Ook regionalisten winnen in Spanje

De cijfers en wie is wie

PP – 186 (2008: 154) – Conservatief-rechts

PSOE – 110 (2008: 69) – Socialistische arbeiderspartij

IU – 11 (2008: 2) – Verenigd links met ex-communisten en regionale groenen

UPyD – 5 (2008: 1) – Progressieve democraten, federalisten

CiU – 16 (2008: 10) – Catalaanse liberalen en christendemocraten

Amaiur – 7 (2008: 0) – Radicaal-links Baskisch

PNV – 5 (2008: 6) – Rechts Baskisch (christendemocraten)

ERC – 3 (2008: 3) – Catalaanse links-republikeinen

BNG – 2 (2008: 2) – Galicische nationalisten

Overige regionale partijen – 5 (2008: 3) uit Canarische eilanden, Valencia, Asturië en Navarra

Socialistisch eerste minister Zapatero heeft te lang gewacht om de nodige maatregelen te treffen tegen de groeiende economische crisis. De werkloosheid is opgelopen tot 20% en onder de jongeren bedraagt het cijfer maar liefst 45%. Zapatero stapt uit de politiek en zijn opvolger Alfredo Rubalcaba incasseert de klappen. De Spaanse socialistische arbeiderspartij PSOE verliest 59 van haar zetels, omgerekend 35%.

Na 7 jaar socialistisch beleid krijgt de rechtse Partido Popular (fractiegenoot van CD&V in het Europarlement) terug de macht in handen. Mariano Rajoy belooft in zijn campagne orde op zaken te stellen en behaalt een duidelijke absolute meerderheid. Nooit eerder had de PP meer stemmen. Ook niet ten tijde van Aznar.

In praktisch alle autonome regio’s is de PP de grootste partij geworden. Echter niet zo bij de twee naties waarmee wij Vlamingen ons het gemakkelijkst identificeren: Baskenland en Catalonië. De twee grote Spaanse partijen scoren hier ver beneden hun nationaal gemiddelde.

In Catalonië zijn de afdelingen van PP en PSOE nog goed voor 25 van de 47 zetels. De puur Catalaanse partijen boeken tezamen een winst van 8. Met 16 zetels wordt de conservatieve CiU van regerend Catalaans president Artur Mas voor het eerst in de geschiedenis de grootste Catalaanse vertegenwoordiging in het Congres in Madrid. De campagne voor meer Catalaanse fiscale autonomie werpt vruchten af. CiU scoorde reeds zeer goed bij de gemeenteraadsverkiezingen van mei dit jaar en pakte vorig jaar de presidentstroon af van de scoialisten. CiU is een coalitie van Convergència (liberale nationalisten waarvan een aantal ook onafhankelijkheidsgezind, en Europees fractiegenoot van O-VLD) en het veel kleinere Unió (christen democraten, anti-onafhankelijkheid, en in Europa samen met CD&V).

ERC, de linkse republikeinen, (Europees fractiegenoot van N-VA) is blij met het behoud van haar 3 zetels. Na de afstraffing door haar kiezers bij de recente Catalaanse en gemeentelijke verkiezingen heeft Oriol Junqueras er het heft in handen genomen. Nagenoeg de hele top van de partij is vervangen. Voor de mandatarissen die mee het beleid bepaalden toen ERC deel uitmaakte van de Catalaanse linkse tripartiteregering is geen plaats meer. Junqueras stelt Alfred Bosch aan als onafhankelijke om de ERC-lijst te trekken. Junqueras zelf heeft eerder ook verscheidene mandaten uitgvoerd als onafhankelijke binnen ERC. Alfred Bosch is een Catalaans schrijver en prof geschiedenis en heeft met succes de campagne geleid voor “Barcelona decideix” (Barcelona beslist), waarmee de reeks van de onafhankelijkheidsreferenda die over heel Catalonië plaatsvonden, afsloot. Het was de droom van Junqueras met één grote Catalaanse onafhankelijkheidsgezinde formatie naar Madrid te gaan. Alleen Rcat, een scheurpartij uit 2009 van ERC, heeft de oproep positief beantwoord. De in 2010 door Joan Laporta opgerichte maar inmiddels door hem verlaten politieke beweging, SI (Solidartitat per la Independència), had geen ambities in Madrid en liet haar aanhang de vrije keus. CiU weigerde in te gaan op het voorstel van Junqueras. Het Catalaans groene ICV dat in Madrid deel uitmaakt van verenigd links, maar in Europa samen zit met Groen! en Écolo, klom van 1 naar 3 afgevaardigden.

In Catalonië is er één verliezende politieke partij, maar ze verliest dan wel loeihard. PSC houdt 14 van haar 25 zetels over. Zelfs de Catalaanse vleugel van PP maakt winst, echter minder dan verwacht, en blijft op de derde plaats hangen. PPC heeft de laatste jaren bij de Catalanen heel wat kwaad bloed gezet met aanvallen op het Catalaanse statuut voor meer autonomie en het Catalaanse immersie-onderwijssysteem. 78% van de 5500 deelnemers aan een rondvraag van de Catalaanse krant Ara vindt de uitslag van de verkiezingen dan ook ‘slecht’ tot ‘zeer slecht’ voor Catalonië. De Catalanen troosten zich met de bedenking dat PPC er niet in geslaagd is het niveau uit de Aznar periode te evenaren.

In Baskenland is het contrast tussen Spaanse en regionale partijen nog veel scherper. Met het afzweren van het geweld door ETA is de politieke weg naar democratie en onafhankelijkheid iets vlakker geworden. Baskenland heeft veruit de hoogste graad van autonomie onder alle Spaanse regio’s. PP en PSOE zijn nog goed voor 3 resp. 4 van de 18 zetels. De rechts nationalistische PNV verliest haar zesde zetel. Amaiur wordt met 7 afgevaardigden (6 uit Baskenland en 1 uit Navarra) de grootste Baskische partij in Madrid. Amaiur is een twee-maand-jonge coalitie van verscheidende linkse nationalistische politieke bewegingen in Baskenland en Navarra die historisch nauw verwant zijn. Via een van haar samenstellende leden is Amaiur ook vertegenwoordigd in EVA, de Europese Vrije Alliantie. Amaiur ontleent haar naam aan het gelijknamig dorp in Navarra dat in 1522 een van de laatste Baskische bolwerken was tegen de inval en de annexatie van Navarra door Castilië.