Terecht applaus overal te lande voor de Truiense turnster Nina Derwael die afgelopen zondag Olympisch goud behaalde. Een samenspel van fysiek talent, wilskracht, en enorm veel goesting, het vermogen om jaren lang elke dag weer de batterijen op te laden, het maakt dat ze er ook stond en in die finale met ongelijke leggers kon ‘knallen’ (haar woorden).

Ze kan als een rolmodel voor de jeugd gelden, hopelijk vinden duizenden jonge turners/turnsters de weg naar een club, en liefst niet bij wijze van kortstondige hype. Maar laten we wel wezen: Derwael zal altijd een absolute uitzondering blijven. Op driejarige leeftijd werd ze door haar moeder al in de turnclub gedropt omdat ze met haar energie geen blijf wist. Geleidelijk aan, naarmate haar talent bleek, kwam ze terecht in een systeem van Spartaanse dril, keihard werken, zichzelf veel ontzeggen. Heeft deze jonge vrouw een ‘normale’ jeugd gehad? Natuurlijk niet. Ze werd enorm afgeschermd, ook tegen mentale shocks. Een lief bijvoorbeeld, en het leed bij het uitmaken: allemaal niet goed voor de focus.

Grensoverschrijdend gedrag

Amusant detail en tegelijk voorwerp van zoete wraak is, dat de coaches Yves Kieffer en Marjorie Heuls die onder meer Derwael onder hun hoede hebben, een jaar geleden nog werden beschuldigd van psychisch grensoverschrijdend gedrag, wat zijn beslag kreeg in een door sportminister Ben Weyts besteld rapport. Vernederen, kleineren, beledigen, manipuleren: het pad naar de top verloopt niet op rozen, en Derwael was daar blijkbaar tegen opgewassen, een pak van haar mede-atletes niet. Kieffer en Heuls moesten door het stof en excuses aanbieden. Ze halen nu hun gram: zonder dat ‘psychisch grensoverschrijdend gedrag’ haal je nooit die ene sporter uit de duizenden die rijp is voor Olympisch eremetaal. Vraag blijft wel: is dat het maatschappelijke einddoel?

Dat brengt ons op een essentieel punt in de Derwaelmania: misschien nog veel belangrijker dan het veroveren van die medaille, is de Vlaamse jeugd van het PC-scherm en de smartphone vandaan krijgen en laten bewegen, op welke manier dan ook. 99,9 % zal het topsportniveau niet halen, en waarom dat geen probleem is want we hebben ook nog andere talenten in andere domeinen nodig. Deze kwalitatieve middenmoot is waar het echt om gaat: massa’s ‘gewone’ hobbysporters, teken van de globale fitheid van onze jeugd en de volksgezondheid, zoals dat zo socialistisch heet.

De Vlaamse turnsportfederatie Gymfed levert goed werk inzake selectie van potentiële topsporters. Het is vanuit de clubs dat de doorstroming naar regionale trainingscentra gebeurt, en vandaar naar het topsportcentrum in Gent, waar bovenvermelde coaches werkzaam zijn. De Vlaamse overheid investeert daar fameus in, terecht, maar laten we stellen dat topsport niet het einddoel is maar het middel. Anders gaan we de Russische en Chinese toer op, het keihard selecteren van talent in een ongenadige afvallingskoers, puur gericht op de medailles en het daaraan verbonden internationaal prestige.

Coca Cola en McDonalds

De winst van de gouden medaille voor Derwael kwam vrijwel tegelijk binnen met het nieuws dat België Europees kampioen is in het verbruik van suikerhoudende frisdranken. Meer dan de helft van de Belgische bevolking kampt met overgewicht. Dat moet natuurlijk uitgezet worden tegen die ene Olympische titel, en sorry dat ik voor pretbederver speel. Geen gram vet teveel voor Nina en nog een rijtje topsporters, maar obesitas als kwaal nummer één, ver voor corona. Hier klopt iets niet. De suikertaks op frisdranken, in 2015 ingevoerd door de zelf extreem zwaarlijvige Maggie De Block, lijkt daar geen invloed op te hebben.

Ik vrees dus, heel eerlijk, dat zo’n kampioenenhulde ook wel eens het omgekeerde effect kan hebben, net omdat het atletisch ideaal zo onbereikbaar lijkt, iets voor halfgoden. Dan liever met een bordje chips en een lekkere coca of pint sport consumeren op TV. De calorie-industrie speelt het spel hard en is enorm aanwezig op sportmanifestaties. Coca Cola en McDonalds zijn niet voor niets hoofdsponsors van de huidige Spelen.

Hetzelfde Coca Cola plus het biermerk Heineken waren de grootste geldschieters op het EK voetbal. De Belgische voetbalbekercompetitie heet Croki-cup omdat ze door het gelijknamige chipsmerk wordt gesponsord, en de eerste klasse van ons voetbal heet eenvoudigweg de Jupiler Pro League. Niemand ziet een probleem, al schoven op het voorbije EK toch een paar voetballers, waaronder Cristiano Ronaldo, het obligate Coca Cola flesje ostentatief terzijde. Wie organiseert de fundraising van een Nina-campagne tégen suikerrijke frisdranken? Zou ze het durven? Ik wed van wel.

Olympische gedachte

De onderliggende boodschap van Coca Cola en tutti quanti: sport is in de eerste plaats spektakel, om passief te consumeren, en slechts in tweede instantie iets voor atleten die de show moeten maken en maar beter op hun gewicht letten door van die chips af te blijven. De massa wordt vetgemest, de gladiatoren gaat op dieet. Dat leidt dus tot perverse paradoxen. Amerika is een klassieke schrokkop als het over Olympische medailles gaat, terwijl maar liefst 70 procent van de Amerikanen aan overgewicht lijdt. Rotte tanden, diabetes, kanker, meer hart- en vaatziekten, depressies (met dikwijls nog meer eetdrang als gevolg), hoge zelfmoordcijfers, overconsumptie van farma vervolledigen het syndroom.

Om zeker niet in deze neerwaartse spiraal te vervallen, moet sport op school en daarbuiten vooral massaal aangemoedigd worden, in eender welke vorm, al was het maar tafelspringen of paalwerpen. Hetzelfde geldt overigens ook voor het kunstonderwijs: het is veel belangrijker om een brede laag van amateurmusici te hebben die zich amuseren, dan die ene Elisabethwedstrijd-laureaat. Laat die maar vooral gangmaken en rolmodellen.

Het verhaal van de brede middenmoot

Daar zullen de voorstanders van het excellentieprincipe vermoedelijk niet mee akkoord gaan: voor hen volstaan een paar medailles. Er was ook veel te doen om een Vlaams kind van elf dat al een universitair diploma op zak heeft en ‘de nieuwe Einstein’ wordt genoemd. Ik heb daar de bedenking bij gemaakt dat ik dat prachtig vind, maar veel liever zou zien dat het globale peil van ons onderwijs opgetrokken wordt, dan dat men één wonderkind in de media als circusattractie opvoert. Het verhaal dus van de brede middenmoot.

En nu ga ik fietsen, want tijdens het afwerken van mijn nieuw boek zijn er weer vijf kilo’s bij gekomen. Op de ongelijke leggers van de hersengymnastiek woekert het buikvet welig. En het evenwicht tussen lichaam en geest was ooit de kern van de Olympische gedachte, zeker weten.