De covidberichtgeving heeft mensen doen afhaken of wantrouwig gemaakt tegenover traditionele media. Dat blijkt uit inhoudelijk onderzoek van de Erasmushogeschool Brussel.

De journalistenopleiding van de Erasmushogeschool Brussel heeft tussen het najaar van 2021 en eind 2022 80 mensen geïnterviewd die de traditionele media wantrouwen, of ervan afgehaakt zijn. Bijna de helft van die gesprekken (37) leverde het inzicht op dat die evolutie met de covidberichtgeving van de voorbije jaren te maken heeft.

Het onderzoek van docente Ria Goris en haar studenten verwoordt daarmee wat voor de klassieke media niet duidelijk was. Goris is natuurlijk expliciet zelf op zoek gegaan naar respondenten. Het onderzoek toont met andere woorden niet aan hoe groot deze groep critici in Vlaanderen is. Wel geeft het inkijk in de leefwereld en motieven van deze mensen.

Oud versus jong

Goris stelt vast dat er eigenlijk twee hoofdgroepen zijn: de wantrouwers en de afhakers. Grosso modo is de eerste groep mannelijk, ouder dan 40, hoogopgeleid en politiek-economisch rechts. De afhakers daarentegen zijn over het algemeen vrouwelijk en jonger. Bij hen overheerst het gevoel dat het nieuws te negatief is. Beide groepen hebben dus gemeen dat de covidberichtgeving de aanleiding was om wantrouwig of nog wantrouwiger tegenover de mainstreammedia te zijn, of er van af te haken uit emotionele uitputting of uit cynisme.

De groep wantrouwers – de grootste afgebakende groep in het onderzoek – is vooral kwaad, gefrustreerd en teleurgesteld over mediaberichtgeving en het gebrek aan tegenstem. Bij hen leidt de eenzijdigheid van de klassieke media tot eigen opzoekingswerk op het internet of bij alternatieve nieuwsmedia. De afhakers kenmerken zich daarentegen door een teleurstelling die hen op zoek doet gaan naar meer informatieve of positieve alternatieven, of die hen uit berusting volledig doet afhaken van alle media.

Links-rechts

Wanneer de 80 geïnterviewden opgedeeld worden in een klassiek politiek links-rechtsschema, blijkt dat de rechtse onder hen de traditionele media wel als bron gebruikt, en die informatie afweegt tegenover het narratief van alternatieve media. Voor hen zijn die alternatieve media in Vlaanderen PAL news, een beetje ’t Scheldt en Doorbraak.be. Buitenlandse geconsulteerde (alternatieve) media zijn Fox News, CNN (Verenigde Staten), De Correspondent (Nederland) en Causeur (Frankrijk). Een aantal onder deze respondenten volgt ook actief rechtse politici op sociale media. De grootste covidcritici volgen ook gespecialiseerde kanalen als Tegenwind tv, Blckbx.tv en Compleetdenkers.

De politiek links georiënteerde groep volgt de klassieke media, met inbegrip van De Morgen. Wanneer deze groep op zoek gaat naar alternatief Vlaams nieuws consulteren zij Apache.be, DeWereldMorgen en Doorbraak.be. Het partijblad van de PVDA wordt ook genoemd als alternatieve informatiebron, evenals het Nederlandse blad De Groene Amsterdammer en het tv-programma Vranckx. Voor specialisering kijken sommigen binnen deze groep naar Global Research (Canada), The Guardian (Verenigd Koninkrijk) en Ellaster (Nederland).

De meeste respondenten – zowel bij de afhakers als de wantrouwers, links en recht georiënteerd – erkennen net door hun kritische houding impliciet de journalistieke basisbehoefte van objectiviteit, onafhankelijkheid en onpartijdigheid. Men hecht waarde aan verschillende stemmen, weerspiegelen wat echt leeft in de samenleving, graven naar de waarheid en een weerwoord bieden, zo stelt Goris vast in het rapport.