Op 22 juni kozen Democratische partijleden hun kandidaat voor de strijd om de burgemeesterssjerp van New York. Eric Adams, oud-politiekapitein en huidig wijkburgemeester van stadsdeel Brooklyn, kwam als winnaar uit de bus. De eerste stemronde was intens met een bij wijlen persoonlijke broedertwist. Hoewel de eigenlijke verkiezing, waarin Adams het zal opnemen tegen zijn Republikeinse tegenstrever, pas plaatsvindt op 2 november van dit jaar, werd met de afvaardiging van Adams de facto reeds besloten wie de volgende burgervader wordt.

Eénpartijstaat

In 2021 is New York een éénpartijstaat van zo’n acht en een half miljoen inwoners. De gemeenteraad van de stad bestaat uit zesenveertig Democraten en maar drie (!) Republikeinen. De huidige Democratische burgemeester, Bill de Blasio, won zijn tweede ambtstermijn in 2017 met zo’n zesenzestig procent van de stemmen tegenover achtentwintig procent voor zijn Republikeinse uitdaagster.

Dat de Republikeinse Partij niet langer een rol van betekenis speelt, is opmerkelijk als we kijken naar de recente politieke geschiedenis van de stad. Van 1994 tot en met 2014 was de burgemeesterssjerp immers in handen van een Republikein.

‘Broken Windows’

Begin jaren 90 moest de Big Apple afrekenen met hoge criminaliteit- en werkloosheidcijfers. Rudy Giuliani, de Republikeinse vaandeldrager van dat jaar, focuste tijdens zijn campagne op het belang van kordaat politieoptreden. Niet enkel tegen zware, georganiseerde misdaad, maar ook – en zelfs vooral – tegen kleinere misdrijven.

Giuliani was een aanhanger van de Broken Windows Theory van de criminologen George Kelling en James Wilson. Volgens deze theorie geeft laks optreden tegen relatief kleine misdrijven als vandalisme, diefstal of prostitutie het signaal aan potentiële delinquenten dat justitie niet kan of wil optreden tegen crimineel gedrag. Een stad waar vandalen, dieven en pooiers hun gang kunnen gaan is zo vruchtbare grond voor de echte zware jongens.

Amerika’s burgemeester

Tijdens Giuliani’s verblijf in het stadhuis zou de criminaliteit in New York inderdaad een duik nemen. De mate waarin de burgemeester persoonlijk verantwoordelijk was voor deze evolutie, blijft echter voer voor discussie. Tegenstanders van de Broken Windows Theory in het algemeen en Rudy Giuliani in het bijzonder wijzen erop dat de daling al begon tijdens de laatste jaren van burgemeester Dinkens. Giuliani schilderde Dinkins steevast af als onvoldoende tough on crime.

Wat er ook van zij: in 1997, het jaar van Giuliani’s herverkiezing, was de burgemeester razend populair. Nadat hij in 1993 de Democraat David Dinkins uit City Hall had weten te verjagen met een bescheiden marge van net geen drie procent, won hij vier jaar later een tweede ambtstermijn met een marge van meer dan zeventien procent. En toen op 11 september 2001, tijdens de laatste maanden van Giuliani’s burgemeesterschap, Al Qaida-terroristen twee passagiersvliegtuigen in de WTC-Torens boorden, kreeg Giuliani de bijnaam ‘Amerika’s burgemeester’. Hij was populair omwille van zijn daadkrachtig optreden in de weken en maanden na de aanval. Time Magazine eerde hem als Person of the Year.

Liberale Republikeinen

Het zou tot 2014 duren vooraleer de burgemeesterssjerp opnieuw rond het middel van een Democraat gebonden werd. Na Giuliani werd Michael Bloomberg tot driemaal toe verkozen als burgemeester. De laatste keer, in 2009, gebeurde dat officieel niet ‘als Republikein’ aangezien hij het jaar ervoor zijn lidmaatschap van de GOP had opgezegd. De Republikeinse partij van New York steunde zijn campagne wel formeel. Ze hadden geen eigen kandidaat afgevaardigd.

Het mag duidelijk zijn dat de ‘juiste Republikein’ op het ‘juiste moment’ een kans maakt op het burgemeesterschap van één van de meest progressieve steden van de Verenigde Staten. De ‘juiste’ Republikein is dan een lid van de ‘liberale vleugel’ van de partij. ‘Vleugel’ is misschien nogal sterk uitgedrukt, aangezien deze strekking de voorbije twee decennia sterk aan aanhang en invloed heeft moeten inboeten. Maar in het progressieve Noordoosten van de VS, het zgn. New England, waaronder New York, staan deze Republikeinen nog het sterkst.

Bill de Blasio

Het ‘liberale’ slaat op de relatief progressieve visie van deze Republikeinen op ‘sociale’ en ‘culturele’ issues. Zo is Rudy Giuliani voorstander van het recht op abortus en het recht voor personen van hetzelfde geslacht om een door de staat erkende burgerlijke unie aan te gaan. Bloomberg stond reeds tijdens zijn burgemeesterschap gekend als een groene jongen. Daarmee kwam hij geregeld in het nieuws met thema’s die de nationale Republikeinse Partij amper bezighielden.

Huidig burgemeester Bill de Blasio is een radicaal-linkse, weinig charismatische woke-warrior onder wiens bewind New York moet afrekenen met een nieuwe misdaadgolf. Een Republikein die campagne voert met een focus op ‘veiligheid’, ‘economie’ en ‘goed bestuur’ zou wel eens een werkelijke kans kunnen maken. En het verlies van New York, veruit de grootste stad van de Verenigde Staten, zou een onwaarschijnlijke klap betekenen voor de partij die de burgemeester levert in elke miljoenenstad van het land.

Eric Adams

Helaas voor de Big Apple Republikeinen vaardigen de Democraten met Eric Adams geen nieuwe Bill de Blasio af. Adams is een betrekkelijk conservatieve oud-politieagent die weinig geduld lijkt te hebben met de Starbucks-drinkende twintigers die klimaatverandering en transgenderrechten als de belangrijkste gespreksonderwerpen van de dag zien. Adams is de trotse eigenaar van een vuurwapen dat hij, naar eigen zeggen, bij de hand zal houden als burgemeester.

Tijdens zijn campagne stelde hij meermaals dat de belangrijkste taak van de nieuwe burgemeester bestaat uit ‘het geweld onder controle krijgen’. ‘Niemand komt naar New York, naar onze miljardenindustrie voor toerisme als er driejarige kinderen op Times Square worden doodgeschoten’, zei Adams. Hij voegde eraan toe: ‘Indien we onze economie willen herstellen, moeten we van deze stad een veilige stad maken.’

Ook moet de Democratische Partij volgens Adams, een Afro-Amerikaan, meer aandacht besteden aan stedelijk geweld dat geen politiegeweld is. Dat is een duidelijke kritiek op de excessen van de Black Lives Matter-beweging. BLM is een beweging die het intra-raciaal bendegeweld, dat jaarlijks veel meer zwarte levens eist dan confrontaties met de politie, graag onder de mat veegt. Volgens Adams maakt het niet uit of een (Afro-)Amerikaan neergeschoten wordt door een agent of een gang banger, mensen willen het gevoel hebben dat ze veilig over straat kunnen lopen. Punt.

Achilleshiel

Volledigheidshalve stippen we aan dat Adams nog geen honderd procent zeker is van winst. New York werkt immers met een Ranked Choice Voting-systeem (RCV), waarbij kiezers uit alle kandidaten een ‘top vijf’ mogen samenstellen. Zolang een kandidaat geen vijftig procent haalt, wordt de laagst scorende kandidaat keer op keer geëlimineerd . Diens stemmen gaan dan naar de volgende op het lijstje. Met zo’n eenendertig procent van de stemmen in de ‘eerste ronde’ neemt Adams wel een optie op de nominatie. Hoewel we voor de definitieve resultaten moeten wachten tot midden juli, denken maar weinigen dat Adams’ Democratische tegenstrevers nog een realistische kans maken op de nominatie.

Dat betekent dat Eric Adams de nieuwe burgemeester van New York wordt. Niet ondanks, maar dankzij zijn relatief ‘rechtse’ standpunten over veiligheid en economie. Dat betekent niet dat hij geen achilleshiel heeft. Zo zijn er aantijgingen van corruptie. Maar de Republikeinse tegenstrever kan Adams onmogelijk associeren met de meest raciaal-linkse elementen van zijn partij. In een stad die lijkt te hunkeren naar een hernieuwde focus op jobs en law and order lijkt hem dat de burgemeesterssjerp te zullen opleveren.