Ruim een jaar geleden staken de eerste berichten van een uitbraak van een nieuw virus in China de kop op. Het coronavirus verspreide zich over de hele wereld en de bijhorende maatregelen legden veel van onze vanzelfsprekende vrijheden aan banden. In deze aflevering van Doorbraak Radio geeft epidemioloog Luc Bonneux zijn visie op de coronapandemie en de aanpak van het virus.

De onderschatting van de pandemie

De tweede golf was voorspeld, zegt Bonneux. ‘Maar toch dacht een meerderheid dat het wel ging meevallen.’ Iedereen heeft zich miskeken op de intensiteit van de tweede golf. Daarnaast is er een verschil tussen strenge en effectieve maatregelen, benadrukt Bonneux. ‘Dit beleid vaart vrij blind.’ Er wordt amper nagedacht over de kosteneffectiviteit van de maatregelen. Als voorbeeld haalt Bonneux de sluiting van de kappers aan.

Bonneux is gecharmeerd door het Zweedse beleid, omdat ze altijd heel goed uitleggen waarom ze bepaalde maatregelen nemen. ‘We moeten nadenken over de kosten en de baten van de kerstmaatregelen hier in België zoals het toelaten van koppels bij een ander gezin.’ In de wetenschappelijke adviezen zijn er veel virologen terug te vinden maar die hebben vaak geen enkele ervaring met pandemieën, zegt Bonneux. ‘Virologen hebben ons reeds tweemaal in een valse pandemie geleid, één keer bij de vogelgriep die toen niets was en vervolgens de Mexicaanse griep.’ Daarnaast kiest de media ook voor het spektakel in plaats van voor de juiste informatie.

De sensatie rond het coronavirus

Het coronavirus blijft een ziekte die vooral ouderen treft en zet generatieconflicten op scherp, zegt Bonneux. ‘Aan de ene kant sterven hier oude mensen aan, en aan de andere kant vragen we aan jongeren grote opofferingen.’ Het is heel interessant om de vergelijking te maken met de grieppandemieën van 1957 en 1968. ‘In 1957 was de sterfte relatief gezien zelfs wat hoger dan nu.’ Maar toen werd bijvoorbeeld de toenmalige BRT door de overheid opgedragen om dat niet te veel in het nieuws te brengen, zegt Bonneux. ‘Het werd niet in de doofpot gestopt maar er werd ook geen overdreven aandacht aan gegeven.’ De media is nu voortdurend in competitie en moet spektakel brengen. Het bang maken van jongeren vindt Bonneux ook niet nodig. ‘Je ziet voortdurend de drang van de media die spektakel zoeken, daardoor creëren ze een tweedeling.’ Er zijn heel wat mensen die immers afhaken, benadrukt Bonneux. ‘We moeten trachten een evenwichtig beleid te voeren.’

De Zweedse aanpak

Bestaat er wel een juiste aanpak? ‘De hele berichtgeving over Zweden is even ziek als de media.’ Zweden heeft bepaalde keuzes gemaakt die anders zijn dan de onze maar dat zijn daarom nog geen slechte keuzes. ‘Wij vegen onze voeten aan de grondwet, in Zweden doen ze dat niet.’ Zweden zat net zoals wij in een toestand van onwetendheid maar ze hebben daarin andere keuzes gemaakt. ‘Ze lossen pas problemen op als die zich stellen.’ De Zweden hebben keuzes gemaakt en ze hebben binnen de marge van de wet exact hetzelfde doel nagestreefd als ons, zegt Bonneux. Voor het eerst in de geschiedenis hebben wij getracht een pandemie te maken met maatschappelijke interventies, vindt Bonneux.

Is de kerstperiode het begin van de derde golf?

Bonneux denkt van niet. ‘Kijk naar de landen om ons heen, niemand vond het nodig om zowel kerst als nieuwjaar plat te gaan leggen en tegen mensen te zeggen dat ze in feite niemand mogen zien.’ Bonneux denkt dat de meeste mensen toch wel geschrokken zijn van wat er gebeurd is, en dat de pandemie op dit niveau zal blijven hangen. We weten ook nog altijd niet hoe het nu eigenlijk gesteld is met de immuniteit, benadrukt Bonneux. Anderzijds verwacht Bonneux ook niet dat de pandemie plots spontaan onder de drempel zal gaan. Het beleid wordt niet gestuurd door gedragswetenschappen en bij de virologen is de kennis over hoe virussen interageren in de maatschappij afwezig. ‘Door de polarisatie haken mensen ook af.’ Bij heel veel maatregelen is er ook te weinig wetenschappelijke inhoud, vindt Bonneux.

‘We moeten streven naar een beter evenwicht op de maatregelen gebaseerd op wetenschap.’ In België moeten we beter kijken naar wat effectief en efficiënt is. ‘België is hel sterk in klinische geneeskunde maar heel zwak in populatiegeneeskunde en dat hebben we cash betaald.’

De verwachtingen van de vaccins

De vaccins zijn splinternieuwe technologie, zegt Bonneux. En zoals bij alle splinternieuwe technologie zullen we de langetermijneffecten nog moeten afwachten. ‘Momenteel kunnen we enkel op basis van theorie oordelen.’ We moeten kijken naar wat we voorkomen en welk risico we nemen, vindt Bonneux. ‘Kijkend naar de mRNA vaccins zie ik niet in wat we verkeerd zouden kunnen doen.’ Maar we moeten alles afwegen, benadrukt Bonneux. Van dit virus kan je zeggen dat je ofwel een vaccin zal krijgen ofwel covid-19 zal krijgen. ‘Er is eigenlijk geen andere keuze.’ Voor jonge mensen is dat minder een punt omdat ze amper ziek worden, maar voor oudere mensen is dit wel een belangrijk punt.

Wat de volgorde van het toedienen van vaccins betreft vindt Bonneux dat dit aan de mensen zelf zou mogen gevraagd worden. ‘Dat is het probleem in België, dit wordt allemaal zeer top-down gestuurd.’ Maar natuurlijk om te beginnen moet het zorgpersoneel wel als eerste gevaccineerd worden omdat zij het grootste risico lopen, zegt Bonneux.

Redacteur artikel: Rani De Leeneer

Beluister ook onze andere podcasts: