De nieuwste taalbarometer werd zopas voorgesteld in het Huis van het Nederlands. Het onderzoek peilt iedere zes jaar naar het taalgebruik in Brussel en is aan zijn derde editie toe. Janssens onderzocht onder meer de relatie tussen taal en identiteit en de verschuivingen zijn enorm in vergelijking met zes jaar geleden. In 2006 voelde veertig procent van de Brusselaars zich in eerste instantie Belg en nu is dat slechts zestien procent. De Brusselse identiteit kent wel een forse groei. Dertig procent van de Brusselaars voelt zich eerst Brusselaar, in 2006 was dat nog twintig procent. Maar bovenal kent de helft van de Brusselaars zich eerst en vooral de lokale identiteit toe: dus gemeenten zoals Brussel, Molenbeek, Evere,…

Media leggen link met taalgemeenschappen

Een kleine twintig procent voelt zich Franstalig en een kleine zeven procent voelt zich Vlaming (2,8 procent) of Nederlandstalig (4,1 procent). Die laatste categorie zit in de lift, wellicht een gevolg van het succes van het Nederlandstalig onderwijs. Het aantal Brusselaars dat zich Vlaming noemt, daalt.

De link met de taalgemeenschappen wordt vooral gelegd door de media. Brusselaars die veelvuldig de Franstalige media raadplegen, benadrukken de link met de Franse Gemeenschap en de kloof met de Vlaamse. Bij Nederlandstaligen zijn het vooral mensen die in Vlaanderen geboren zijn die zich als Vlaming identificeren. De rest verkiest ‘Nederlandstalig’. Daar zijn ook mensen bij die de taal van thuis uit niet spreken.

Het Willemsfonds vindt daarom dat de ‘Vlaamse Gemeenschapscommissie’ (VGC) moet veranderen in ‘Nederlandstalige Gemeenschapscommissie’. De VGC is het mini-parlement van de Vlaamse Brusselaars en bevoegd voor taken van de Vlaamse Gemeenschap in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het Willemsfonds wil een naamsverandering omdat het aantal Brusselaars dat zich Vlaming voelt daalt. De oudste nog bestaande culturele vereniging in Brussel meent dat eerder taal dan afkomst de identiteit bepaalt en wil daarmee ingaan tegen, wat zij noemt, ‘het enge Vlaams-nationalisme’.

Wat het meertalige Brussel betreft, staat volgens onderzoeker Rudi Janssens het institutioneel model onder druk. Op vlak van onderwijs en politiek is dat het duidelijkst. Het Nederlandstalig onderwijs levert geen Vlamingen af, wel Nederlandstaligen die taal als een nuttig instrument zien. Voor tweetalig onderwijs bestaat een ruim draagvlak en minder dan vijf procent van de Brusselaars ziet een toekomst met Vlaanderen of Wallonië zitten.

Uitsluiting

Voor Janssens wijzen de cijfers ook op een dringende nood aan onderwijs gericht op meertaligheid. ‘Dat is niet hetzelfde als meertalig onderwijs. Het is moeilijk om te zeggen hoe het wel moet, want er zijn geen voorbeelden. Geen enkele buitenlandse situatie is vergelijkbaar met Brussel. Maar er moet duidelijk iets veranderen.’

Eerder berichtte brusselnieuws.be al uitgebreid over de resultaten uit de studie over het taalgebruik in Brussel. De voornaamste conclusie is dat de theorie van de taalverdringing voor Brussel geen steek (meer) houdt. Die hypothese stelt dat elke dominante taal in een bepaald gebied steeds dominanter wordt. In Brussel is het Frans de dominante taal. Die blijft de voornaamste spreek- en thuistaal, maar gaat er de laatste zes jaar zwaar op achteruit. In de plaats verschijnt een meertalig Brussel, met een diversiteit aan talen en het Engels dat oprukt. Het aantal Brusselaars dat goed Engels spreekt is gedaald, maar daartegenover staat dat het Engels nu wel daadwerkelijk gebruikt wordt. Een kwart van de Brusselaars spreekt weleens Engels met de buren, meestal in combinatie met andere talen. In 2006 gebeurde dat zo goed als nooit.

Ook het Arabisch is sterk gestegen. Zes jaar geleden sprak 6,6 procent van de Brusselaars goed tot uitstekend Arabisch, nu is dat achttien procent. De helft van hen is in het buitenland geboren en zij blijven opvallend meer dan vroeger het Arabisch als enige thuistaal gebruiken. Maar ook wie in Brussel geboren is, spreekt vaker dan vroeger uitsluitend Arabisch binnen het gezin.

Janssens: ‘Dat wil niet zeggen dat die groep geen andere talen kent, maar iedereen wil zijn moedertaal doorgeven aan zijn kinderen. Het is dus niet zo dat migranten in Brussel verfransen, zoals dat tot halfweg de vorige eeuw gebeurde met de Nederlandstaligen. We evolueren niet naar assimilatie, maar naar meertalige gezinnen.’

Engels als officiële taal?

Dat steeds meer Brusselse gezinnen thuis enkel Arabisch spreken, baart Danny Vileyn van Brussel Deze Week (BDW) zorgen. Hij merkt op dat de overheid in principe geen zaken met de thuistaal heeft. ‘Maar zonder kennis van een van de contacttalen sluiten mensen zichzelf uit en zonder gemeenschappelijke taal kan er nooit een gemeenschappelijk stadsproject zijn. Wat het kosmopolitische New York kan, moet ook in Brussel mogelijk zijn.’

BDW peilde ook naar een reactie bij Vlaams minister bevoegd voor Brussel Pascal Smet (sp.a). Voor hem is de toename van gezinnen waar alleen Arabisch gesproken wordt een verontrustende evolutie. ‘Het is vreemd dat migranten die hun toekomst hier zien, enkel Arabisch blijven spreken. Het anker moet in de nieuwe samenleving liggen. Zeker in een meertalige stad moet er een gemeenschappelijk doel zijn, en dat kan alleen als communicatie in een van de drie contacttalen mogelijk is. Eentaligheid kan leiden tot uitsluiting. Daarom is er in Brussel absoluut nood aan een open inburgeringbeleid. Brussel laat te veel mensen aan hun lot over.’ Ook wil Smet het Engels opwaarderen. Daarnaast dringt hij aan op een ernstig debat over het Engels als officiële taal, zeker als werktaal bij de overheid.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>