Oostenrijk kent nog ‘echte’ communisten

De Kommunistische Partei Österreichs (KPÖ) die op 3 november 1918 gesticht werd, is daardoor een van de oudste communistische partijen ter wereld. Tussen 1945 en 1959 was ze vertegenwoordigd in de Nationalrat, het Oostenrijkse parlement. Toen daar een eind aan kwam, probeerde ze met wisselend succes te overleven op het niveau van de deelstaten en de gemeenten. Volgens de politicoloog Manès Weisskircher zijn partijen links van groen en de sociaaldemocratie gevestigde actoren in verschillende West-Europese staten. We zouden daarbij kunnen denken aan de PVDA/PTB in België en Die Linke in Duitsland. Oostenrijk vormt daarop een uitzondering. De KPÖ blijft sinds de jaren ’60 altijd onder de twee procent bij de nationale verkiezingen. Op het gemeentelijk niveau doet de KPÖ het hier en daar echter wel heel wat beter. Bij de gemeenteraadsverkiezingen afgelopen zondag (6 februari) in Graz, de tweede grootste stad van Oostenrijk en hoofdstad van de deelstaat Steiermark, behaalde de KPÖ 20,39 % (een stijging van 0,53 % ten opzichte van 2012). Ook in een verder verleden had ze al goed gescoord. In 2003 was ze naar 20 % geklommen (van 7,8 % in 1998). De KPÖ komt nu op de tweede plaats na de conservatieve ÖVP (37,66%), en voor de rechts-nationalistische FPÖ (16,28%) en de Groenen en de sociaaldemocratische SPÖ die elk zakken naar 10 %.

Radar

Vele analisten vragen zich af hoe het succes van de KPÖ te verklaren valt. Normaal gezien zou de deelname van Groenen en rechtspopulisten de kansen op succes van links-radicale partijen verkleinen. Bovendien is de KPÖ een van de weinige links-radicale partijen in Europa die zich onomwonden communistisch noemt ondanks de herinnering van vele mensen aan de Koude Oorlog en de toen springlevende angst voor het ‘communistische spook’. Het klopt dat de KPÖ altijd wel kon terugvallen op een zekere aanhang in Steiermark waar veel industrie en mijnbouw terug te vinden is, maar bij de nationale verkiezingen van 2013 haalde ze in Graz slechts 3%. Dat een op de vijf inwoners van Graz bij de gemeenteraadsverkiezingen voor de KPÖ stemt, betekent dat het niet alleen arbeiders zijn die hun stem geven aan de communisten en dat er bovendien factoren meespelen die het puur ideologische overstijgen. Door het ontbreken van een kiesdrempel is er altijd een vertegenwoordiging van de KPÖ in de gemeenteraad van Graz geweest. De partij kon van zich laten horen, ze verdween nooit volledig van de radar. Zeker de laatste generatie van communistische gemeenteraadsleden heeft daarbij een politiek van ‘grassroots’ gevoerd, dicht bij en voor de burger. De KPÖ van Graz legde zich toe op het woonbeleid, bekommerde zich om de financiële en materiële problemen van huurders, organiseerde een referendum tegen de privatisering van stadswoningen en zette zich voor de renovatie ervan in. Volgens de socioloog Christian Fleck (Universität Graz) verborg de KPÖ van Graz haar communisme onder ‘pseudochristlichen Nächstenliebenparolen’.

Ideologie

Wie KPÖ Graz zegt, denkt aan twee mandatarissen die zich een naam hebben gemaakt als specialisten voor het locale thema woonbeleid, Ernest Kaltenegger en zijn opvolgster Elke Kahr. Deze laatste is viceburgemeester van Graz en als ‘Stadträtin’ (raadslid) bevoegd voor woonaangelegenheden. Wat Kahr behalve omwille haar inzet voor de gewone huurder of woningzoekende ook geliefd maakt, is dat ze – net zoals Kaltenegger voorheen – afziet van een groot gedeelte van haar presentatiegelden en deze sommen schenkt aan noodlijdenden. Het locale succes van de KPÖ gaat dus niet alleen of niet zozeer terug op ‘Kapitalismuskritik’, maar ook en vooral op een pragmatische en sociale benadering van thema’s en problemen die de gewone burger rechtstreeks aanbelangen. Toch heeft de KPÖ in Graz ook indirect stelling betrokken tegen de ‘Freiheitlichen’ van de FPÖ met multicultureel gekleurde slogans als ‘Wir alle sind Graz’. Bij het analyseren van het verkiezingssucces van de locale KPÖ kon Kaltenegger het toch niet nalaten te wijzen op de blijvende betekenis van de communistische ideologie voor zijn partij. Dat ze de FPÖ de pas afsnijdt, bewijst volgens hem ‘dass eine starke Linke die Rechtsextremen in Zaum halten kann’ (dat een sterke linkerzijde de rechts-extremisten in toom kan houden’.

Foto van Elke Kahr © KPÖ Graz