Moet de jeugd opdraaien voor een virus dat (vooral) bejaarden treft?

Nederland kookt over. In verschillende steden zijn zware rellen ontstaan na het instellen van de avondklok vanaf 21u. Journalisten ter plekke stellen vast dat vooral jongeren de maatregelen niet pikken en zich tot grote consternatie zelfs afreageren op ziekenhuizen waar covid-patiënten worden verzorgd. Antivaxxers zijn uiteraard van de partij, naast oudere mensen, mét mondmasker, zelfs gele hesjes worden opgemerkt. Rechts, met name de PVV, zou er zich mee bemoeien, maar ook links laat zich niet onbetuigd. Kunnen we spreken van een volksopstand? En welke rol speelt het jonge geweld daarin?

Waalse achterkeuken

De keurige Nederlandse samenleving, met zijn mantra van goed bestuur — waarbij veelal ook meewarig richting België wordt gekeken — is in hoge mate een fenomeen van de Schone Schijn. Uiterlijk verloopt alles er prima, maar dan barst na jaren een bom van jewelste rond tienduizenden Nederlanders die ten onrechte van fraude werden beschuldigd en door de belastingdienst tot de bedelstaf werden gedwongen, het zogenaamde toeslagenschandaal. Politiek, administratie én justitie delen in de klappen. Het noopte Rutte III tot aftreden, voor de vorm toch.

Inzake vaccinatie doet Nederland het nog slechter dan België; de campagne is nog maar nauwelijks opgestart. Bovendien kozen onze Noorderburen, hun reputatie getrouw, voor het goedkoopste vaccin: dat van AstraZeneca, dat ook het slechtste blijkt te zijn en mogelijks niet eens door de EU-kwaliteitscontrole raakt. Momenteel liggen Astra en de EU op ramkoers want het farmabedrijf kan/wil niet leveren. Misschien nog een geluk. Rutte had beter zijn licht hier kunnen opsteken, want op 5 december waarschuwde ik al voor het Astra-vaccin, ‘gebaseerd op een bestaand product, via huis-, tuin- en keukenresearch opgepimpt, en aan de man gebracht met prietpraat’.

Zeker voor 65-plussers zijn er grote twijfels gerezen over de effectiviteit van dit Engels-Zweeds Aldiproduct, waarvan zowel het wetenschappelijke als het commerciële traject op zijn minst bochtig kan genoemd worden. Dat dit vaccin deels in een Waalse achterkeuken (Novasep/Seneffe) wordt gebrouwen en dat daar ook fameuze kinken in de kabel zijn, strekt al evenmin tot aanbeveling. Tip: Als u de mouw opstroopt en het AstraZeneca-vaccin aangeboden krijgt: weiger het.

Maar de Hollanders zullen het ingespoten krijgen, wanneer weet niemand. Dat voedt mee het onbehagen en de antipolitieke stemming. Het gebrek aan perspectief, het vermoeden van een falend beleid, het vooruitzicht op nog eens een zomer vol beperkingen — of in het ergste geval een lockdown —, het is een horrorscenario dat steeds realistischer wordt.

Ook bij ons groeit de onvrede. De overheid ziet zich genoodzaakt, steeds drastischer in te grijpen in ons leven, in ruil voor een twijfelachtig uitzicht op beterschap. Ondertussen sputtert de vaccinatiecampagne, met dank aan Europa, de Belgische traagheid, én de Pharma die al lang weer ‘Big’ is. Zes dosissen uit een flacon persen in plaats van vijf, foei!

‘Bewezen’ liefde

Maar laten we niet te snel verzuren. Voor mij ligt het gedownloade formulier ‘Verklaring op eer’, verplicht ondertekend voor te leggen als u de grens overschrijdt. In al zijn ernst is het een komisch onding, waarbij bijvoorbeeld opvalt dat diplomaten en politici ook buiten hun professionele bezigheden mogen reizen (een skivakantie?), en dat geliefden met foto’s moeten bewijzen dat het hen menens is. Familiebezoek in het buitenland kan niet, een reis om ‘zorg te dragen voor dieren’ wel: elke Marrokkaan heeft nu vast wel een kameel in het thuisland die dringend moet geschoren. Neen sorry, Sanctorum, waarom doe je dat toch altijd?

De naakte waarheid is deze: elke verplaatsing is essentieel voor diegene die haar maakt. Punt. Dat heeft te maken met een vrijheidsbeginsel dat ergens in het oude Griekenland is ontstaan, en het individu als norm stelt, tegen alle religieuze en ideologische verzamelnamen in: de mens als maat van alle dingen, een motto dat toegeschreven wordt aan de sofist Protagoras, en wel degelijk betekent: het individu als maat van alle dingen.

Protagoras was, in tegenstelling tot Plato, anti-elitair en misschien zelfs een populist avant-la-lettre. De priesters moeten de lakens niet uitdelen, de filosofen, moralisten en wetenschappers (!) evenmin, maar ook de staat moet zich niet teveel permitteren: de Griekse democratie is vooral een permanente oefening in bescheidenheid vanwege de overheid, en in het waarborgen van zoveel mogelijk individuele vrijheid.

Dat de mens zich verantwoordelijk acht voor de gemeenschap, het collectief, de publieke gezondheid, welzijn, het milieu, etc., is ook weer een individuele keuze en kan niet worden afgedwongen, hoogstens kunnen we elkaar proberen te overtuigen. Een overheid kan maar zeer voorwaardelijk geduld worden, omwille van een reeks praktische afspraken onder burgers, niet als een vanzelfsprekendheid. Betutteling is uit den boze.

Via een lange omweg van de Renaissance en de Verlichting, kwam die libertaire gedachte bij de existentialisten van de 19de en 20ste eeuw terecht, de moderniteit dus, met kleppers als Kierkegaard, Nietzsche en Sartre. Van deze laatste kennen we de boutade ‘l’existence précède l’essence’ — het bestaan gaat aan elke essentie vooraf —, wat ons naadloos bij het begrip ‘essentiële verplaatsing’ brengt: indien ik als individu iemand over de grens wil zien en aanraken, of gewoon helemaal niemand, of een kameel wil scheren in de woestijn, wie houdt me tegen?

Leven is de vrijheid terugwinnen die we al in de eerste uren moesten afgeven. Vanaf de geboorte krijgen we een rijksregisternummer en een identiteitsbewijs, wat neerkomt op een inbeslagname van het individu. De existentie die wordt onderworpen aan de essentie, zijnde de staat. Papieren, bitte. De rest van ons bestaan proberen we vooral die confiscatie te ontlopen, zonder al te veel kleerscheuren of gevangenisstraf. Voor sommigen is het zelfs een spel om de regels en de censuur uit te dagen, letterlijk de grenzen op te zoeken.

VRT NWS

De logica van een medisch-sanitaire lockdown is onverkoopbaar aan tieners.

In het tuinhuis

En voor dit nu te filosofisch wordt en u afhaakt: corona heeft het existentialisme terug springlevend gemaakt en uit de duffe academische leslokalen gehaald waar nu toch niets meer te beleven valt. Van de worsteling met de mondmaskerplicht, het negeren van de avondklok, tot de lockdownfeestjes: onhoudbaar borrelt de existentie op en probeert zij te ontkomen aan de sanitaire essentie. Noch De Croo noch Vandenbroucke slagen erin om, zelfs bij een dodelijk virus, mensen in de pas te laten lopen.

Dat wordt moraliserend als een gebrek aan burgerzin geduid, terwijl toch niemand, behalve misschien de PVDA, een Chinees soort burgerzin wil opbrengen. Of moeten we dat fameuze Rijk van de Vrijheid, door onze gezondheidsminister en voormalige Trotskist Frank Vandenbroucke beloofd, op die manier lezen? Als het soort ‘vrijheid’ dat in de mierenkolonie heerst?

Terug naar de relletjes in Eindhoven en elders. Nu bij ons zelfs kinderen onder de twaalf met een mondmaskertje rondlopen en nog maar één hobby mogen hebben (in kleine bubbels), moet men zich een idee vormen hoe dat een generatie beïnvloedt. Expert-huisarts Dirk Devroey (Open Vld Overijse), die voor zichzelf en zijn echtgenote een vaccin uit een woonzorgcentrum wist te versieren, wil zelfs alle buitenschoolse activiteiten afschaffen. Zal de jeugd dit goedschiks ondergaan? Ik betwijfel het ten zeerste. Covid-19 is in de eerste plaats een ouderdomsziekte, en voor kinderen of jongeren hoogstens iets als een griep. En dat besef leidt tot allerlei vormen van verzet, het ene al vreedzamer dan het andere.

VRT NWS

Covid-19 is in de eerste plaats een ouderdomsziekte, en voor kinderen of jongeren hoogstens iets als een griep. En dat besef leidt tot allerlei vormen van verzet, het ene al vreedzamer dan het andere.

Mijn zoon van 17, geen kneus en evenmin een geboren rebel, ontmoet zijn vrienden in semi-clandestiene bubbels waar de coronaregels van geen tel zijn. Plaats van afspraak: ergens in een tuinhuis. Ze maken het knus met een oude TV en een straalkacheltje. Af en toe komen ze eens met meer samen, tijd voor een Cara Pils. Neen, het is niet OK, ook dat getuigt van weinig ‘burgerzin’. Maar je bent maar één keer 17, en de logica van een medisch-sanitaire lockdown, vooral gericht op het weghouden van 65-plussers uit de Intensive Care (op zich een nobele bedoeling), is onverkoopbaar aan tieners boordevol testosteron.

Ondertussen blijven de virologen het TV-scherm monopoliseren om de avondklok uit te leggen en ons van de essentie te overtuigen. Af en toe mag een ‘motivatiepsycholoog’ opdraven, die wat glijmiddelen aanreikt om de corona-oekazen door de strot te duwen. Lieven Annemans, die maanden geleden waarschuwde voor de sluimerende sociale vulkaan, is door het voltallige expertenkransje, naast opiniemakers als Maarten Boudry en Joël De Ceulaer, al lang weggehoond.

Dat is tekenend voor het totalitaire klimaat. Ik voorspel u: als de bevolking — inclusief de jeugd — vóór de zomer niet ingeënt is met een doeltreffend vaccin, krijgen we een soort generatie-oorlog, met de individuele vrijheden als inzet. De jeugd zal eieren voor haar geld kiezen, en of ze gelijk heeft. Ergens hoop ik wel dat het verzet maatschappelijk wordt en zich tegen verantwoordelijken keert: de oude knarren die er op nationaal en Europees vlak niet in slagen een snelle en doeltreffende vaccinatiecampagne op te zetten, en, jawel, de Pharma die met onze voeten rammelt en na de wittebroodsweken alweer het adjectief ‘Big’ verdient.

Misschien eens gaan heibel maken bij Pfizer in Puurs, of het kabinet van onze gezondheidsminister, in plaats van ziekenhuizen te belagen? En tussendoor Nietzsche en Sartre lezen, maar daar vrees ik echt voor: diezelfde vergrijsde bobo’s hebben ook het onderwijs kapot gemaakt. Net daarom ligt onze hoop in de tuinhuizen, de mancaves, de Decamerones van deze tijd. Ik laat er gewoon wat lectuur slingeren, wie weet.