Op naar een VRT 2.0

Over de VRT heeft iedereen een mening. Dat moet ook. De publieke omroep is van iedereen en mag niet boven of naast de samenleving staan. In het verleden was dat misschien wel eens het geval. De tijden waarin de NIR/BRT/BRTN/VRT louter en alleen een instrument van volksopvoeding was, liggen ver achter ons, en gelukkig maar. Toen VTM in 1989 op de buis kwam, keerde de VRT zich af van de nieuwe kijkgewoonten van de Vlamingen met een mix van snobisme en betweterigheid, tot op het punt dat de omroep overbodig leek te worden. Het aantreden van een dynamische directie midden jaren ’90 maakte die achterstand goed. De radionetten kregen duidelijk omschreven profielen, Ketnet en Canvas sloten aan bij het vernieuwde TV1 (Een).

Anno 2015 dreigt de publieke omroep opnieuw de rol te lossen. De digitalisering maakt dat we in een ‘networked society’ leven: de massamedia zijn niet langer éénrichtingsverkeer. Door de globalisering van de sociale media zijn we allemaal medespelers geworden.  Het mediagebruik, niet alleen van jongere generaties, is radicaal veranderd. Wereldspelers zoals Netflix, Liberty Global en straks ook Apple en Google hebben de kennis, de technologie en het kapitaal om de mediagebruiker mee te nemen in een verhaal dat ogenschijnlijk op maat is van de gebruiker, maar in werkelijkheid geschreven wordt in Silicon Valley.
Alles is in beweging. Vlaanderen is in alle opzichten diverser geworden. Mensen zijn mondiger dan ooit, de individualisering zet zich door, en tegelijkertijd was mobiliseren nooit makkelijker. Wereldwijd is er een trend merkbaar naar wantrouwen tegenover instellingen.

Dat alles speelt zich in Vlaanderen af tegen een achtergrond van budgettaire schaarste. Ook de VRT ontsnapt niet aan een serieuze besparingsoefening. Niet prettig maar misschien wel een opportuniteit om de omroep radicaal te herdenken.

Alle publieke omroepen in Europa staan voor soortgelijke uitdagingen. De VRT hoeft de strijd dus niet alleen aan te gaan. De European Broadcasting Union (EBU), waarin alle publieke omroepen zich verenigen, geeft in zijn rapport ‘Vision 2020’ een reeks aanbevelingen. Die maken duidelijk dat de rol van de publieke omroep helemaal niet uitgespeeld hoeft te zijn.

Een groter engagement aangaan met het publiek en met relevante spelers in de maatschappij is één van de aanbevelingen in dat rapport. De EBU spreekt van ‘return on society’, een manier om aan te geven dat de publieke omroep relevant moet zijn voor de samenleving waarin ze werkt. En die relevantie mag niet alleen maar afgemeten worden aan de hand van kijk- en luistercijfers. Die zijn belangrijk en moeten meetbaar zijn, maar impact is net zo belangrijk. Impact  waarbij de VRT zijn legitimiteit haalt uit een engagement met overheid en burger. Dat vraagt een betere kennis van het publiek en daarvoor is bijkomend onderzoek nodig, net zoals dat midden jaren ‘90 gebeurde in de marge van de toenmalige doorstart van de VRT.  Om het aanwezige talent ten volle te benutten zullen opleiding, rekrutering en coaching van personeel  op een andere manier moeten gebeuren. Lokale productie, scherpe keuzes, duiding en lokale content moeten de speerpunten zijn in de opdracht van de VRT. Ik lees in het EBU-rapport een overtuigend antwoord op de opmerking dat we geen openbare omroep meer nodig zouden hebben.

De nieuwe beheersovereenkomst waar minister Sven Gatz aan werkt, moet een blijk van vertrouwen zijn aan het adres van de VRT. Ik geloof rotsvast in de rol van de VRT als die midden in de Vlaamse samenleving wil staan, in dialoog met haar omgeving. Het huis van vertrouwen moet een open huis  met veel in- en uitgangen worden. Een huis van zelfvertrouwen voor Vlaanderen.

Foto: (c) Reporters