Televisiezender Eén gaf de voorbije weken een inkijk in het leven en het werk van notarissen. Hun takenpakket is even breed als zwaar: ze stellen onder meer testamenten op, huwelijkscontracten, inboedelbeschrijvingen na een scheiding en ze zorgen ervoor dat een woning op een juridisch correcte manier wordt verkocht. Hebben we nog notarissen nodig? En moet het beroep van notaris niet beter op een andere manier georganiseerd worden? Frédéric Depauw, adviseur bij het onafhankelijk adviesbureau Taxfré, geeft zijn visie.

Nog nood aan notarissen?

Niet in alle landen bestaat de functie van notaris. De functies die een notaris bij ons vervult bestaan uiteraard wel maar deze worden dan uitgevoerd door andere beroepen, bijvoorbeeld door advocaten. ‘Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen bepaalde functies die nodig zijn in een vrijemarkteconomie gebaseerd op privé-eigendom en hoe we die functies invullen.’ Een notaris geeft aan een kandidaat-koper de absolute zekerheid dat hij geen kat in een zak koopt, wat de functie van een notaris waardevol maakt. Naast de verkoop van vastgoed speelt een notaris ook een belangrijke rol in erfenissen en verdeling van vermogen. De vraag is niet of deze functies noodzakelijk zijn maar wel hoe die georganiseerd worden, zegt Depauw. ‘Ook in andere landen is er iemand die absolute zekerheid geeft over vastgoedeigendom maar dat is dan geen notaris.’

In België staat het notariaat volledig buiten de vrijemarkteconomie, zegt Depauw. De vraag wordt gestuurd, voor bepaalde zaken moet je verplicht naar een notaris. Naast de vraag wordt ook het aanbod gestuurd aangezien er slechts een beperkt aantal notariaten mogen zijn. Ten derde is ook de prijs wettelijk vastgelegd. ‘Het hele concept waarbij notariaten buiten de vrijemarkteconomie staan doet denken aan een staatswinkel in de Sovjet-Unie.’ De vraag is of die manier van organiseren wel moet behouden worden. Depauw vindt van niet en stelt twee oplossingen voor. Ondanks het feit dat notaris een openbaar ambt is worden ze wel nog betaald door hun klanten. Het beroep van notaris zou een volwaardig openbaar ambt kunnen worden waarbij ze betaald worden door de overheid, zegt Depauw. Een tweede oplossing bestaat eruit dat de markt volledig wordt opengegooid. Iedereen met een bepaald diploma mag dan notaris worden waarbij de prijzen vrij worden gemaakt.

Nadelen van het Belgische systeem

Het Belgische systeem voor notariaten, waarbij de vrije markt wordt uitgeschakeld, heeft vooral nadelen voor de consument. ‘In feite is er een jaarlijkse verplichte vermogensverschuiving van 11 miljoen Belgen naar de 1250 gelukvogels die zich notaris mogen noemen.’ Daar is geen goede reden voor, zegt Depauw. De kostprijs hiervoor is dat consumenten relatief veel betalen, al is dit niet voor alle functies die een notaris uitoefent. Vooral bij verkopen en schenkingen zijn de erelonen hoog in verhouding met de arbeid die geleverd wordt.

In Nederland zijn de erelonen van notarissen reeds vrij gemaakt, wat de tarieven tot 66% heeft doen dalen. Dit komt omdat er zoals in andere sectoren dan concurrentie op de markt ontstaat. ‘Voor bepaalde functies zullen de prijzen dan dalen, voor anderen zal die stijgen.’

Organisatie van controle

Wanneer de markt van notariaten vrij wordt gemaakt, waardoor vraag en aanbod beginnen te spelen, ontstaan er heel wat voordelen. Toch moet er ok nagedacht worden over hoe de kwaliteitscontrole dan kan verlopen. Ook nu is er nog altijd geen absolute garantie dat er geen notarissen zijn die de kantjes ervan aflopen, zegt Depauw. ‘Dus ook binnen een vrije markt kan er nog voldoende overheidscontrole zijn op de kwaliteit.’

Notarissen benadrukken terecht dat er kwaliteitsgarantie moet zijn, maar het is niet omdat er slechts een beperkt aantal notarissen zijn dat die kwaliteit gegarandeerd is, vindt Depauw. ‘Een monopolie is niet meer van deze tijd.’ Er is geen enkel goed argument naar de consument toe over waarom een monopolie meer zekerheid en kwaliteit biedt dan een vrije markt.’Bovendien zal technologie in de toekomst ook heel wat veranderen binnen de sector. Fysieke aanwezigheid in het kantoor is niet altijd meer nodig.

Redacteur artikel: Rani De Leeneer

Luister ook naar onze andere podcasts