Al zit ze qua populariteit in de buurt van president Macron, toch is Marine Le Pen geen geloofwaardige kandidaat voor het Frans presidentschap. Als  puntje bij paaltje komt, weet Macron haar te verslaan. Ze is verbaal niet tegen hem opgewassen, maar het belangrijkste is dat de president steevast op karrevrachten stemmen kan rekenen die hij anders nooit zou krijgen – van mensen die in de eerste plaats en tot iedere prijs het Rassemblement National van de macht af willen houden. Wie maakt er wel kans tegen de zittende president bij de volgende verkiezingen, in 2022?

Veel namen

Er circuleren veel namen: ex-minister Ségolène Royal bijvoorbeeld, of Bernard Cazeneuve, socialist en eerste minister in 2016 en 2017. En nog een socialist: Stéphane Le Foll, de charismatische minister van Landbouw en regeringswoordvoerder onder president Hollande. Zelfs ex-president Hollande liet doorschemeren dat er een taak voor hem zou kunnen liggen. Al eindigde hij zijn eerste termijn met zo’n 7% populariteit en ontkende hij in 2019 categorisch een nieuwe gooi naar het presidentschap te willen doen.

Tenslotte noem ik dark horse François Baroin, een even innemende als opmerkelijke man, oud-minister en burgemeester van Troyes. Als republikeinse politicus rechts van het midden. Macron zou het tegen hem in een tweede ronde behoorlijk lastig krijgen. Baroin zei in de komende herfst te beslissen of hij zich kandidaat stelt voor 2022.

Marion Maréchal

Verderop in de coulissen zit de nu nog te jonge nicht van Marine Le Pen: Marion Maréchal, een politiek talent. Ze werd in 2012 met 22 jaar gekozen in de Assemblée nationale voor de partij van haar tante, als jongste parlementslid ooit. In 2017 stelde ze zich niet opnieuw verkiesbaar en trok ze zich min of meer terug uit de politiek. Nu laat ze weer meer van zich horen. Ze zou een betere kandidaat voor het presidentschap kunnen zijn dan Marine Le Pen, maar zover is het nog niet.

Macron staat er slecht voor. Hij is nooit heel populair geweest buiten zijn eigen vaste kiezersgroep – de 30 à 40% modale en bovenmodale stemmers, maar zijn aanpak van de coronacrisis heeft hem over de hele linie geen goed gedaan, om het nog vriendelijk te zeggen. De ooit comfortabele absolute meerderheid van zijn eigen partij in de Assemblée – La République en Marche – is afgebrokkeld en op dit moment zelfs omgeslagen in een minderheid van één zetel! Twintig parlementariërs die Macron veel te rechts vinden, zijn een eigen partij begonnen… Op zich geen ramp voor de president: hij kan rekenen op de steun van nog zo’n 60 parlementsleden buiten zijn partij. Maar blij zal hij er niet mee zijn.

Kansen verkeken?

Macron’s eerste minister Edouard Philippe scoort sinds de pandemie een stuk beter in de opiniepeilingen dan de president. Misschien had ik hem ook moeten noemen als mogelijke presidentskandidaat… Kortom, als dat allemaal zo door suddert tot 2022, zouden de kansen van Macron op een tweede termijn verkeken kunnen zijn.

Maar deze president is niet voor één gat te vangen, zeker niet als het gaat om het vasthouden aan de macht. Via video had hij een bijeenkomst toegesproken in Londen, van belangrijke sponsors van zijn campagne in 2017, meldde Le Figaro. Die moeten natuurlijk ook gaan betalen voor zijn volgende campagne. Wat blijkt? Hij speelde daar hardop met de mogelijkheid voortijdig af te treden en zich daarna meteen te laten herkiezen. Een ‘démission réélection’ zoals dat heet: opstappen en herkozen worden.

Weer vijf jaar

Als een president aftreedt, of om welke reden ook moet stoppen, gebiedt de grondwet binnen 30 dagen nieuwe presidentsverkiezingen. En zolang die opgestapte president nog in zijn eerste termijn zit, belet niets hem om zich in die verkiezingen opnieuw kandidaat te stellen. De winst is dat zijn klok weer vijf jaar gaat tikken…

Desgevraagd wilde het Élysée geen uitspraken over doen over de woorden van Macron. Als Macron onverwacht aftreedt, zouden bovengenoemde kanshebbers maar 30 of minder dagen hebben voor de verkiezingsstrijd. Alleen Marine Le Pen zou daar klaar voor zijn – die hakte al eerder met dat bijltje, maar voor haar is Macron niet bang. Iemand als François Baroin daarentegen, weet nu nog niet eens of hij wel kandidaat wil zijn…

Cynisch misbruik

We spreken over een president die steeds meer twijfelt aan het halen van zijn tweede termijn, en daarom overweegt ontslag te nemen, om zichzelf een voorsprong te geven op andere kandidaten. En daarmee vijf jaar extra zeker te stellen.

Het zou niet alleen van behoorlijke minachting getuigen voor zowel de democratie als de kiezer, maar ook cynisch misbruik zijn van de grondwet.

Macron blijkt overigens al eerder signalen te hebben gegeven dat hij deze strategie als een optie beschouwt, maar daar heeft geen enkele politicus ooit waarde aan gehecht. Men houdt zulke capriolen algemeen voor onmogelijk en ongehoord.

Pensioenstelsel

Voordat we te hard van stapel lopen, er is één argument dat in het voordeel van de president pleit. Dit machtsspel is mogelijk de enige uitweg voor het slepende conflict rond de hervormingen van het pensioenstelsel. Als Macron die nu doorzet, is de kans groot dat hij niet herkozen raakt en die hervormingen dode letter blijven, of door zijn opvolger te makkelijk kunnen worden afgeblazen. En dat het pensioenstelsel aan herziening toe is, staat als een paal boven water.

In de Vijfde Republiek is maar één president ooit afgetreden: de eerste, niemand minder dan Charles De Gaulle, in 1969. Niet uit opportunisme, om zich te laten herkiezen, maar omdat hij een volksreferendum over constitutionele en staatsrechtelijke hervormingen had verloren.

Zijn opvolger, Georges Pompidou, maakte als enige andere president zijn termijn niet af, omdat hij stierf in het harnas.