Staf Pelckmans: ‘Net als cultuur gaat politiek over mensen’

In deze aflevering van Doorbraak Radio sprak David Geens met Staf Pelckmans, voormalig Vlaams parlementslid voor Groen, en oud-directeur van het provinciaal cultuurhuis de Warande in Turnhout. Recent nam hij afscheid van het Vlaams parlement om van zijn welverdiend pensioen te genieten.

‘Na veertig jaar in de Vlaamse en internationale cultuursector, koos ik bewust voor Groen, hoewel ik nooit lid was geweest van een politieke partij. Ik wilde meewerken aan een beleid waar de cultuursector alle kansen krijgt, en kon me terugvinden in hun aanpak,’ vertelt Pelckmans. ‘Net als cultuur gaat politiek over mensen, en het engagement om veel met mensen om te gaan.’

Valse start

Toen Pelckmans aantrad in het Vlaams parlement, was er veel te doen rond cultuur. Bij de laatste regeringsvorming werd immers pas na middernacht bekendgemaakt dat het de minister-president was die cultuur zou krijgen. ‘Ik was hier zeker niet tegen, want cultuur vertegenwoordigt in geld en middelen maar een klein percentage en een minister-president kan wel voor meer gezag en autoriteit zorgen,’ legt Pelckmans uit. ‘Minister-president Jambon beschikte echter nog niet over een volledige kabinetsploeg om het cultuurbeleid op te starten, en voerde meteen ook een algemene besparingsronde door. Onmiddellijk kwam er kritiek op deze domme beslissing, zodat hij een deel heeft moeten terugdraaien.’

Na deze slechte start, gebeurde een bijstelling, synchroon met de professionalisering en de uitbreiding van de kabinetsploeg. ‘Met Joachim Pohlmann als kabinetschef, die weliswaar niet mijn ideologie heeft, kwam er meer realiteitszin en kennis van zaken,’ aldus Pelckmans. ‘Daarbij was er grote politieke druk vanuit Groen en zelfs vanuit zijn eigen coalitie, die de besparingen bijna openlijk veroordeelde.’ De beleidsnota voor 2020 werd wel vrij goed ontvangen, maar niet lang daarna zette de coronacrisis de situatie helemaal op zijn kop.

Impact van Covid-19 op de cultuursector

De enorme impact van Covid-19 op de cultuursector valt niet te overschatten. ‘Nu er eindelijk versoepelingen in zicht zijn, heerst er enerzijds een gelukzaligheid bij de sector en het publiek, maar anderzijds blijven er beperkende maatregelen van kracht, die leiden tot ongeduld,’ mijmert Pelckmans. ‘Er zijn heel wat bezorgdheden bij organisatoren over de hindernissen die voor ons liggen. Ze worden overstelpt met aanvragen voor fysieke publieksactiviteiten, maar vrezen ook voor een snelle saturatie. Na een stormloop, kan er op korte termijn moeheid bij het publiek ontstaan bij zo’n immens aanbod.’

Het post-coronatijdperk brengt wel een aantal aandachtspunten en uitdagingen met zich mee. ‘Ik verwacht dat er weinig zal overblijven van de noodgedwongen digitalisering van de kunsten. De cultuurliefde op anderhalve meter afstand bedrijven, is een moeilijke aangelegenheid’, lacht Pelckmans. ‘Naast het fysieke, snakken mensen niet alleen naar cultuur met de grote C, maar ook naar het bredere veld van vrije tijd en sport. Ik roep de Vlaamse regering dan ook op om deze nood om te zetten in mensen en middelen. Als ik zie dat volgens de laatste berekeningen slechts 0.98% van de Vlaamse begroting naar de cultuursector gaat, verontrust mij dat.’

Politieke kijk op cultuur

De overstap naar de politiek was voor Pelckmans snel gemaakt, na veertig jaar in de cultuursector. ‘Bij de ontwikkeling van cultuurhuis de Warande van stedelijk naar provinciaal niveau, werd ik tijdens de onderhandelingen in toenemende mate met politiek geconfronteerd, en dat ging me goed af,’ glimlacht Pelckmans. ‘Eens verkozen, bleek het werk in de oppositie toch wel anders. Er zijn heel wat politici die over de partijgrenzen heen heel hard werken, maar er zijn er ook zeker die de kantjes eraf lopen. Ik heb het daar heel moeilijk mee.’

Cultuur is in de eerste plaats een bevoegdheid van de Vlaamse gemeenschap. ‘Sinds Groen in de federale regering zetelt, blijkt dat de sturingssystemen deels nog op federaal niveau zitten,’ stelt Pelckmans vast. Een van de hot issues is het statuut van de kunstenaars en de cultuurwerkers, dat afhankelijk is van de federale coronamaatregelen. Hetzelfde geldt voor fiscaliteit en auteursrechten. ‘Het feit dat een aantal stuurfuncties federale materie zijn, maakt het cultuurbeleid complex. Dat is niet altijd efficiënt, maar het is best nog wel werkbaar. In chaos worden de mooiste dingen geboren.’

Cultuur als tegengif voor polarisatie

Traditioneel kent de cultuursector een lage waardering, en ligt de klemtoon op cultuur met de grote C. ‘De uitdaging ligt voor mij in de brede invulling van het begrip, met ruime en bereikbare kunstvormen voor een breed publiek,’ legt Pelckmans uit. ‘Toen in de jaren 70 cultuurhuizen opkwamen, speelden deze ook de rol van ontmoetingscentra. Het napraten over de ervaringen droeg bij aan de avond, vol kunst met al zijn kwaliteit én zijn moeilijkheid.’

‘Een van de mooiste projecten voor mij, is een voorstelling eind jaren 80, in samenwerking met een school voor mensen met een beperking. Intussen zijn ze uitgegroeid tot het bekende theater ‘Stap’, dat op Eén in primetime te zien waren met ‘Tytgat chocolat’. Voor mij is dit de essentie van cultuur: tonen dat die kinderen kwaliteiten hebben en dingen kunnen, en ook ouders in contact brengen met cultuur. Ik sta huiverig tegenover de commerciële kunsten, waar het geld moet rollen.’

Afscheid van de politiek

‘Het is hard om afscheid te nemen van de politiek, en van mijn kiezers. Het voelt alsof ik die mensen wat in de steek laat,’ betreurt Pelckmans. ‘Er waren een drietal redenen die me tot die beslissing deden overgaan. Ik word 63 en werd in de zomer geconfronteerd met gezondheidsproblemen, die de lange treinreizen vanuit Turnhout fysiek te moeilijk maakten. Daarnaast lag de hele cultuursector plat door corona waardoor ik weinig kon betekenen voor het cultuurbeleid. Het doorslaggevende element was voor mij dat ik de sector zelf miste.’ Pelckmans maakte wel de afspraak om achter de schermen actief te blijven om het beleid mee op te volgen.

Auteur artikel: Lies Verlinden