Een spannend conclaaf

Hoe schrijf je een spannend boek? Er moet iets gebeuren: een moord of een verdwijning. Dat is vrij gebruikelijk in het thrillergenre. Soms zelfs in een huis clos. Niemand binnen, niemand buiten, de deelnemers zijn gekend. Agatha Christie schreef er zulke. Een heel interessant idee en een beetje auteur kijkt dan al snel en verlekkerd naar de bekendste huis clos van het westelijk halfrond: het conclaaf dat een nieuwe paus moet verkiezen in Rome. 120 mannen van respectabele leeftijd die samen moeten beslissen volgens strikte regels. En wat er achter de schermen allemaal kan gebeuren.

Robbert Harris, de bekende Amerikaanse auteur van ‘literaire thrillers’ nam de handschoen op en schreef Conclaaf. Een thriller over een conclaaf waarin de spanning te snijden is, en Harris heeft daar geen dode voor nodig. Tenzij dan een dode paus bij het begin van het boek. Een onverwacht dode paus, maar ook dat laat Harris liggen voor de plot. Het verhaal is helemaal opgebouwd rond wie de nieuwe paus wordt. Met alle verrassingen vandien.

Harris heeft zich goed geïnformeerd. Hij schrijft dan ook een redelijk realistisch beeld van het kardinalencollege en de schitterende gebouwen waar het verhaal zich afspeelt. Volgens zijn dankwoord kreeg hij een privérondleiding in het Vaticaan. Een bestsellerauteur zijn die eerder al over het Oude Rome schreef… dat helpt echt overal.

Over het verhaal kunnen we eigenlijk kort zijn. Het hoofdpersonage is kardinaal Lomeli, de deken van het kardinaalscollege. Hij moet het volgende conclaaf organiseren. De paus sterft plots en alles wordt in gereedheid gebracht. Die overleden paus heeft in het boek trouwens wel wat trekken van de huidige paus Franciscus. Ook andere kardinalen zijn qua profiel soms wel wat herkenbaar. Alle kardinalen komen samen in het Domus Sanctae Marthae. Zeg maar het hotel dat Johannes Paulus II speciaal voor het conclaaf liet bouwen op Vaticaans grondgebied. Dat hotel wordt dan voor de gelegenheid hermetisch afgesloten. Dat bepaalt voor een deel mee de sfeer. Die sfeer is van uitgelaten tot gespannen en vijandig. De gesprekken komen los, de campagnes en het getouwtrek voor de pauskeuze kan beginnen. Wordt het een eerste zwarte paus, opnieuw een Italiaan, zoals de Italiaanse kardinalen willen, een conservatief of in dezelfde lijn als de vorige paus, een verzoeningsfiguur of een overgangsfiguur? Zoals het hoort komen er wat onverwachte en ongelegen geheimen boven, De gedoodverfde kandidaten vallen een na een af, er is een ongenode gast die toch welkom is, er is corruptie, simonie, kortom alles wat in de kerk kan foutgaan is aanwezig. En dat zorgt ervoor dat het conclaaf langer duurt dan verwacht en eigenlijk ongemeen spannend wordt. En buiten staan de media, die niets weten, maar vrolijk doen alsof, die zich vastklampen aan strohalmen om toch maar een verhaal te hebben. Net echt.

U zou bij het lezen van het boek misschien kunnen denken dat Robbert Harris het allemaal wat ver zoekt, te ver zelfs. Eilaas, driewerf eilaas. Het is waarschijnlijk allemaal nog erger. Als u me niet gelooft kan ik u de lectuur van de boeken van Gianluigi Nuzzi aanbevelen. Zijn recentste is De Kruistocht: Paus Franciscus en zijn strijd tegen de corruptie in het Vaticaan (uitgeverij Balans, 2016). Harris heeft het ook gelezen. Nuzzi heeft nog boeken over corruptie en mistoestanden binnen de curie, het bestuursapparaat van de wereldkerk en het Vaticaan. Zoek ze in uw gemeentelijke bibliotheek, u weet niet wat u leest. De échte strijd van Franciscus speelt zich af achter de muren van het Vaticaan, vergeet de communie voor echtgescheidenen.

Nuzzi heeft zijn boek geschreven op basis van lekken van topmensen binnen de muren, die voor paus Franciscus de financiën van het Vaticaan hebben onderzocht. Voor zover ze die financiën konden onderzoeken. Er zijn afdelingen binnen de curie (dicasteries noemen ze dat) die inzage weigerden of die al jaren geen boekhouding hebben. Dat dekt wanbeleid en misbruik toe, in verschillende dicasteries hadden ze nog nooit van een offerte gehoord. Een bekende aannemer deed dat tegen een te hoge prijs en in ruil voor andere gunsten. Sommige kardinalen wonen in luxueuze appartementen van 500m² in het centrum van Rome, onderhouden op kosten van ‘het Vaticaan’ en gratis bewoond door de heren. Giften bedoeld voor armoedeprojecten werden gebruikt om financiële gaten te stoppen… Franciscus was razend. Vele kardinalen die hun privileges bedreigd zien ook. Met alle gevolgen vandien, inclusief bedreigingen, inbraken en lekken naar de pers om tegenstanders zwart te maken. Franciscus heeft niet zoveel vrienden binnen het Vaticaan zo blijkt.

Robert Harris maakt dankbaar gebruik van die verhalen en heeft zich goed ingewerkt. Hij weet goed de verschillende strekkingen binnen de wereldkerk en de groep kardinalen weer te geven. Dat maakt het boek nog beter. Komt er een eerste zwarte paus? Welke rol speelt het Midden-Oosten en de positie van de christenen daar? De visie op binnenkerkelijke discussies: wijding van vrouwen, de hervormingen van de curie, visie op het gezin, op de leerstellingen, het gebruik van Latijn, interpretaties van het concilie. Harris gebruikt het allemaal in zijn plot. Als u Conclaaf gelezen hebt, kijkt u nooit meer op dezelfde manier naar een kardinaal of de Sixtijnse kapel.

Harris is echt top in de details, tot het einde. Hij haalt het heden en verleden binnen, van de legende over een vrouwelijke paus tot actualiteit van de terreur door moslimextremisten. Conclaaf is een intelligent geschreven thriller. Plots weet ik waarom ze een onderscheid maken tussen thrillers en ‘literaire thrillers’. Het zijn thrillers met ietsje meer inhoud dan enkel de whodunit. Dit is een wie-wordt-het met achtergrond. Een boek dat je leesplezier bezorgt. Zouden Danneels en De Kesel het al gelezen hebben?