JavaScript is required for this website to work.
Politiek

Nepotisme bij ESA: Vlaamse scholen dupe

Lode Goukens2/11/2018Leestijd 5 minuten
ESA

ESA

foto © Reporters

De toewijzing van fondsen voor onderwijsondersteuning van het ESA werd in België op maat gemaakt voor een Waalse ex-ESA-werknemer.

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

In een onderonsje tussen de Franstalige overste van ESA Education en een jonge Waalse medewerker ging het complete budget voor België naar een speciaal opgerichte vennootschap van de laatste. Dit gebeurde zonder normale openbare aanbesteding en tegelijk verloor de federale overheid alle controle over de onderwijsondersteuning betreffende ruimtevaart.

aangezien hij in november/december nog het plan had om mij aan te werven bij SUCCY, heeft hij mij toen wel verteld wat er in zijn call zou komen.” Pieter Mestdagh van de UGent/Volkssterrenwacht.

Sedert 2007 organiseren België en ESA samen een educatieve dienst om jongeren te interesseren voor ruimtevaarttechnologie. De Belg Hugo Marée leidt die projecten bij ESA in Noordwijk. In elke lidstaat bestaat een ESERO-programma. De Belgische staat betaalt via BELSPO de helft van het budget van het nationale programma. Tot dusver deed de Koninklijke Sterrenwacht dit met een Franstalige en een Nederlandstalige manager.

Na een onderbreking van vier maanden zit deze dienstverlening naar scholen en leerkrachten sinds 1 april 2018 bij een privébedrijf genaamd SUCCY sprl. De oude websites van de esero.be blijken offline. De reden is dat ESA op 31 december 2017 het Belgische ESERO-contract stopzette. Om het te gunnen aan een ex-werknemer. Antoine Hubert nam voor de gelegenheid ontslag bij ESA Education.[i] Deze jongeman uit Marche-en-Famenne en zijn Franse echtgenote richtten hiervoor speciaal een vennootschap op genaamd SUCCY. Via het ESEC in Redu belandde Hubert bij ESA Education in Noordwijk. Net voor de aanbesteding nam hij ontslag.

Zonder ontluizingsperiode naar premature rondzendbrief

Hubert reageerde vriendelijk dat zijn bedrijf in april 2018 het contract voor België binnenhaalde en op 24 april 2018 tekende. Volgens Hubert is het budget 405.000 euro. Het programma heeft een nieuwe Facebookpagina en een nieuwe website, maar de links van de downloads voor de Vlaamse leerkrachten werken nog niet. 800 scholen in Vlaanderen zouden binnenkort wel een mailing ontvangen van Cansat (op 1.075 middelbare scholen). Het Brussels Gewest verdeelt de oproep met alleen contactpersonen in het Brussels en het Waals Gewest.

Pieter Mestdagh van de volkssterrenwacht aan de UGent en voormalig ESERO-manager langs Vlaamse kant betreurt dat het opgebouwde Vlaamse ESERO-programma volledig verloren ging. De federale instellingen verliezen hun taak aan een op 27 augustus 2017 opgericht bedrijf, terwijl de helft van het geld uit hun budget komt. Het kabinet van staatssecretaris Zuhal Demir (N-VA), bevoegd voor de federale wetenschappelijke instellingen, ziet volgens haar adviseur geen malversaties. Nu de N-VA de portefeuille onderwijs opeist in de volgende Vlaamse regering is dit ene stukje onderwijsbudget dat bij een N-VA-excellentie zit een soort lakmoesproef.

Voorkennis betreft inhoud aanbesteding

Pieter Mestdagh geeft toe dat Hubert hem tijdens zijn werk als ESERO-manager polste om voor SUCCY te komen werken: ‘aangezien hij in november/december nog het plan had om mij aan te werven bij SUCCY, heeft hij mij toen wel verteld wat er in zijn call zou komen.’ Dus de inhoud van de aanbesteding was Hubert reeds bekend. Toch was Mestdagh verrast dat ‘zijn call’ er stoemelings kwam op 15 december 2017. ‘Ik was toen nog twee weken ESERO-manager. Alleen Antoine werd geïnformeerd over de publicatie’ vertelt Mestdagh ‘In principe stond die open voor elke Belgische organisatie. Maar als je niemand verwittigt behalve Antoine, en je publiceert het alleen maar op ITT, dan heb je natuurlijk ook geen andere kandidaten.’ Mestdagh (op dat moment nog Vlaams ESERO-manager) kwam het pas op 20 december te weten. Aangezien het voorstel al op 26 januari binnen moest, had de UGent amper tijd een dossier op te maken.

Het is bijzonder vreemd dat SUCCY die opdracht überhaupt kon krijgen. Zonder openbare aanbesteding ondanks de drempel van 209.000 euro voor een verplichte Europese aanbestedingsprocedure kon dit blijkbaar. Het vier maanden oude bedrijf SUCCY kon geen balansen voorleggen. Hoogst ongebruikelijk bij een contract van 400.000 euro bestemd voor onderwijs. De helft van dat bedrag komt van de Belgische staat (Belspo), de andere helft van ESA (waar België een grote bijdrage betaalt). Jan Schonk, adviseur van staatssecretaris Demir, minimaliseert alles een beetje: ‘Op een jaarlijks budget van 190 miljoen euro, vertegenwoordigt dit een marginale kost (0,1%).’

De oproep of een Open Invitation To Tender (ITT) zou bewust stil en slechts heel kort online gehouden zijn (veertien dagen). Hugo Marée van zijn kant reageert heel laconiek: Alles is volgens de regeltjes verlopen, de aanvraag ging uit op 15 december 2017 en het contract werd getekend op 24 april.

Subsidies: Franstalige scholen te vroeg opgeroepen, Vlaamse nog niet

Bijzonder merkwaardig blijkt dan de circulaire 6.703 van het Franstalige ministerie van onderwijs naar alle burgemeesters, schepenen, schooldirecties enzovoort met de oproep om dossiers rond ruimtevaart in te dienen. De contactgegevens van SUCCY en Antoine Hubert staan in die circulaire, maar de circulaire is gedateerd 15 juni 2018. In deze oproep aan de scholen geeft de Direction Générale de l’Enseignement obligatoire (DGEO) te kennen dat in samenwerking met ESA geld beschikbaar is.

Deelname levert ondersteuning van ESERO op én subsidies (soutien financière). Het project is enkel voor scholen uit de Fédération Wallonie Bruxelles (FWB). Gevraagd hoe het mogelijk was dat deze circulaire voor het eerste overleg tussen de drie partners kon verschijnen antwoordde Hubert dat dit omwille van de deadline op 6 juli en de aanvang van het schooljaar noodzakelijk was. Het contract tussen ESA en SUCCY was al getekend en dus leek het Hubert belangrijk dat de bedrijfsgegevens al in de circulaire stonden hoewel de eerste vergadering met ESA, BELSPO en SUCCY pas op 19 juni 2018 gepland was. Dus vier dagen na de circulaire van het Franstalige onderwijs.

Vlaamse input verdwenen

Het Vlaams onderwijs heeft enkel een mooie nieuwe site zonder downloads. Ondertussen besteedde Hubert dit Vlaamse luik uit aan KULeuven (de dienst STEM-coördinatie). Professor Katrien Kolenberg reageerde dat het contract nog niet rond is, maar wel al gepland wordt voor de uitwerking. STEM-coördinatie is een nieuwe cel die voor de Associatie KULeuven educatieve koffers uitleent aan leerkrachten. Initieel tekende het Instituut voor Sterrenkunde van de KULeuven een intentieverklaring met SUCCY. Het dossier kwam pas recent bij Kolenberg terecht die zeer enthousiast aan de slag wil.

Enkel Franstalige leerlingen genieten van het vele geld van de Belgische staat en ESA. Op de website van ESERO bij de ESA staat: ‘ESERO Belgium: ESERO Belgium is hosted by the educational innovation company SUCCY. It is operated through a network of national partners such as the Ministerium der Deutschsprachigen Gemeinschaft, le Direction Générale de l’Enseignement Obligatoire (DGEO), the University of Leuven and the Dirk Frimout Society. ESERO Belgium is co-funded by ESA and The Belgian Federal Science Policy Office (BELSPO).’

Die partners blijken helemaal niet zo betrokken als de website van ESA laat uitschijnen. Het Centrum Dirk Frimout in Oostende is failliet sinds 10/10/2016. De ex-astronaut Frimout treedt tegen betaling op als gastspreker via de Stichting Dirk Frimout in Poperinge. Jan Schonk vertelde echter iets geheel anders: ‘Minstens op papier kan het voorstel van SUCCY, met o.m. de KULeuven en Verhaert langs Vlaamse kant, en met ook een implicatie van de Koninklijke Sterrenwacht, mooie papieren voorleggen.’

Kabinet Demir: doel belangrijker dan manier waarop

Volgens Schonk wordt ESERO ‘effectief gecofinancierd vanuit het federaal wetenschapsbeleid. Het betreft een bedrag van 220.000 euro per jaar.’ Een ander bedrag dan hetgeen SUCCY meedeelde. De UGent stelde voor om ESERO langs Vlaamse kant compleet uit te werken voor 200.000 euro. Het voorstel van de UGent bouwde voort op het bestaande programma. De UGent investeerde zelfs bovenop het voorstel in een halftijdse werknemer van de Volkssterrenwacht. Wat in jargon een ‘contractors contribution’ heet. Wegens het ontbreken van een Waalse partner was het voorstel van de UGent onontvankelijk. Achter de schermen was het volledige contract blijkbaar al vooraf aan Antoine Hubert beloofd. Het Vlaams onderwijs was slechts een formaliteit. Het contract ging dus naar SUCCY, dat als een komeet plots aan de hemel verscheen.

Niet of het ESERO-project uiteindelijk goed uitgevoerd zal worden zoals het kabinet Demir beweert is van belang, maar de manier waarop dit contract van 405.000 of 422.000 euro belastinggeld tot stand kwam. Hubert respecteerde het principe van de ontluizingsperiode tussen de ene functie en de andere niet. Zo’n ontluizingsperiode is normaal een garantie om belangenconflicten (zeg maar zelfbediening, corruptie of nepotisme) te vermijden. Alles wijst op de wil van Marée om de opdracht die naar de Belgische overheid ging aan het bedrijf van Hubert te geven. De premature rondzendbrief van de Franse gemeenschap (DGEO) doet bovendien vermoeden dat daar de indruk ontstond dat er een jackpot is gewonnen en snel gehandeld moet worden alvorens de Nederlandstalige scholen meedoen. Wat misschien nog het meeste stoort is dat binnen politiek België iedereen dit allemaal normaal blijkt te vinden.

[i] https://www.rtbf.be/info/regions/luxembourg/detail_antoine-hubert-lance-sa-societe-nommee-succy-et-propose-aux-entrenprises-de-developper-du-contenu-scolaire?id=9739529

https://vub.academia.edu/LodeGoukens

Commentaren en reacties