vier Marokkaanse burgers helpt die vastzitten doordat de Marokkaanse grens gesloten is. ‘Hun hotel en eten wordt vergoed voor de komende twee weken. Natuurlijk zijn er ook mensen in de steek gelaten. Ik heb de indruk dat het per ambassade anders geregeld is. De ene doet meer dan de andere’, aldus Bouzia.

Wat met begraven worden in Marokko?

De Marokkaanse maatregelen hebben ook een directe invloed op Marokkanen in de diaspora. Zo kunnen mensen die buiten Marokko overlijden (momenteel) niet in Marokko begraven worden. Chaïma Ahaddour, verbonden aan de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen aan de KU Leuven, schreef een doctoraatsonderzoek rond het levenseinde, waarin ze ook de begrafeniskwestie onderzocht. Uit haar onderzoek, dat ze verrichtte bij Marokkaanse moslimvrouwen uit Antwerpen, kon ze over het algemeen stellen dat de grote meerderheid ervoor kiest om gerepatrieerd te worden naar Marokko.

Enkele onderzoeken stellen dat ongeveer 95 procent van de Marokkaanse en Turkse gemeenschap ervoor kiest om begraven te worden in het land van herkomst. Maar ook hier moet je volgens de onderzoekster letten op verschillen tussen generaties. De jongere generatie zit namelijk in een dilemma om al dan niet hier in België begraven te worden. De voorkeur gaat naar het land waarin ze zijn opgegroeid, mits alle islamitische voorschriften in acht worden genomen. Het probleem in België is dat eeuwige grafrust niet kan gegarandeerd worden. Dit is een van de belangrijkste redenen waarom de jongere generatie geen andere keuze heeft dan gerepatrieerd te worden naar het land van herkomst.

‘De corona-maatregelen die genomen zijn in Marokko hebben een grote impact op de begrafenispraktijk van Marokkaanse moslims. Momenteel zijn er geen repatriëringen mogelijk waardoor overledenen ofwel in een moslimperceel begraven worden, of tijdelijk langer in een mortuarium worden opgeborgen. Maar dat laatste is intussen onmogelijk geworden door het hoge aantal overlijdens. Een andere optie is het tijdelijk begraven van de overledene totdat repatriëring weer mogelijk is. De overledene wordt dan opgegraven (in kist) en overgebracht naar het land van herkomst. In dit geval Marokko dus’, aldus Ahaddour.

Marokko een voorbeeld?

De maatregelen die Marokko neemt zien er allemaal prachtig uit. Maar  men vergeet dat veel arme burgers zich geen lockdown kunnen veroorloven. Het land kende de afgelopen jaren golven van protesten en de aanhang van de koning wordt steeds kleiner. Marokko is genoodzaakt deze strenge maatregelen te handhaven om de stabiliteit te bewaren. De zorg laat veel te wensen over, de lockdown zou de enige oplossing zijn om een ramp te voorkomen. De ordediensten mogen wel mondmaskers dragen, maar als ze de lockdownovertreders met de hand in het gezicht slaan, dan zal de lockdown alsnog beperkte effecten hebben.

De laatste dagen neemt het aantal besmettingen fors toe in tegenstelling tot de eerste cijfers, ondanks de lockdown. Marokko heeft de 1000 (officiële) besmettingen nog niet bereikt. Maar de gevolgen beginnen stilaan zichtbaar te worden door video’s die massaal gedeeld worden op sociale media. Mensen die tussen het afval opzoek zijn naar eten, een vrouw die haar gsm moest verkopen om rond te komen en coronapatiënten die de behandelingen in de ziekenhuizen aanklagen. Een man zegt in een video dat hij in een gebruikt bed werd gestopt. Hij kreeg geen kussen en er lagen nog dekens, eten, medicijnen en afval van degene voor hem. Ook mocht hij zijn bed niet verlaten om naar het toilet te gaan. Hij kreeg een plastic bakje waar hij het mee moest stellen. Verhalen zoals deze zullen er de komende dagen en weken wellicht nog bijkomen.