Woensdag 1 februari maakte dagblad De Telegraaf bekend dat hoofdredacteur Paul Jansen (55) per 1 juni afzwaait. Hij wordt correspondent in de Verenigde Staten.

Hoofdredacteurschap

Jansen, in dienst van de krant sinds 1996, was van 2002 tot 2006 correspondent in Indonesië. Daarvoor moest hij formeel ontslag nemen om als freelancer voor De Telegraaf te schrijven. Voordat hij in 2015 hoofdredacteur werd, was hij jarenlang chef van de parlementaire redactie en schrijver van de politieke column op dinsdag.

Jansen gaf meerdere redenen op voor zijn naderende vertrek. Correspondent worden was voor hem reden de journalistiek in te gaan. In 2013 was er al een mogelijkheid om Amerika-correspondent te worden, maar de toenmalige redactie vroeg hem in Nederland te blijven, in ieder geval tot 2016. Toen was hij net hoofdredacteur geworden.

Hij wil weer zelf journalist zijn, in plaats van andere journalisten zo goed mogelijk in staat stellen hun werk te doen. Hij meende dat de redactiedoelen die hij zichzelf acht jaar geleden had gesteld inmiddels gerealiseerd zijn. ‘Er zijn nu nieuwe plannen en ideeën nodig en het is beter dat een nieuw iemand die koers uitzet.’

De vorige hoofdredacteur, Sjuul Paradijs, moest zijn functie opgeven na een meningsverschil met de directie. De Telegraaf, tot 2018 een zelfstandig mediabedrijf, was de dominante positie kwijt die het in 2000 nog bezat. Volgens Marianne Zwagerman, tot 2009 directeur bij TMG (Telegraaf Media Groep) het gevolg van gebrek aan visie.

De verdiensten van Jansen liggen erin dat hij meeging in de ‘digital first’-strategie die momenteel leidend is in medialand, zonder de gedrukte krant te verwaarlozen. Naast de traditionele satirische column heeft de krant iedere dag van de week een andere columnist, kreeg De Telegraaf een pagina voor ingezonden stukken en lichten redacteurs toe hoe ze tot hun verhalen kwamen. Het aantal abonnees is weer gestegen.

Voor Jansen prettig dat hij nu zijn droomjob krijgt, voor de krant dat hij in dienst blijft. In het bedrijfsleven blijven directeurs idealiter tien jaar in functie. Politieke leiders die langer aanbleven, lieten vervolgens meestal steken vallen. De opkomst van sociale media en de officieuze verplichting aan te schuiven in praatprogramma’s zal het hoofdredacteurschap tegenwoordig een nog inspannendere functie maken dan het in het verleden was. In die opzichten is dit besluit verstandig.

Laatste der Mohikanen

Helaas is er ook reden tot bezorgdheid. Dagbladen hebben, ook als ze niet aan specifieke politieke stromingen verbonden waren, meestal een voorkeur voor links of rechts. Ze hebben in de regel ook een voorkeur voor een hoger opgeleid publiek (‘kwaliteitskranten’) of het brede publiek. De Telegraaf koos altijd voor het brede publiek en veelal voor rechts. Hoogopgeleid links beschouwt het als ‘sensatiekrant’. Stenen des aanstoots waren dat De Telegraaf nooit geheim maakte van haar mening over maatschappelijke kwesties (‘actiejournalistiek’) en de ‘chocoladeletters’ in de koppen.

Wanneer opvattingen van ‘elite’ en volk’ verschilden, koos en kiest De Telegraaf voor het volk. Wat niet hetzelfde is als kritiekloos doorgeven. De krant was kritisch over het coronabeleid van de Nederlandse regering, maar ook over mensen als Forum voor Democratie-leider Thierry Baudet en ‘Viruswaarheid’-voorman Willem Engel die het bestaan van het virus afdeden als ‘complot’.

De Telegraaf is al decennia kritisch over multiculturalisme. De laatste jaren plaatste zij vraagtekens bij woke en identiteitspolitiek. Roderick Veelo en Assita Kanko hebben columns op de website, in 2017 kwam Wierd Duk bij de krant.

Dagblad Trouw besloot het woord ‘blank’ voortaan ook in lezersbrieven te vervangen door ‘wit’. ‘Blank’ is volgens de hoofdredacteur een term van ‘extreemrechts’. Daar weet een beetje Telegraaf-columnist wel raad mee. De Telegraaf staat alleen in het handhaven van ‘blank’.

Hoelang nog?

Voor zolang het duurt. Want de krant werd in 2018 overgenomen. In 2019 veranderde ‘TMG’ in ‘Mediahuis Nederland’.

Iedere zaterdag schreef Jansen een hoofdredactionele bijdrage op de opiniepagina. Daarin hekelde hij onlangs de schijnheiligheid van collega’s van andere media, die klaagden over bedreigingen, maar Telegraaf-medewerker Wierd Duk doodleuk als ‘extreemrechts’ bestempelen. Waardoor de laatste nog meer bedreigd wordt.

In die stukjes lichtte hij soms toe wat er speelt achter de schermen van Mediahuis Nederland, waar ook NRC Handelsblad deel van uitmaakt. Zo vonden NRC-collega’s dat De Telegraaf niet ‘inclusief’ genoeg schreef. Op zulke momenten hoefde hij enkel te wijzen op het aantal bezoekers van de site en het aantal abonnees. De Telegraaf is veruit de sterkste titel.

Maar het is nu voor het eerst sinds de overname dat de functie van hoofdredacteur vacant wordt. Peter Vandermeersch zou in 1999 ‘AVV-VVK’ verwijderen van de voorpagina van De Standaard, waarmee hij aangaf dat hij voortaan een ander lezerspubliek wenste. Het sluitstuk van een langere ontwikkeling: al tien jaar eerder voelden Manu Ruys en Hugo De Ridder zich niet meer thuis bij die krant. Vandermeersch was van 2010 tot 2019 hoofdredacteur van NRC.

U weet dat Rik Van Cauwelaert in 2012 ontslag nam bij Knack omdat hij meende dat de nieuwe hoofdredacteur het weekblad een linkse richting in zou sturen? Die hoofdredacteur werd opgevolgd door iemand die Vlamingen verweet dat ‘racisme in hun DNA zit’. Het Nederlandse weekblad Elsevier (EW) heeft sinds 2000 Arendo Joustra als hoofdredacteur. Geboren in 1957 is het niet denkbeeldig dat hij binnen enkele jaren met pensioen gaat. Het bedrijf dat dit weekblad uitgeeft heet sinds kort ‘Roularta Media Nederland’…

Mocht ik de toekomst ten onrechte somber inzien, mogen redacteurs van Telegraaf en Elsevier mij tot in lengte van jaren herinneren aan dit stukje. Voor deze keer hoop ik ongelijk te krijgen. Op het moment van schrijven bekroop mij alleen het onaangename gevoel nog maar korte tijd te mogen genieten van twee periodieken die ik sinds het jongvolwassen worden met genoegen las.