Overal waar de coronawind waait

Het is opvallend hoe snel de coronawind kan draaien. De ene dag vond men lockdown onnodig, de volgende dag werd lockdown plots de enig mogelijke gepaste maatregel. En nu moeten we terug uit die lockdown, anders komen we in economische moeilijkheden. Zijn al die maatregelen wel goed? Nog altijd tasten we in het duister over het coronavirus. Volgens sommigen wachten ons nog grotere verschrikkingen, anderen denken nog steeds dat we overreageren. Eigenlijk weten zelfs de experten het niet.

Ondertussen klungelt de regering verder. De betrokken politici zijn beter in rapporten uitlekken dan in communiceren. Dat laten ze over aan de corona-experten. Die hebben de taak van de politici overgenomen om het gevoerde beleid te verdedigen met een twijfelachtige grafiek gebaseerd op nog twijfelachtiger exponentiële modellen (voorheen ging die curve na de stijging nog terug naar beneden). Uiteraard heeft de lockdown mensenlevens gered, maar het is helemaal niet zeker hoeveel. Ook de experten weten dat niet. Bovendien zou best wat beter geanalyseerd worden welke aspecten van de lockdown het nuttigst zijn. En waarom bijvoorbeeld Zweden, met een veel minder strengere lockdown, toch veel minder doden telt dan België.

Crisis van perceptie en realiteit

Ondanks de wijziging in hoe wij over het coronavirus spreken, gaat het uiteraard vanaf het begin over hetzelfde coronavirus, dezelfde ziekte. Het coronavirus veranderde ons, en vooral onze perceptie van het virus. Daarom bestaat de huidige crisis uit twee verschillende delen: de coronacrisis van de realiteit (de doden bijvoorbeeld) en de coronacrisis van de perceptie (onze angst) en ons geklungel daarop. Zo bekeken is er niet veel verschil tussen de coronacrisis en de ‘gewone’ politiek.

Politiek werd er dan ook geklungeld. Bij de versoepeling van de doe-het-zelfzaken werd geen rekening gehouden met de realiteit van winkels die ook andere producten aanboden. En ook niet met de realiteit dat als je één type winkel opent, dat zorgt voor samenscholingen rond die zaken. Toen het ging om eenzame, wegkwijnende ouderen in zorgcentra werd geen rekening gehouden met de perceptie in de zorgcentra zelf (noch met die van de betrokken families). Daar zag men vooral het gevaar van nieuwe besmettingen bij de contactmomenten. Zou een betere voorbereiding er niet in bestaan hebben eerst die echt vereenzamende ouderen op televisie breder te tonen?

To mondmasker or not to mondmasker

De steeds weerkerende discussie rond de mondmaskers dan. Nog voor de lockdown werden die al aangeraden. Toen bleek er echter een schromelijk tekort en hoorden we plots dat het niet goed was. Maar stilaan, nu er steeds meer gespeculeerd wordt over een verlichting van het lockdownregime, komt het advies voor mondmaskers er weer aan.

Het is wel een beetje vreemd dat de adviezen van de virusexperten veranderen met de wind. Uiteraard wisten ook zij oorspronkelijk niet veel over corona (en zelfs vandaag nog zijn er grote lacunes). En uiteindelijk voelen zij zich ook verplicht om politieke beslissingen te verdedigen, gezien hun steeds belangrijkere beslissingsmacht. Sommigen onder hen gedragen zich dan ook steeds meer als politici (iets wat Marc Van Ranst zelfs al voor de coronacrisis deed). Terecht komt deze gammele wisselwerking tussen politiek en experts steeds meer onder vuur.

Zo krijg je de situatie dat sommige virusexperten zich te veel met perceptie bezighouden. En te weinig met hun traditionele rol, met name het ontwaren van de naakte realiteit: cijfers geven, wijzen op de vergeten slachtoffers (zoals wegkwijnende oudjes), enzoverder. Deze minder-dan-minderheidsregering heeft trouwens al een inherent legitimiteitsprobleem, dus ook daar ook al een leemte.

Internationale concurrentiestrijd

Op het internationale toneel bengelt België achteraan qua tellingen. Misschien onverdiend. Die internationale ranglijst maakt van de coronacrisis een mimetische concurrentiestrijd. Niet enkel om naar elkaars cijfers te kijken, maar ook om elkaar beleidsmatig de loef af te steken. Het ene land wil nog zwaardere maatregelen dan het andere land. Zo worden zwarte pieten gestuurd naar landen die niet helemaal meedoen, zeker die met een rechtse regering. Dit zwartepieten is ondertussen helemaal illegitiem, aangezien andere landen de meeste doden tellen. Maar ook als al deze tellingen niet correct zijn, maken onze overheden er een typisch Belgisch boeltje van, met absurdistische trekjes.

Dit hele proces resulteert uiteindelijk in zijn tegendeel. De perceptie groeit dat de lockdown een grote weerslag op de economie zal hebben. Nu besnuffelen de landen elkaar om de lockdown stilaan te beëindigen, uiteraard niet onterecht. Hebben we echter voldoende kennis over het virus? Die vraag komt te weinig aan bod.

To Trump or not To Trump

Met zulk een slecht internationaal spel krijgt de perceptie de bovenhand. Dan zoekt men collectief een zondebok. De kers op de taart bij elke mimetische concurrentiestrijd. Deze dient om alle anderen van schuld te zuiveren. Voor het eerst sinds lang kijk ik terug elke dag naar het Belgisch nieuws. Een trieste affaire. Ondanks het hotsende en botsende parcours is de kritiek op de Belgische regering eerder mak. Wel wordt tijd gemaakt voor de quasi-dagelijkse sneer naar Trump. Uiteraard komt hij vaak niet erg vriendelijk en soms zelfs chaotisch over, maar op zich maken de mainstream media zich belachelijk door hun absolute eenzijdigheid. Trumpkritiek van mainstream media verifieer ik vooraleer ik er een woord van geloof (soms duurt zoiets maar enkele minuten).

Europese critici vertellen graag dat Trump te laat zou gereageerd hebben op corona. Maar uitgenomen Griekenland reageerde ook elk Europees land te laat. Toch zou Trump op 12 maart net te sterk hebben gereageerd, omdat hij het reizen naar Europa toen overdreven zou beperken. Wat is het nu, te vroeg of te laat? Niet veel later nam Europa overigens gelijkaardige regelingen. Ja, de VS kijkt naar de prioriteiten van de VS en niet die van Europa — die lopen uiteraard niet gelijk. En ja, Trump krijgt ook onverwachte lof, onder meer door Karen Whitsett, een zwarte Democratische politica uit Michigan. De media zouden misschien iets kunnen leren van Andrew Cuomo, de Democratische gouverneur van New York, die constructief met Trump kan samenwerken (ondanks hun kritiek op elkaar). Het is best mogelijk om Trump te bekritiseren zonder hem meteen als baarlijke duivel weg te zetten.

Speelbal van de coronawind

Een slechte politicus waait mee met de coronawind, en wordt zo een speelbal van de publieke opinie en internationale relaties. Een goede politicus voelt de perceptie van het volk aan, kan die goed verwoorden en voelt de coronawind goed aan. Een heel goede politicus zoekt de coronarots van de realiteit en probeert daarmee de coronawind te begeleiden. Zo’n politicus laat zijn vuile werk niet afhangen van de opgetrommelde experten, en probeert zelf zijn beleid uit te leggen. Zelfs in grote onzekerheid. Hij begrijpt de wisselwerking tussen perceptie en realiteit, probeert die op elkaar te enten en blijft zo ongevoelig voor zondebokmechanismen.

Inderdaad, het grote probleem is dat we de coronarots nog maar weinig begrijpen. Hoe komt het dat corona geen ravage aanricht in bijvoorbeeld Afrika? Of in Zweden, waar de lockdown heel wat minder erg is? Daar bestaan nochtans theorieën over. Om die realiteit te onderzoeken, hebben we niet enkel goede politici nodig, maar ook goede journalisten en apolitieke topexperten.

Door de coronacrisis zijn de kijkcijfers voor het nieuws op televisie wel sterk gestegen, maar dat is zowel een zegen als een vloek voor de mainstream media. Want, zo vermoed ik, meer dan ooit vallen de schellen van de ogen van een groeiende groep kijkers en ontwaren zij de bubbel van regimepers en Wetstraatpolitiek.