JavaScript is required for this website to work.
Geopolitiek

Poets wederom poets: het oorlogsspel tussen Oekraïne en Rusland

Yvan Vanden Berghe2/12/2021Leestijd 4 minuten
Russen willen geen oorlog met Oekraïne (beeld: Onafhankelijkheidsplein in Kiev,
Oekraïne).

Russen willen geen oorlog met Oekraïne (beeld: Onafhankelijkheidsplein in Kiev, Oekraïne).

foto © Unsplash

Er wordt een raar spel gespeeld rond Oekraïne. De Navo denkt zelfs dat Rusland wil binnenvallen. Maar is dat echt wat Poetin wil?

Aangeboden door de abonnees van Doorbraak

Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.

Ik neem ook een abonnement

De Russen verplaatsen tienduizenden soldaten van het oosten naar het westen en het spel zit op de wagen. Amerikaanse militairen en media meenden te weten dat Rusland Oekraïne zou binnenvallen om het aan de Russische Federatie toe te voegen. Poetin heeft immers altijd gezegd dat de Slavische volkeren zich moeten verenigen met het Russische moederland. Maar Poetin is een realist en weet dat dit nu niet kan. De situatie is veel te ingewikkeld en bovendien bijzonder gevaarlijk.

De geschiedenis van de laatste dertig jaar is bekend. De tegenstelling tussen de Russischtaligen in het oosten en de Oekraïenssprekenden in het westen van Oekraïne leidde tot een halfslachtige oplossing: een onafhankelijke Oekraïense staat met in het oosten twee afgescheiden Russischsprekende republieken in de Donbass. Deze zijn door geen enkele natie erkend maar worden ten volle door Rusland gesteund en verdedigd. Dat is natuurlijk om problemen vragen. Bovendien herinnert iedereen zich natuurlijk het feit dat de Krim bij Rusland werd gevoegd.

Poetin schaakmat

Belangrijker is wat de haviken in de Verenigde Staten met Oekraïne van plan zijn. Ze willen om strategische redenen Oekraïne lid maken van de EU en de NAVO. Dan kunnen Amerikaanse troepen na drie dagmarsen Moskou bereiken en hun raketten in vijf tot zeven minuten de Russische hoofdstad treffen. Bovendien kan dan de Russische vloot in de Zwarte Zee gemakkelijk uitgeschakeld worden. Het is evident dat de ervaren strategospeler Poetin deze vorm van schaakmat niet kan aanvaarden.

Het is moeilijk uit te maken waarom de ideale oplossing, met name de neutralisering van Oekraïne en een soort van zelfbestuur voor de Russischsprekende provincies, niet is doorgegaan. In ieder geval wil de Oekraïense regering dit nu niet meer: deze gebieden moeten terug naar het moederland! Dat is ook het standpunt van de Verenigde Staten en de NAVO.

Amerikaanse militairen

Eigenaardig genoeg komen de eerste alarmerende geruchten van de nakende Russische aanval niet van de Oekraïense autoriteiten maar van anti-Russische Amerikaanse militairen en werden ze overgenomen door de NAVO. Oorspronkelijk ontkenden de Oekraïners dat er Russische troepen in de omgeving van hun grenzen waren waargenomen. Oekraïne heeft een grens van 2.000 km met Rusland die iedereen gemakkelijk kan overschrijden. Russische troepen bevinden zich in het westen van hun eigen land maar het is niet zo dat ze Oekraïne omsingelen en in een tangbeweging gevangenhouden. Sommigen bevinden zich op meer dan 250 km afstand van de grens.

Oekraïense militairen

De verwittigingen van het Amerikaanse leger werden opgepikt door hun Oekraïense militaire collega’s. Bovenop het materiaal ter waarde van 400 miljoen dollar dat ze dit jaar al kregen, beloofden de Amerikanen alvast nog meer nieuw wapentuig. Ook de Oekraïense geheime diensten kwamen in actie. Met gedetailleerde kaarten toonden zij aan waar de Russen zouden aanvallen. Ook de datum wisten zij vrij zeker te bepalen: de laatste dagen van januari 2022.

Aanvankelijk reageerden de Oekraïense president Zelensky en voorname politici niet echt op de vermeende Russische dreiging. Het leek erop dat ze zich er ook niet op voorbereidden.

Gouden dagen voor de NAVO

Maar de NAVO, steeds opnieuw op zoek naar zijn bestaansreden, beleefde gouden dagen. Op talrijke conferenties in de Baltische Staten waarschuwde de Noorse secretaris-generaal Jens Stoltenberg voor de nakende Russische militaire agressie, daarin bijgestaan door de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Antony Blinken die in ware Koude Oorlogstaal de Russen waarschuwde. Canadezen, Britten, Polen en Zweden beloofden kleine contingenten gespecialiseerde troepen te sturen. In al de opwinding van een bijna hysterische NAVO-propaganda werd gesuggereerd dat de NAVO Oekraïne militair zou bijstaan.

Pas de laatste dagen zijn Blinken en Stoltenberg duidelijker in hun verklaringen. Tot nader order is Oekraïne geen NAVO-lid, dus is het bekende bijstandsartikel 5 van het NAVO-verdrag niet van toepassing. De NAVO en de Verenigde Staten zullen zich beperken tot zware economische sancties ten aanzien van Rusland. Overigens ontmoet Blinken op 2 december zijn Russische collega Lavrov en zal hij pleiten voor een diplomatieke oplossing.

Het spel van president Zelensky

De Oekraïense president Zelensky komt bij dit alles op een zeer eigenaardige manier voor de dag. Op 26 november verklaarde hij aan het parlement dat er op 1 december een staatsgreep tegen hem zou plaatsvinden. Deze zou door Rusland geïnspireerd zijn en worden geleid door een van zijn politieke vijanden, de rijkste oligarch van Oekraïne, Rimat Achmetov. Hij zou ontevreden zijn over de onlangs door het parlement goedgekeurde wet die de oligarchen verbiedt aan politiek te doen. Deze wet komt tegemoet aan Zelensky’s verkiezingsbelofte om de oppermachtige oligarchen uit te schakelen als de echte machthebbers van het land.

Welnu, op 1 december is de staatsgreep uitgebleven, maar de Russische media verspreidden het gerucht dat zowat de helft van het Oekraïens leger, zo’n 125.000 man, samentroept aan de grens van de afgescheurde republieken Donetz en Luhansk. Deze kunnen onmogelijk deze massale troepenmacht tegenhouden.

Is dit het antwoord van president Zelensky op de vermeende Russische aanval op Oekraïne? Meteen vraagt hij Poetin dringend te spreken over het lot van de twee opstandige republieken. Poetin antwoordt dat dit een interne Oekraïense kwestie is, een soort van burgeroorlog, waarin hij niet wenst tussen te komen. Hij weigert dus een gesprek met Zelensky voor wie hij duidelijk minachting voelt. Uiteraard is dat een hypocriet antwoord. Verder verklaart Poetin nogmaals dat hij Oekraïne niet wil binnenvallen maar wel garanties wil van de Verenigde Staten dat Oekraïne nooit een volwaardig lid van de NAVO zou worden en nooit over vernietigingswapens mag beschikken die het hart van Rusland kunnen treffen.

Ongewenste oorlog

Net als de Israëlische geheime diensten geloof ik dat een aanval op Oekraïne nooit Poetin’s doel is geweest. Naast de militaire en zware economische gevolgen van zo’n aanval is Poetin beducht voor de weerslag ervan op de Russische publieke opinie. De Russen hebben over het algemeen veel sympathie voor de Oekraïners. Miljoenen Oekraïners wonen in Rusland en de familiebanden met Russen zijn uitgebreid. Iedere Rus kent wel een Oekraïner in zijn nabije omgeving. Vernietigingen van Oekraïense steden en monumenten zullen niet geaccepteerd worden, laat staan eventuele en mogelijk talrijke dodelijke slachtoffers van een oorlog. Poetin zou daar niet zonder kleerscheuren uitkomen.

Yvan Vanden Berghe is emeritus gewoon hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen waar hij de afdeling internationale politiek en diplomatie oprichtte en leidde. Hij schreef o.a een standaardwerk over de geschiedenis van de Koude Oorlog en een aantal satirische romans.

Commentaren en reacties