JavaScript is required for this website to work.

Eén wereld

Karl Drabbe7/8/2016Leestijd 3 minuten
TitelEén wereld
AuteurAndrea Wulf
UitgeverAtlasContact
ISBN9789045031170
Onze beoordeling
Aantal bladzijden572
Prijs€ 39.99

Dat hij de natuur zou hebben uitgevonden is grotesk en bovendien nogal eurocentrisch. Wat hij wel heeft uitgevonden zijn ecosystemen, klimaatgordels, met wat goeie wil kun je zeggen dat hij platentektoniek heeft bedacht of de evolutieleer van Darwin een duwtje in de rug heeft gegeven. De mens was in de 18e-19e eeuw – de proto-industrialisering bleef beperkt tot Engeland en Zuid-Oost-Vlaanderen toen – nog een natuurproduct, niet het minst buiten Noord-West-Europa. Maar met zijn grote ontdekkingsreizen, zijn immense wetenschappelijke productie die toen een relatief breed publiek bereikte, zijn inzichten op de impact van de mens op de natuur en zijn besef dat de planeet aarde één groot organisch geheel is, heeft Alexander von Humboldt zich wél op de kaart gezet.

Het is wel grappig, de voorbije weken maakte ik bij andere boekenliefhebbers reclame voor het boek dat ik dan aan het lezen was: de biografie van Von Humboldt. Mijn vrienden knikten dan instemmend, ze wisten allen over wie het ging: Wilhelm von Humboldt, de man van de Bildung, naar wie de universiteit van Berlijn is genoemd. Niet dus. Het gaat om zijn jongere broer Alexander, bij de meesten onbekend, zelfs bij de ecologistische boekenvrienden. Apart ook, omdat tijdens hun leven Alexander letterlijk wereldberoemd was. Iedereen sprak over hem, hij correspondeerde met duizenden mensen over de hele wereld, men kwam zelfs naar hem kijken, alsof hij een dier was in de zoo …

Dit is niet de plek om zijn leven en 400 pagina’s levensverhaal samen te vatten. Kort: toen Napoleon de rest van Europa onder de knoet kreeg, hoopte hij – met het vele geld dat hij van zijn overleden moeder had geërfd – op ontdekkingsreis te kunnen gaan naar Zuid-Amerika. Na veel vijven en zessen lukte dat ook. Hij verliet Europa in 1798 richting Nieuw-Andalusië, zoals het noorden van Zuid-Amerika toen heette, en kwam – via een bezoek aan de jonge VS – terug in 1804. Verrijkt met duizenden verzamelde specimen van dieren en planten, tekeningen, schetsen, dagboeknotities … Daarmee hield hij zich de volgende decennia bezig: al die notities en verzamelde informatie vergelijkend kwam hij tot nieuwe inzichten die het mens- en wereldbeeld na hem ononomkeerbaar hebben veranderd.

Zijn avonturen stelde hij ook te boek, en die werden ruim gelezen in de kringen van wat in het Engels zo mooi ‘natural history’ genoemd wordt. Studerende jongeren, opkomende middenklasse, jonkers hunkerend naar avontuur, ze ademden Von Humboldts avonturen en inzichten en snakten naar meer.

Zo ook Alexander. Hij werkte dan wel constant – vooral in Parijs, en eens zijn geld op, in Berlijn, waar hij de Pruisische vorsten moest entertainen – verder, hij hunkerde naar nog een grote reis. Altijd al had hij naar de Himalaya willen reizen, maar de Britten gunden hem geen visum. Met steun van de Russische tsaar, trok hij dan maar met paard en koets door het uitgestrekte Rusland, tot het Altaigebergte. Eens terug verwerkte hij opnieuw zijn inzichten, die nu definitief werden gekleurd door de vaststelling dat waar ook ter wereld gelijkaardige klimaatgordels, ecosystemen bestonden. Een meerdelig werk dat naar de naam Kosmos luisterde kwam zo tot stand, en met de hulp van honderden wetenschappelijke correspondenten.

 Natural historians van over de hele wereld keken naar hem op. Zo ook Charles Darwin die behoorlijk schatplichtig was. En ook de uitvinders van de nationale parken in de VS of de natuur-auteur Hendry David Thoreau vielen op hem terug. Natuur en natuurbehoud werden geholpen door Von Humboldts inzicht dat menselijk ingrijpen op de natuur soms gigantische schaalnadelen heeft, met ‘enorme consequenties voor toekomstige generaties’. Een inzicht dat groeide naarmate hij leerde welk een cruciaal belang bossen hebben voor ecosysteem en klimaat.

De aarde, de natuur, is niet meer dan ‘één grote ecologische kettingreactie. Alles heeft invloed op elkaar’. Zijn hele denken was gebaseerd op dat concept van organische samenhang. Zijn hele wetenschappelijke productie was doordesemd van dat inzicht. Daar ligt het belang van Von Humboldt.

 

Het avontuurlijk leven van Alexander von Humboldt is een aanrader voor wie van biografieën houdt, of van natuur. Een ideale metgezel op uw vakanties door de ruwe – steeds zeldzamer wordende – natuur. Van dit boek leer je er spaarzaam mee om te gaan. En ervan te genieten. Zoals ik van dit boek deed.

Karl Drabbe is uitgever van ERTSBERG. Hij is historicus en wereldreiziger en werkt al sinds 1993 mee aan Doorbraak.

Commentaren en reacties