Over de eigen aard van naties

Het Verenigd Koninkrijk staat voor een belangrijk kruispunt. Nog maar nauwelijks is het Schotse referendum verwerkt en nu moet de bevolking alweer beslissen over het lidmaatschap van de Europese Unie, en daarmee ook over het lot van die unie. Er staat dus veel op het spel en dat is te merken aan de campagne. De kern van de discussie is de soevereiniteit van een natie. Moet zij het eigenbelang soms opgeven voor een mogelijk groter collectief belang?

De eigen aard van een natie 

Doorbraak is een medium met vele gezichten, dat zal de lezer al gemerkt hebben. Maar natievorming, en soevereiniteit van een natie behoren tot onze kernmaterie en daarom komen we met een project waarin soevereiniteitsbewegingen in Europa centraal staan. Wat drijft die bewegingen, en hoever willen zij die soevereiniteit zien reiken?

Het Brexit-debat bekijken we in dit bredere kader. Vanaf morgen start er een zevendelige reeks over de geschiedenis van de verhouding tussen het VK en EU. Daarnaast publiceren we analyses over de economische, politieke en sociale consequenties van het referendum. Het VK wordt door de enen bewonderd, en door anderen verfoeid. Met zijn opvallende eigen aard trekt het de aandacht van mensen van over de hele wereld. Het is, jawel, een eigenaardig land.

Het land met twee gezichten

Op zaterdag, stipt om elf uur op het uurwerk van Greenwich reed de koets met daarin de Queen de Horse Guards Parade op. Ze werd omringd door het scharlakenrood van de uniformen van de Britse grenadiers met de typische berenmuts, hun overwinningsmascotte sinds Waterloo. Trooping the Colour vindt plaats ter gelegenheid van de officiële verjaardag van de vorstin. De eeuwige kroonprins Charles omschreef het evenement ooit als ‘Britain at its best’. Timing is in dit land niet alleen in de humor perfect, maar ook bij veel ceremonieel. Voor de treinen lukt dat jammer genoeg wat minder. 

Tuig in dienst van ’the King’

Terwijl in Londen de Britten etaleerden waar ze sterk in zijn, gebeurde bijna op hetzelfde moment in Marseille iets waar ze ook een patent op hebben. Hooligans richtten vernielingen aan in het stadscentrum en raakten slaags met soortgenoten van andere landen. Het scharlakenrood van de Engelse Saint Georgevlag vermengde zich met het bloed van de hoofd- en andere wonden van de vechtersbazen. Kortgeschoren kerels met een bierbuik, die agressieve slogans brullen, het is bijna even iconisch als de berenmutsen. Ironisch genoeg was er ooit een link. Het Britse systeem was vroeger zo dat tuig de keuze kreeg: ofwel zat je een gevangenisstraf uit ofwel diende je in His Majesty’s leger. Het zorgde ervoor dat de roodjakken van de Britten gevreesd werden door hun tegenstanders omwille van hun verbetenheid, maar ook omwille van hun koelbloedigheid in de meest gevaarlijke omstandigheden.

Archaïsche democratie

Op de Britse eilanden zijn ze altijd aanhangers geweest van Janus, de Romeinse god met de twee gezichten. Net als de Britten zelf kijkt hij naar het verleden om de toekomst tegemoet te treden. In het Brexitdebat duiken er argumenten op die ons continentalen nogal nostalgisch aandoen. We horen over het Gemenebest, over banden met naties overzee, alsof Groot-Brittannië nog altijd het centrum van een wereldrijk is. Men heeft het er over taking back our democracy. Ze gaan er prat op de Magna Carta uit 1215, het eerste document waarin vrijheden worden opgesomd. Maar waar in de westerse democratieën vind je nu nog een Kamer waarvan de leden niét verkozen zijn? Of wat te denken van de nog altijd bestaande Staatskerk, waardoor bisschoppen sowieso in het Hogerhuis zetelen? En toch. Het is Stephen Fry die er in een interview op wees dat hij ondanks de archaïsche wetten over monarchie, parlement en kerk geen enkel ander land kent waar de democratie zo hoog in het vaandel wordt gevoerd. Het Verenigd Koninkrijk is het land van de vrije meningsuiting bij uitstek, gesymboliseerd door de zeepkisten van Speaker’s Corner. Het land heeft sinds de 17de eeuw geen enkele dictatuur meer gekend, en toonde zich telkens de voorvechter van vrijheid toen landen van Frankrijk tot Duitsland nog door bloederige fases gingen om zich tot democratieën te ontpoppen. De Schotten konden zelf kiezen voor een al dan niet onafhankelijke staat, iets waar Catalanen en Vlaams-nationalisten voorlopig alleen maar van kunnen dromen. Nu krijgt de gehele bevolking eenzelfde keuze: zien ze hun lot in, of buiten de EU?

Ascot en de hooligans

Janus toont zich ook op sociaal vlak. De god, zo geloofden de Romeinen, beëindigde de barbarij en bracht beschaving. Maar het beschaafde land van de romans van P.G. Wodehouse en Julian Fellowes is ook het verdorven land van Oliver Twist en Trainspotting. Armoede en rijkdom leven er naast elkaar, op een voor ons ongemakkelijke wijze. Bingedrinking en tienerzwangerschappen zijn er zowaar doodnormaal, verneemt de lezer in zijn dagelijkse krant. Die problematiek dringt nu door op de events van de high society van het eiland. Waar vroeger de paardenrennen van Ascot voor de aristocratie bedoeld en voorbehouden waren, duiken ook daar tegenwoordig vechtpartijen en straalbezopen gazonslapers op.

Janus’ werk sputtert wat. Een Britse zondagskrant zette de Queen en de hooligans van voorbije zaterdag bij elkaar op de voorpagina. Het is een beeld dat eigenlijk al eeuwenoud is: dat van een land met twee gezichten.

 Foto: (c) Reporters

Dit artikel kadert in het project ‘Soevereiniteitsbewegingen in Europa’ dat tot stand komt met de steun van de Vlaamse overheid.