De Scottish National Party domineert de Schotse politiek op alle niveaus. De partij zit al sinds 2007 in de cockpit van de macht. Ze heeft de leiding van de Schotse regering in handen, beheerst het Schotse parlement en scoort torenhoog in de peilingen. Niets lijkt de SNP van een monsterzege te houden in de verkiezingen van de aankomende meimaand. Zodra de partij de overwinning op zak heeft, kan ze de Schotse onafhankelijkheid voorbereiden. Dat zal gebeuren via een referendum dat — met of zonder de toestemming van Londen — zal plaatsvinden. Dat is alvast het uitgewerkte scenario van de Schotse nationalisten.

Breuk in de falanx

De SNP lijkt niets te vrezen. Londen niet en de oppositie in Holyrood, het parlement van Edinburgh, niet. Het enige waar de partij duidelijk bang voor is, is de eigen schaduw. De Schotse nationalisten worden in de Britse politiek wel eens vergeleken met een Griekse falanx. Schouder aan schouder houden ze al hun tegenstanders op een veilige afstand. Dat is binnen de politieke Angelsaksische traditie van vrijdenkers en -sprekers redelijk uniek. De robuuste falanx dreigt echter te breken door een aanslepend intern conflict. Daarbij staan de vroegere leider, Alex Salmond, en de huidige leider, Nicola Sturgeon, lijnrecht tegenover elkaar.

Klachten tegen Alex Salmond

De hele historie lijkt wel op de verhaallijn van een politieke tv-thriller met complexe wendingen, seks en heel veel wantrouwen. Even de feiten op een rijtje: in de zomer van 2018 kwam aan het licht dat de vroegere First Minister, Alex Salmond, beschuldigd werd van ongewenste intimiteiten door twee vrouwelijke ambtenaren en dat de Schotse regering hierover een intern onderzoek was gestart. De klachten tegen Salmond waren mogelijk door nieuw ingevoerde wetgeving onder invloed van de #MeToo-beweging. De nieuwe wetten genoten de volle steun van de zittende First Minister Nicola Sturgeon.

De vermeende feiten zouden gepleegd zijn in 2013, toen Salmond nog minister-president was. De politicus ontkende de aantijgingen met klem. Hij verliet eind augustus 2018 zijn partij, officieel ‘om de SNP in deze kwestie niet te schaden’. De zaak werd in de Schotse en Britse pers breed uitgesmeerd, wat de politicus deed vermoeden dat er werd gelekt vanuit de Schotse overheid. Bovendien kreeg hij geen toegang tot bepaalde informatie, waardoor hij zijn verdediging niet kon opbouwen. Dus diende Salmond een klacht in bij de rechtbank tegen het onderzoek van de regering, geleid door de SNP. Hij beschuldigde zijn vroegere partij ervan dat de nieuwe wetten dienden om hem politiek uit te schakelen.

Onderzoek naar het onderzoek van het onderzoek…

Het gerecht verklaarde in januari 2019 de handelingen van het regeringsonderzoek onwettig op basis van bevooroordeeldheid van de hoofdonderzoeker. De overheid moest meer dan £500 000 gerechtskosten betalen aan Salmond. Nicola Sturgeon gaf ook toe dat ze zeker vijf keer een gesprek had gehad met haar voorganger over de zaak terwijl het onderzoek liep. Ze vergat dit echter te melden aan de verantwoordelijke onderzoekers. Dus begon het Schotse parlement een onderzoek naar het door de Schotse overheid gevoerde onderzoek en naar de handelingen van First Minister Sturgeon. En de Schotse regering zelf startte een intern onderzoek naar het eigen gevoerde onderzoek.

Kort nadat Salmond voor het hof de zaak won tegen zijn eigen regering, werd hij gearresteerd. Er werd een strafrechtszaak opgestart tegen hem. Het ging over beschuldigingen van verschillende aanrandingen van zeker tien vrouwen, waarvan tweemaal poging tot verkrachting, negen keer aanranding en twee keer ongewenste intimiteiten. Salmond verklaarde voor de rechtbank dat men opzettelijk dingen overdreef of verzon om hem politiek te kelderen. In maart 2020 werd de politicus van alle aanklachten vrijgepleit.

Ontmoetingen in Glasgow

Inmiddels loopt het parlementaire onderzoek verder met verschillende hoorsessies. De voorzitter van die parlementaire onderzoekscommissie klaagt openlijk dat de uitvoerende macht het onderzoek tegenwerkt. Salmond beschuldigt zijn opvolger ervan dat ze het parlement bewust heeft misleid over wat ze wist en wanneer ze het wist. Liegen voor het parlement is een ernstige zaak. Nicola Sturgeon ontkent de beweringen van haar vroegere mentor. Zij zegt dat dat Salmond verbitterd is omdat ze niet met hem wilde samenspannen om de beschuldigingen ‘weg te laten gaan’.

De echtgenoot van de minister-president, Peter Murrel, verscheen inmiddels voor de parlementaire onderzoekscommissie. Murrel heeft de dagelijkse leiding van de SNP in handen. Hij werd scherp verhoord en het heeft er alle schijn van dat hij het parlement eerder misleidde over wat hij wist. Hij zou hebben gelogen over privéontmoetingen tussen Salmond en zijn vrouw in de woning van de Sturgeons in Glasgow. Verschillende sms-berichtjes die hij naar politieverantwoordelijken stuurden — berichtjes die aansturen op een arrestatie van Salmond — doen evenzeer de parlementaire wenkbrauwen fronsen.

De ministeriële code

Ondertussen spande het weekblad The Spectator vorige donderdag een rechtszaak aan om de Schotse regering te dwingen bewijsmateriaal vrij te geven aan het parlement dat volgens Salmond zijn claims tegen Sturgeon zou ondersteunen. De rechtbank stelde het weekblad in het gelijk. Dat belooft vuurwerk voor de komende tijd, wanneer Sturgeon verschijnt voor de parlementaire hoorcommissie. Ze lijkt immers een ontmoeting te zijn vergeten die ze had met de voormalige kabinetschef van Salmond in maart 2018. Ze zou daar voor het eerst op de hoogte zijn gebracht van de hele zaak. In het parlement beweerde ze dat ze er pas enkele dagen later iets van vernam tijdens een ontmoeting met Salmond zelf. Volgens de ministeriële code van het Schotse parlement moet elke ontmoeting van de First Minister opgetekend worden. De ontmoeting met de stafchef bleef achter niet gerapporteerd.

Als effectief blijkt dat de First Minister loog tegen het parlement, dan is de verwachting er dat Sturgeon ontslag neemt. De timing van dergelijk ontslag is bijzonder verontrustend voor de SNP. Men is immers slechts enkele maanden verwijderd van een stembusslag. Nicola Sturgeon is op dit ogenblik de troefkaart van de Schotse nationalisten in hun campagne om de twijfelaars te overtuigen om voor de SNP, en dus voor de Schotse onafhankelijkheid, te stemmen. Bovendien lijkt er niet meteen een opvolger voor haar klaar te staan.

Salmondites vs. Sturgeonites

De strijd tussen wat men de ‘Salmondites’ en de ‘Sturgeonites’ noemt deint uit over alle geledingen van de SNP. Recent nog ontsloeg Sturgeon de justitiewoordvoerder van de partij in Londen, Joanna Cherry. Zij was nochtans de dame die Londen wakker schudde door duidelijk te maken dat de SNP misschien niet op de goedkeuren van de Britse regering zal wachten om een tweede onafhankelijkheidsreferendum uit te schrijven. Maar Cherry nam ook de transgenderstandpunten van de SNP, en dus Sturgeon, ernstig op de korrel. Volgens de politica ondermijnen ze de vrouwenrechten. Maar de ontslagen politica wordt ook tot de Salmondites gerekend en wellicht speelde dat een doorslaggevende rol in de beslissing van Sturgeon. Cherry vertelde aan de pers hoe ze de voorbije tijd belasterd werd door de andere vleugel van de partij.

Het is tekenend dat de oppositiepartijen van Schotland — de Schotse takken van Labour, de Conservatives en de Liberal Democrats — vooral moeten rekenen op de interne problemen van de SNP om vooruit te geraken. Die partijen hebben het immers moeilijk om een eigen verhaal op te bouwen. De Britse unie verkopen aan de Schot is blijkbaar moeilijker dan het verhaal van de Schotse onafhankelijkheid. En velen zijn benieuwd of de interne oorlog ook maar enig effect zal hebben in de keuze van de kiezer. Volgens sommige SNP-prominenten ligt de Schot helemaal niet wakker van het geruzie. ‘De meeste mensen merken er niks van op’, aldus de cultuurwoordvoerder van de partij in Londen. In de woorden van een collega van de man: ‘De groeiende steun voor een onafhankelijk Schotland staat hier los van en is al langer dan vandaag bezig.’