Een nieuw project rond pyrotechnisch materiaal in voetbalstadions moet mee helpen bij het uitstippelen van het beleid hieromtrent. Een project in opdracht van de FOD Binnenlandse Zaken, in samenwerking met de Stichting Brandwonden, zal onderzoek voeren dat moet leiden tot preventie en sensibilisering. Minister Annelies Verlinden (CD&V) verduidelijkt bij de lancering alvast de stand van zaken.

Bij de Stichting Brandwonden gaan ze constant om met de problematiek in zijn geheel van verkeerd gebruikt vuurwerk. Zo werd in een periode van 24/12/2022 tot en met 02/01/2023 een totaal van 156 slachtoffers geregistreerd. Bovendien is er in ons land doorgaans minder registratie in vergelijking met bijvoorbeeld Nederland. Het gaat hierbij hoofdzakelijk om illegale vuurpijlen die via sites uit Oost-Europa, in het bijzonder uit Polen, bemachtigd worden en die vijf tot tien keer zo krachtig zijn. Alleen valt die informatie dan enkel in het Pools te lezen.

Trend in aantal slachtoffers

De vertaling dan naar het voetbalgegeven: in 2020 waren er 31 slachtoffers van pyrotechnisch gebruik in en rond de voetbalstadions. In 2021 waren er dat 38 en in 2022 liep dat aantal op naar 43, waarvan 4 zwaargewonden. Bij die zwaargewonden gaat het over de diepste vorm van brandwonden. De trend is duidelijk. ‘De toename in aantal slachtoffers moet verontwaardiging met zich mee brengen. Zeker als het over slachtoffers met blijvende impact gaat. Er is veel verdriet dat vermeden kan worden’, besluit minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V).

Tijdens haar bezoek in Wezembeek-Oppem kreeg Verlinden ook beelden te zien van verwondingen die zijn opgelopen aan handen, armen en voeten. In de meest ernstige gevallen zijn die lichaamsdelen niet meer intact. ‘Het is shockerend om die foto’s te zien, want dit zijn dingen die vermijdbaar zijn. Elk ongeval dat je kunt vermijden, is er één dat je nadien niet moet oplossen. Ik heb begrip voor supporters en hun beleving, ik luister ook naar de supportersverenigingen. Iedereen heeft natuurlijk wel zijn verantwoordelijkheid in de veiligheidsketen.’

De bocht van de Pro League

In voetbalmiddens kijken ze daar uiteraard naar met een eigen bril. De Pro League, de organisatie die de belangen van de profclubs behartigt, pleitte er eind maart voor om bengaals vuurwerk gecontroleerd toe te laten tijdens wedstrijden. Daarmee maakte het een stevige bocht, want voordien leek het wel overtuigd te zijn van een totaal verbod. Een gecontroleerde toelating zou gekoppeld zijn aan een aantal voorwaarden, zoals het volgen van een opleiding bij de brandweer door gebruikers van bengaals vuurwerk.

Het hoeft geen betoog dat zo’n idee bijzonder koud onthaald werd bij de Stichting Brandwonden, dat meent dat de brandweer weinig geloof hecht aan het opleiden van voetbalsupporters. Minister Verlinden benadrukt overigens ook dat ondanks de eerdere verklaringen van de Pro League er niets concreet voor ligt om het debat in die richting te laten evolueren. ‘Ze hebben ons ook verrast’, klinkt het.

Geen proefproject op tafel

‘Vandaag is het gebruik van pyrotechnisch materiaal verboden, dat is mijn uitgangspunt. Een pilootproject moet in overeenstemming zijn met de regelgeving. We voeren gesprekken, maar er is geen voorstel van de Pro League’, is haar antwoord op de vraag hoe zij nu tegen die verschillende standpunten aankijkt. ‘Ik ben niet tegen een proefproject, maar dan moet er ook wel een proefproject op tafel liggen, zodat we weten waar we over spreken.’

Al stelt ze wel haar hoop op een initiatief van de Pro League, omdat dat dan betekent dat de voetbalwereld zelf ook helemaal mee is in het verhaal. In tegenstelling tot een scenario waarbij de overheid de voetbalclubs met de vinger moet gaan wijzen. ‘We kunnen wel maatregelen opleggen, maar als daar onvoldoende draagvlak voor is, blijft het vechten tegen de bierkaai. We kunnen ook niet enkel overal politie gaan zetten. Je moet realistisch blijven.’

Inschattingen politiediensten

De politie grijpt ook niet altijd onmiddellijk in bij incidenten, waardoor sommigen misschien verkeerde conclusies gaan trekken. Ook op dat vlak is enige duiding geen overbodige luxe. ‘Ik ben niet de schoonmoeder van alle organisaties van de politiediensten. Maar wanneer politie niet meteen tussenkomt, gaat daar ook een inschatting aan vooraf. Dat wil zeggen dat dan de inschatting gemaakt is om geen agressie te gaan uitlokken. Je moet zien dat je niet kwaad met kwaad vergeldt.’

Uiteraard wordt er ook nog altijd naar het buitenland gekeken om eventuele lessen te trekken. In het Engelse voetbal bijvoorbeeld zijn er wel degelijk supportersincidenten – ondanks de soms tegenovergestelde indruk – maar hebben die weinig te maken met bengaals vuurwerk. ‘Bij vergelijkingen met het buitenland moet je ook naar de context kijken. En naar de weg die daarnaartoe is afgelegd. Er is daarin weinig nuance. De vraag is: werkt iets daar wél en waarom zou het hier ook kunnen werken?’

Geen copy-paste

Eigen ervaringen kunnen helpen bij het vormen van het juiste beeld. ‘Ik was onlangs aanwezig bij een wedstrijd van Man City, waar thuis-en uitsupporters door mekaar zaten. Zoals ik zei mag je niet zomaar copy-paste doen. De markt is ook volledig anders, maar dat kan misschien wel een voorbeeld zijn.’

De Stichting Brandwonden onderstreept overigens niet gekant te zijn tegen voetbalbeleving, zolang dat op een veilige en alternatieve manier kan. Het denkt hierbij aan professionele mensen die vuurwerk afsteken, zoals een professionele firma dat ook doet bij het vieren van de overgang van oud naar nieuw. Wat is dan een realistisch alternatief? Een mogelijke piste is ‘koud vuurwerk’, al is dat minder spectaculair dan echt vuurwerk. Het is dan ook zeer de vraag of de harde kernen van voetbalclubs daar op zitten te wachten.

Alternatieve straffen

Pyrotechnisch materiaal blijft momenteel dan ook slag om slinger opduiken bij wedstrijden. Het sanctioneren hiervan is een moeilijke zaak. De Stichting pleit voor eerder alternatieve straffen, zoals de betrokken personen confronteren met slachtoffers van ongevallen met vuurwerk. De minister ziet daar ook meer heil in. ‘De klassieke sancties gaan heethoofden niet van gedacht doen veranderen. Dat is een onderdeeltje om het geheel te versterken. Er moet wel een combinatie zijn van preventie en het sanctioneren.’