Pensioenpopulisme duwt België over de rand van de afgrond

Vivaldi ontpopt zich tot een populistische regering. Ze brengt schijnbaar eenvoudige oplossingen voor moeilijke problemen. Daarbovenop rekent ze zich vlot rijk. Alsof het altijd eerst nog veel slechter moet worden eer het beter kan.

De Grote Pensioenhervorming

Als u het nu nog niet weet, zal u het snel weten. Karine Lalieux (PS) is minister van Pensioenen. Ze komt met een ‘grote pensioenhervorming’. Het is te zeggen. Die schijn zal ze proberen wekken.

Het gonst al een tijdje van de geruchten rond die pensioenhervormingen. Het probleem is dat Vivaldi overeengekomen was de pensioenen te hervormen. Dat is nodig om ze betaalbaar te houden. Maar de snelheid van het regeerakkoord was belangrijker dan een goed en volledig akkoord. De echte onderhandelingen over het hoe en wat van de afgesproken maatregelen moeten dus nog komen.

Het dictaat van Lalieux

Lalieux denkt dat te kunnen overslaan. In plaats van gebruik te maken van de tijd en ruimte die ze door corona kreeg om te onderhandelen, maakte ze een eigen PS-pensioenplan. Ze was zo vrij om dat eerst in de pers te bespreken en dan pas met de coalitiepartners. Hét recept voor een politieke mislukking.

Zeker als je weet dat die coalitiepartners anticipeerden, ook in de pers uiteraard, en zelf voorstellen deden. Het uiteindelijke resultaat zal afgewogen worden, door diezelfde pers tegenover die eerdere uitspraken. Nu al zal iedereen verliezen. Niemand denkt nog aan het bredere kader: wat moet eigenlijk de bedoeling zijn van die hervorming? Dat is het voor iedereen betaalbaar houden van een goed pensioen.

Communautaire adder

Er zit natuurlijk een communautair tintje aan het hele verhaal. De PS staat in Wallonië en Brussel links onder druk van de PTB en Ecolo. Doctrinaire linkse partijen die opbieden. Aan Vlaamse kant staat de coalitie rechts onder druk. Bijna alle partijen dringen er samen in het centrum, N-VA drukt op de centrumrechtse kant. Dat maakt het moeilijk voor Open Vld en CD&V om daar veel toegevingen te doen.

Daarbovenop is de economische situatie heel verschillend in Vlaanderen en in Brussel en in Wallonië. De verschillen in tewerkstellingsgraad bijvoorbeeld, zijn dermate dat eenzelfde beleid, ook voor pensioenen toch niet langer houdbaar is. Maar Vivaldi kiest voor de Federale logica en aanpak. Beter één maatregel die voor niemand goed is, dan beleid mogelijk maken op maat van de regio’s.

Een maat voor niets

We kunnen het u nu al zeggen. Die pensioenhervorming wordt een maat voor niets. Wat Lalieux voorstelt is nefast voor de toekomst. De schuld neemt toe en met de pensioenplannen van Lalieux zal ook de vergrijzingskost toenemen. Die kost en schuld zal voor alle duidelijkheid door iemand moeten betaald worden. De volgende generaties.

Een pensioenhervorming die de toekomst kan doorstaan lijkt te hoog gegrepen voor deze regering. Eerlijkheidshalve, ook de vorige geraakte er niet. Het is een moeilijk evenwicht. Het pensioen moet enerzijds aanzetten om -lang genoeg- te werken. Het moet een aanmoediging zijn, een beloning voor een bijdrage aan de samenleving. Wie sneller op pensioen wil, kan dat, maar moet daar de gevolgen bijnemen. Langs de andere kant willen we niet dat mensen door de mazen van het net sukkelen en institutioneel in de armoede geduwd worden. Daarnaast telt ook het algemene belang van de overheidsfinanciën.

Aandacht voor de kleinen

Het minimumpensioen mogelijk na minstens tien -deeltijds- gewerkte jaren klinkt mooi en met aandacht voor de kleinen. Een pensioenbeleid met enkel een beloning(etje) voor wie langer werkt, maar zonder bestraffing voor wie minder doet, lijkt een ‘retour au coeur’. Dat is het allemaal niet. Het is een nefast gebrek aan verantwoordelijkheid naar wie vandaag werkt en wie morgen en overmorgen de putten moet vullen van deze generositeit. Ook arbeidseconoom Stijn Baert (UGent) waarschuwt voor de onbetaalbaarheid van het plan.

Deze generatie politici kan zich populair maken bij de kiezers die ze de pensioenhemel op aarde beloven. Gratis. Maar ze speelt generaties tegen elkaar uit. Wie later de rekening moet betalen heeft nu vaak nog geen stemrecht. Het voorstel van Lalieux is puur pensioenpopulisme. Het doet alsof er enkel eenvoudige oplossingen zijn voor moeilijke en ingewikkelde problemen. Wie opwerpt dat het onbetaalbaar is, is koud en rechts. De toekomst is de scherprechter voor de dwaalleren, de toekomst zal hard oordelen.

Vivaldi in mineur

Het doet allemaal het slechtste vermoeden voor de andere hervormingen die Vivaldi plant. Meer van hetzelfde beleid dat de toekomst van ’s lands financiën hypothekeert. En kom niet zeggen dat het allemaal zal lukken met een werkzaamheidsgraad van 80%, want die komt er niet. Ik voorspel u dat al die hervormingen in één grote pot zullen terechtkomen. Naar Belgische traditie wordt dan alles aan alles verbonden. De enige logica van die hervormingen zal het compromis zijn. Een gedegen toekomstvisie is in de Belgische politiek enkel hinderlijk.

De sterkste lobbyisten halen via bevriende partijen de lekkerste brokken binnen. De sociale partners maken zich nu al op om de buit te verdelen. Het algemeen belang, dat is de gemiddelde kiezer en hun kinderen en kleinkinderen en achterkleinkinderen, zijn het slachtoffer van dit apert gebrek aan moed om te doen wat moet.

Opstoot Belgische ziekte

Zo doet Vivaldi exact wat voorspeld was dat ze zou doen, een koortsaanval van de Belgische ziekte. Een te grote staatsschuld, gebrek aan toekomstvisie en moed om toekomstgerichte beslissingen te nemen, institutionele stilstand, onmogelijkheid om in te spelen op nieuwe situaties, logica van het compromis, gebrek aan verantwoordelijkheidszin bij politici en politieke stilstand door communautaire tegenstellingen.

Vivaldi is met grote en ronkende verklaringen begonnen. Corona hield deze regering bij elkaar. Maar dit is een anti-N-VA-regering en dat is cement van matige kwaliteit. Een regering met een vaag regeerakkoord. Hier wordt waargemaakt dat het eerst allemaal nog erger moet worden eer er echt kan ingegrepen worden.