JavaScript is required for this website to work.
Europa

Merkel-euforie jaagt de kiezer verder naar rechts

Jan Van de Casteele16/1/2017Leestijd 5 minuten

Kreeg Angela Merkel nu een eredoctoraat voor ‘Wir schaffen das’ of niet? 

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

Over de feiten kunnen we kort zijn: Angela Merkel kreeg afgelopen donderdag in Brussel een eredoctoraat van de KU Leuven en de UGent. Voor haar Europese verdienste en haar ‘gedurfde en humane houding’ in de vluchtelingencrisis. Interessanter dan de wierookwolk die daar passeerde is wat er hierover in het medialandschap aan de Vlamingen is verteld en gepubliceerd. Kreeg ze een eredoctoraat voor woorden die ze achteraf flink nuanceerde?

De EU moet volgens Merkel sneller en concreter beslissen, beslissingen uitvoeren, rekenschap afleggen en beter uitleggen wat ze bereikt… Onder meer illegale migratie, terrorismebestrijding, en een gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid moeten anders worden aangepakt. Dat wordt in maart alvast haar agenda op de 60e verjaardag van het Verdrag van Rome.

De rectoren van beide universiteiten hadden het vooral over het tweede aspect, haar ‘Wir schaffen das’… ‘Uw drie woorden hebben toegedragen tot de overtuiging dat we deze complexe opdracht samen aankunnen’, zei rector De Paepe (U Gent). Imitatie van een slogan die Merkel zelf niet meer gebruikt… Rector Torfs (KU Leuven) loofde Merkels ‘moed, haar intentie om te verenigingen, haar eenvoudige, ongekunstelde gerichtheid op het goede. moedige en verenigende’. Merkwaardig toch, die lof voor een slogan die Merkel zelf niet meer gebruikt…

Merkel zelf

Wat zei Merkel zelf? ‘Europa moet eraan werken om illegalen die geen recht hebben op asiel terug te sturen…maar vluchtelingen die om humanitaire redenen zijn gekomen en dus recht hebben op een verblijf hier, moeten we zo goed mogelijk helpen integreren.’  Dat is behoorlijk vaag en dus niet zo ‘moedig en concreet’. Komt een economische vluchteling ‘om humanitaire redenen’? Het is wel een ander verhaal dan dat wat ze in september 2015 de wereld instuurde. En hoe dan ook, de situatie in Duitsland is ‘merkelijk’ veranderd. Het totaal aantal asielzoekers daalde van 890.000 in 2015 naar 280.000 vorig jaar, meldden zowat alle Nederlandse kranten deze week. Niet de onze.

Media

Een korte vlucht over de media starten we bij de zogenaamde kwaliteitskranten. Volgens De Standaard wilden de rectoren met het eredoctoraat ‘een signaal geven in een instabiele tijd, waarin populisme en extremisme zienderogen terrein winnen’.  Wie niet denkt zoals Merkel zit meteen in het kot van de slechteriken. Merkel was niet het onderwerp van het commentaarstuk in de krant. De Standaard vermeldde het protest van ‘enkele extreemrechtse militanten’, zonder Vlaams Belang met naam te noemen.

Wel commentaar in De Morgen, die andere ‘kwaliteitskrant’. Eén lofzang van  Bart Eeckhout die het had over ‘pragmatisme en zakelijke cool van de immer beredeneerde realpolitica, de laatste sterkhouder van de liberale democratie op het wereldtoneel’. Lof ook op haar woorden ‘Wir schaffen das’ en het beleid dat eruit voortkwam. ‘De grenzen openstellen was op dat moment de juiste keuze’. En lof voor de ‘zeer terechte keuze’ van de universiteiten. Geen woord over de koerswijziging van Merkel. En doodse stilte hier over het kritisch protest.

Kwartdraai

In Het Laatste nieuws, de volkse krant die bij de slimme duiders van bovenvermelde bladen grijnzend geminacht wordt omdat ze een ander soort, maar vooral veel meer lezers bereikt, leek Jan Segers niet echt enthousiast over de vergelijking van Merkel met Mahatma Gandhi, Martin Luther King en Nelson Mandela. ‘Niets van wat ze verwezenlijkte was grensverleggend… Haar macht is omgekeerd evenredig met haar charisma. Het ging dus om ‘de morele meerwaarde’ van haar drie woorden ‘Wir schaffen das’. Segers had wel de tegenstrijdigheid opgemerkt: ‘In eigen land durft Merkel die woorden niet meer herhalen… Ze maakte op zijn minst een kwartdraai naar rechts, zo niet een bocht van 180 graden – recht in de armen van Bart De Wever’.

Over de andere kranten kunnen we kort zijn. Het Nieuwsblad, Gazet van Antwerpen en Belang van Limburg publiceerden hetzelfde artikel van Simon Andries. Een zielige verdunning van het perslandschap, dat alleszins. Andries had wat meer dan de andere kranten aandacht voor Merkels voorzichtig wantrouwen in de VS van Trump. Andries vermeldde wél het protest van Vlaams Belang. In De Tijd focuste Samuel Hanegreefs op de Europese insteek.

Politici

Wat was de inbreng van onze politici in het debat? Het begon met een artikel van Bart De Wever op de website van zijn partij (‘Merkel zit nu ook op de N-VA-lijn’). Economisch is Merkel goed bezig, maar haar ‘Wir schaffen das’ blijft een ‘kapitale fout’, aldus de N-VA-voorzitter. ‘Emoties namen de overhand. Ze nodigde heel de wereld – niet alleen Syrische vluchtelingen – uit naar Duitsland. En dus naar West-Europa. Het gevolg was een oncontroleerbare migratiestroom.’  Maar goed, Merkel is vandaag oké, herhaalde hij ook in De Zevende Dag. Vandaag staat ze voor pushbacks naar Noord-Afrika, harder optreden tegen frauduleuze asielzoekers en grenscontroles’. Dat sluit aan bij wat de N-VA wil: buitengrenzen sluiten, hotspots triage, meer opvang in eigen regio, pushbacks op de Middellandse Zee, een strikte maximumlimiet invoeren en de Dublin-regels toepassen.

Misbegrepen?

Charles Michel noemde Merkel een voorbeeld van menselijkheid in tijden van toenemende polarisering, populisme (een scheldwoord tegen andersdenkenden) en protectionisme (lees: wees liberaal).

Volgens CD&V – ken uw vrienden – zouden Merkels woorden ‘Wir schaffen das’ dan weer misbegrepen zijn en ‘bewust fout geïnterpreteerd’ door de N-VA. Beke verwees een jaar geleden al naar het pieken van asielinstroom in Duitsland in de maanden vóórMerkels uitspraak op 1 september 2015.

Ook groen tapte uit dat vaatje. Meyrem Almaci verwees naar onderzoek van de Duitse migratie-expert Herbert Brücker, dat zou aantonen dat de vluchtelingenstroom al op gang kwam in de lente van 2015, zes maanden voor Merkels uitspraken. ‘De aangroei begon na haar uitspraak in september 2015 net te dalen’. Voor de partij Groen is het trouwens simpel: ‘Europa heeft niet minder maar meer Merkels nodig’.

Opvallend hoe dezelfde oude bron (Brücker) donderdag netjes werd aangegeven door Jeroen de Preter (ex-De Morgen) op Knack.be. En de dag nadien in De Morgen behalve door Almaci ook plotsklaps werd overgenomen in een artikel van Bruno Struys. Wat een toeval.

Klopt die kritiek van CD&V en Groen? Het onderzoek van Brücker – al meer dan een jaar oud (april 2016) – betreft alleen immigratie uit het oosten (EASY-erfassung). Bovendien was het Merkels asielbeleid al maanden lang erg ‘open’. De toename in de herfst van 2015 verliep iets minder snel dan de paar maanden voordien. Een maand na haar ‘Wir schaffen das’ op 1 september 2015 startte Duitsland al met de correctie. Met, maar vooral tegen de zin van Merkel…

Volgens Struys had Merkel nooit spijt van haar ‘Wir schaffen das’. Dat vernam hij van prof. Hendrik Vos (‘Ze vindt nog altijd dat ze moreel gelijk had door dat te zeggen’) en van Wouter Beke.

Vlaams Belang riep het hards dat het eredoctoraat ‘onbegrijpelijk en misplaatst’ was. Tom Van Grieken citeerde op Knack.be voormalig Tjsechisch president Vaclav Klaus die erop wees dat ‘geen enkele Europese regering over een democratisch mandaat beschikt(e) om de poorten voor massale immigratie open te zetten’. In eigen land miskende Merkel haar parlement én het geldend recht. Merkwaardig toch voor wie Europese verstandhouding en samenwerking zegt te willen bevorderen. Merkels uitspraak was een collectieve uitnodiging, een ‘brandversneller’. Maar de brand werd door andere Europese leiders en door Duitse realo’s snel geblust.

Politieke impact

Bart Maddens had het op Doorbraak al overde politieke repercussie van de eredoctoraten. ‘Als Merkel in september de Duitse verkiezingen wint, zal dat een opsteker zijn voor CD&V. Verliest ze, dan zal N-VA triomferen… Met hun eredoctoraat aan Merkel lijken de twee universiteiten nu partij te kiezen in die politieke tweestrijd. Net zoals de KU Leuven vijftien jaar geleden met een eredoctoraat voor prins Filip een politieke keuze leek te maken pro monarchie. Sommigen noemen dat de strapatsen van het establishment.

Besluit

Het had de pro-Merkel-lobby gesierd indien er op was gewezen dat Merkel flink had moeten bijsturen. Door druk vanuit buitenland en binnenland. Merkel koos voor de realpolitik, een lelijk compromis met de Turken inclusief.

Nog maar eens maken progressieven de fout andersdenkenden te negeren. De fout die ze al maakten in hun analyse van de Brexit en van Trump. Wie de protesten en de angst prompt negeert en stigmatiseert, jaagt de publieke opinie naar (radicaal) rechts. Sla ze in, die eigen ruiten.

Dat geldt ook voor de kritiek op de EU. De Unie kan vast een positief verhaal zijn, voor zover ze grenzen respecteert (letterlijk en figuurlijk) en grootschaligheid gepaard gaat met subsidiariteit, kleinschaligheid, respect voor identiteit.

Achter een streven naar vrede kan iedereen zich scharen. Achter het streven naar een gezamenlijke munt wellicht de meesten. Achter internationalisering misschien al minder mensen, zeker als die het nationale, regionale en lokale op tal van overbodige terreinen wil wegvegen.

We ronden af met een citaat van Paul Scheffer in De Morgen, kort na de dramatische vroege herfst van 2015 (24 okt.): ‘Elke gemeenschap bestaat bij gratie van grenzen; zonder een afbakening tussen binnen- en buitenstaanders gaat het niet. Burgerrechten en mensenrechten moeten worden onderscheiden. Kort gezegd, mensenrechten zijn universeel en burgerrechten zijn territoriaal’.

 

 Foto: (c) Reporters

Jan Van de Casteele is historicus. Hij was journalist bij Het Nieuwsblad (1989-1999), werd stafmedewerker van de VVB (vanaf 1999) en hoofdredacteur van Doorbraak van 2003 tot 2012. Sindsdien is hij zelfstandig journalist.

Commentaren en reacties