Omfloerst (én inconsequent) belgicisme

Spijtig voor de ideologisch congresserende sp.a maar dat ook Gwendolyn Rutten een woord – confederalisme – wil schrappen groeide uit tot hét politieke nieuws van het weekeinde. Hendrik Vuye ziet haar de bocht nemen naar Open Bld.

Haar beslissing is logisch en correct. Wat confederalisme echt moet betekenen, daarover zijn de meningen verdeeld. Maar dat het niets te maken heeft met wat Open Vld in het concrete politieke handelen nastreeft, is wel duidelijk. Als het programma niet meer strookt met de feiten, moet je dat programma aanpassen.

Dat Open Vld op zoek gaat naar een nieuwe USP  (Unique Selling Proposition) is ook goed te begrijpen. De vraag wat die partij nog kiesbaar maakt als ze in de peilingen naar de 10%-grens zakt, moet gesteld worden. Dus ook op dat punt zit er een logica achter Ruttens voorstel.

Weinig liberaal

Ze kiest resoluut voor het federalisme en dat is binnen de Belgische context vanuit liberaal oogpunt bijzonder vreemd te noemen. Normale federaties zijn groot in oppervlakte en/of tellen veel inwoners, bestaan uit meer dan een handvol deelstaten en de grootste telt gemiddeld minder dan een kwart van de totale bevolking. België voldoet aan geen enkele van die kenmerken. Een niet-Brusselse Vlaming telt, onnatuurlijk dicht tegen elkaar gekleefd, twee overheden (de Brusselse Vlaming drie) waar in andere landen binnen de vork 5-15 miljoen één overheid volstaat. Gwendolyn Rutten wil dat extra overheidsniveau behouden. Bart Somers bevestigt in De Standaard (10 juni): ‘Geen  neo-belgicisme, verre van, maar een pleidooi voor een sterk Vlaanderen met een vlot draaiend federaal niveau.’ Dus jawel, twee overheden waar één ruimschoots kan volstaan. Noem dat idee hoe je het wil maar niet liberaal.

Ontgrendelen

Bart Somers vult het nieuwe concept in De Standaard meteen in. Hij wil de ‘confederale grendels uit de federale staatsstructuur’. Dat klinkt als een handige sneer richting N-VA: grendels (waar N-VA tegen is) zijn confederaal (waar N-VA voor is). Somers heeft natuurlijk gelijk dat die grendels confederale technieken vormen. De Franstaligen voeren die graag in, wanneer hen dat goed uitkomt. De grendels vormen evenwel niet het probleem, wel dat ze werden ingevoerd in een voor de rest niet-confederaal model.

Ofwel lossen we dat probleem op door het vergrendelde België verder uit te kleden ofwel, als België moet blijven bestaan, door de grendels weg te werken. Somers kiest voor de tweede weg en wil in dat federale model af van de pariteit in de regering (evenveel Franstalige als Vlaamse ministers, m.u.v. de premier) en de alarmbellen, die bijvoorbeeld de besluitvorming over Brussel-Halle-Vilvoorde tot een farce maakten. Somers’ opsomming is spijtig genoeg verre van volledig. Lees ook daarvoor Vuye.

Waarom wil Somers van die grendels af? Hij verklaart zich nader: ‘Want de werking nu wordt door talloze mechanismen geblokkeerd. De twee taalgroepen in het parlement kunnen elkaar in bedwang houden, zonder ooit een millimeter te bewegen. Dat is alles behalve democratisch.’ Hier kan niet anders dan applaus volgen op alle banken. Somers sluit naadloos aan bij mijn analyse daarover.

Plan B(elgië)

Somers wil ook dat parlementsleden zich niet meer moeten bekennen tot een taalgroep ‘Niet meer van deze tijd’, volgens hem. ‘Terwijl de politieke breuklijnen in België eerder langs een links-rechts tegenstelling lopen, dan tussen het noorden en het zuiden’, voegt hij er aan toe.

Rutten zat in de Zevende Dag op dezelfde lijn: ‘Ik voel mij vaak meer verwant met wat de liberalen van de MR zeggen dan met wat ik sommige Vlaamse collega’s hoor zeggen.’ We durven hopen dat de meeste Open Vld’ers (Verhofstadt niet te na gesproken) zich politiek-ideologisch meestal meer verwant voelen met een buitenlandse liberaal dan met een Vlaamse socialist. Volgt daaruit binnenkort een nieuwe koerswijziging die bijvoorbeeld pleit voor Groot-Nederland, wegens de raakvlakken met de VVD? Uiteraard kent iedereen Walen waarmee hij/zij politiek meer gemeen heeft dan met sommige Vlamingen. Waar zit de logica om uit die vaststelling te concluderen dat de Belgische ruimte nuttig zou zijn?

Somers geeft een ander argument. Bij het einde van België ‘verliest Vlaanderen wellicht Brussel’. Met België niet dan? Er komt bijvoorbeeld na het Vlinderakkoord, mee gesteund door Open Vld, inzake gezinsbijslagen een ander beleid voor kinderen in het Vlaamse gewest en kinderen in het Brusselse gewest. Enerzijds actief de banden tussen Vlaanderen en Brussel losknippen en dan waarschuwen voor het verlies ervan klinkt weinig geloofwaardig.

De anti-liberale optie om via het Belgisch federalisme een overbodige overheidslaag in stand te houden, wordt natuurlijk ingegeven door de angst om te kiezen tussen Vlaanderen en België. De flamingante Belgduikt weer op. Die werd in 2007 al opgevoerd in een eerdere poging om die vermaledijde keuze voor het confederalisme van 2002 overboord te werpen.

Tussen de regels zien we echter onmiskenbaar een duidelijke verschuiving naar het Belgische niveau, zoals ook blijkt uit Ruttens pleidooi voor een unitaire kieskring. Kortom, we kunnen spreken van omfloerst belgicisme bij Open Vld (of toch Bld?).

Rechtlijnig denken?

De breuklijn tussen de V-partijen en de B-partijen was voor waarnemers – en veel kiezers – al veel langer duidelijk. SP.a en Groen zitten formeel in de B-ploeg, Open Vld treedt nu opnieuw officieel toe. Gwendolyn Rutten zorgt voor duidelijkheid voor alle kiezers.

Maar de nieuwe keuze van Open Vld kan niet vrijblijvend zijn. De kans is zeer klein-om-niet-te-zeggen-onbestaande dat die nieuwe federatie, zonder grendels, er komt omdat de Franstaligen niet mee willen. De reacties vandaag aan Franstalige zijde waren vernietigend afwijzend. MR-voorzitter Charles Michel noemt de grendels ‘het fundament van onze staatsstructuur’, daarmee twee oude lessen herhalend: de verwantschap tussen Open Vld en MR blijkt grenzen te kennen en Franstaligen zijn niet in alle gevallen tegen confederale technieken.

Wat zal Open Vld doen als de grendels niet kunnen worden weggewerkt en deze reanimatiepoging voor België een dood spoor blijkt? Blijft de partij dan toch kleven aan dat Belgische systeem dat Somers beschrijft? (‘Want de werking nu wordt door talloze mechanismen geblokkeerd. De twee taalgroepen in het parlement kunnen elkaar in bedwang houden, zonder ooit een millimeter te bewegen. Dat is alles behalve democratisch.’) Kunnen we ons zo’n bestuurlijke structuurfout blijven veroorloven? Als Somers gelijk heeft, dan moet daar tussen 2014 en 2019 toch paal en perk aan gesteld worden.

Kortom, dé twee vragen die de nieuwe Open Vld-koers oproept, luiden: ‘gaat Open Vld iets doen aan die totaal geblokkeerde toestand’ en ‘wat als het niet lukt’? Het antwoord op vraag één is al gegeven en luidt ‘neen’. Het ontmantelen van dat ‘alles behalve democratische systeem’ is iets ‘voor de langere termijn’, vertelde Gwendolyn Rutten vanochtend na het partijbureau. Ze kent dus het probleem maar weigert het op de agenda te plaatsen.

Daarmee valt vraag twee weg. Zo verslikt Open Vld zich in de kortste tijd lelijk in de logica van de eigen voorstellen. Hoe snel kan een partij zich intellectueel in de vernietiging rijden? Razendsnel dus.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>