De vormgevers van Engeland

Laat ik meteen duidelijk zijn: wie een aversie heeft tegen jaartallen, talloze hertogen, graven en baronnen en een hoop koningen met de naam Edward die stoppen het best nu met lezen. Wie niet houdt van geschiedenissen van ‘grote mannen’ die kapt er ook beter meteen mee. Het boek Vorsten van Albion vertelt immers het verhaal van een van de belangrijkste vorstengeslachten uit de Engelse en Europese middeleeuwse geschiedenis: de Plantagenets.

Vloeiend en boeiend

Het is een verhaal over de beruchte ‘grote mannen’ en ook de nodige vrouwen. Je moet er regelmatig je verstand bijhouden, maar het neemt niet weg dat dit boek vlot leest. Dat is te danken aan de vloeiende en boeiende schrijfstijl Dan Jones. Jones is niet de eerste de beste. Hij is een historicus opgeleid in Cambridge en heeft intussen heel wat artikels, boeken en tv-documentaires op zijn teller staan.

Brembloesem

Zijn geschiedenis van de Plantagenets werd in de Angelsaksische wereld een bestseller en het kent sinds kort ook een Nederlandstalige uitgave. De vertaler van het uitgebreide boek verdient een pluim, evenals de vormgevers ervan. Of moet ik zeggen: ‘Geef ze een bremtakje’? De naam Plantagenet is immers afgeleid van de Latijnse naam voor de plant. De overlevering wil dat Godfried van Anjou — de stamvader van het geslacht — ‘een lange, aanmatigende tiener met rossig haar’ graag een heldergele brembloesem in zijn haren droeg.

Het boek begint met tragische verhaal van het Witte Schip. Dat ging met zijn dronken bemanning ten onder tussen Normandië en Engeland. Het drama was nog erger dan normaal, want de opvolging van het koningshuis van de Normandiërs zonk mee naar zeebodem. Plots zat Engeland zonder een troonopvolger. De kroon van koning Hendrik I ging daarom naar zijn kleinzoon, Hendrik. Hij was het kind van Plantagenet en Mathilde, de dochter van koning Hendrik I. Zoals u ziet, originele naamgeving is niet altijd het sterkste punt van vorsten.

245 jaar heerschappij

‘De Plantagenets werden vaak vergeleken met duivels: koningen die immense macht hadden, maar ook onnatuurlijk wreed konden zijn.’ Het verhaal van het vorstenhuis is gedrenkt in bloed, jaloezie, verraad en triomf. Aan ontzetting, ongeloof en walging geen gebrek bij de koningen van Albion.

Maar het verhaal van de Plantagenets is ook het verhaal van dat Albion of Engeland. Door toedoen van de koningen en hun omgeving ontwikkelde het land zijn parlement in Westminster en werd de Kroon, ‘de machinerie en filosofie van de koninklijke heerschappij’, een gescheiden begrip van de drager ervan. Zij voorzagen in de acht generaties en 245 jaar van overheersing Engeland van ‘een complex en diepgeworteld systeem’ van bestuur en rechtspraak met zijn eigen plaatselijke en nationale ambtenarij.

Magna Charta

Niet altijd de meest succesvolle vorsten vormden een belangrijke schakel in de ontwikkeling van het Engelse systeem. Het ongemeen interessante verhaal van koning Jan zonder Land is daar het perfecte voorbeeld van. Deze harde en soms geheel harteloze vorst liet — dik tegen zijn zin — de haast mythisch geworden ‘Magna Charta’ achter. Vandaag wordt dit document gezien als een onderdeel van de Britse grondwet — een samenhangsel van verschillende overeenkomsten uit verschillende tijdperken.

Dan Jones gaat goed in op de figuur van Koning Jan. Het is een verhaal dat veel rijker is dan alleen maar de Robin Hood-versie die we doorgaans te verwerken krijgen. Van Hendrik II en zijn Eleonora van Aquitanië tot de laatste Plantagenet, de roemloos gevallen koning Richard II: het zijn stuk voor stuk aangrijpende biografieën met oog voor het bredere historische verhaal.

Ongemeen fascinerend

Dan Jones rekent ook af met enkele hardnekkige verhalen. Zoals dat van de homoseksualiteit van Edward II. Er zijn veel indicaties — zoals zijn bijzonder hechte band met zijn favoriet Piers Gaveston — voor de bewering, maar er is geen definitief bewijs voor. ‘Het lijkt waarschijnlijk dat ze een soort band als adoptiebroers deelden’ en ook de vaak geciteerde pijnlijke dood van Edward II – marteling met een gloeiendhete pook in zijn rectum – verwijst Jones naar het rijk der fabelen.

Het bijzonder informatieve en levendige boek is opgedeeld in zeven grote hoofdstukken die telkens bestaan uit goed verteerbare korte stukken. Het helpt wanneer je zo een ‘pil’ van een boek — 671 blz. — achter de kiezen moet zien te krijgen. Dan Jones toont met zijn Vorsten van Albion eens te meer aan dat de geschiedenis van Engeland gewoon ongemeen fascinerend is.