Een zeer grote Grand Opera in de Munt

Een Grand Opéra door een klein virus geveld : het leek wel een onverwachte wending in een slecht scenario toen vorige week de Muntdirectie totaal onverwacht de generale repetitie en de première van ‘Les Huguenots’ van Giacomo Meyerbeer moest afgelasten. Een week na die dramatische beslissing kon de opera dan toch worden opgevoerd. En hoewel er omwille van de virale aanval minder gerepeteerd was dan voorzien, werd de première woensdag een enorm succes, met een uitbundige staande ovatie van het publiek. Het publiek reageerde met enthousiasme tien minuten lang, gepast na een opera van liefst vijf uur!

Vergeten meesterwerk

‘Les Huguenots’ is een meesterwerk en de Fransman Meyerbeer (1791-1864) is een geniale componist, maar het werk wordt nauwelijks nog opgevoerd en de auteur is vrijwel onbekend bij operaliefhebbers van deze tijd. Halverwege de 19de eeuw waren wereldwijd de meest opgevoerde opera’s nochtans van zijn hand. Zijn muzikaal genie werd toen algemeen geloofd en geprezen. Hij was zelf een briljant muzikant die tijdens een lang verblijf in Italië de muziek van Rossini had leren kennen en daar onwaarschijnlijk populair werd met zijn eerste opera’s.

Hij kwam terug naar Parijs om daar te worden wat zijn handelsmerk zou worden: componist van Grote Opera’s. Die kenden snel een enorme succes. De exuberante werken waren precies wat het publiek van toen wou zien en Meyerbeer werd een absolute vedette. De jonge Verdi en Wagner keken naar hem op en ondergingen zijn invloed. En toen gebeurde het ondenkbare: hij zonk hij weg in de vergetelheid.

Cecil B. DeMille

Dat was te wijten aan wat ooit de basis van zijn ongeëvenaard succes was geweest: zijn gigantisme. Hij was de vader van wat toen de ‘Grand Opéra’ werd genoemd, een genre dat zijn naam bepaald niet gestolen had. Men kan dit soort opera’s het best vergelijken met de films van de Amerikaanse cineast Cecil B. DeMille die duizenden figuranten de woestijn instuurde voor zijn ‘Tien Geboden’. Meyerbeer schreef met zijn trouwe librettist Eugène Scribe opera’s die net zo megalomaan waren, vijf bedrijven lang, telkens verbluffende schouwspelen rond historische gebeurtenissen met een tragische afloop, met een oversized orkest en koor, theatrale speciale effecten en gedanste ‘divertissements’.

Voor de première van ‘Les Huguenots’ in 1836 in Parijs was er meer dan een maand aan de spectaculaire decors gewerkt en 500 kostuums, die geïnspireerd waren door 16de eeuwse schilderijen. Daarbij lagen de vereisten voor de zangers zo hoog, dat enkel de allerbeste stemmen daarvoor in aanmerking kwamen. Toen ‘Les Huguenots’ in de New-Yorkse Metropolitan werd opgevoerd stonden daar alleen absolute topzangers op de scène, die de operalegende ingingen als de ‘Seven Stars’.

De noodzaak van een dergelijke kwalitatieve cast en de exuberante productionele kost van de werken van Meyerbeer schrokken operahuizen steeds meer af en daarmee werden de ‘Grands Opéras’ haast nooit meer opgevoerd. Dat is zeer jammer, alleen al omdat dit merkwaardige genre een bijzonder interessante mijlpaal is geweest in de verdere ontwikkeling van de Europese opera.

Sint Bartholemeus

Het is daarom meer dan lovenswaardig dat de Munt ‘Les Huguenots’ van Meyerbeer opnieuw op de affiche zet, na de creatie van 2011. Als dit werk al eens opgevoerd wordt, is dat meestal in een ingekorte versie in drie bedrijven. De Munt kiest niet voor dat soort halfslachtige herwaardering van Meyerbeer, maar toont zijn opera zoals hij bedoeld was: vijf bedrijven lang.

Zoals in alle ‘Grands Opéras’ gaat ook ‘Les Huguenots’ over een historisch evenement, hier de bloedige Sint Bartholemeus-nacht van 1527, toen bij nacht en ontij op 24 augustus op bevel van de koning duizenden Franse protestanten vermoord werden door katholieke milities. Meyerbeers librettist Scribe nam het niet nauw met de historische waarde, maar gebruikte de dramatische gebeurtenissen als een decor voor een langgerekt melodrama. Als een volleerd scenarist wisselt hij meeslepende massascènes af met intieme duetten. ‘Les Huguenots’ past perfect bij de liberale ideologie van de toenmalige Franse koning Louis-Philippe. De wreedaardige onderdrukking van de protestanten was een aanklacht tegen intolerantie en voor godsdienstvrijheid een boodschap voor het burgerlijke publiek van die tijd, dat de hovelingen en aristocraten vervangen had.

‘Les Huguenots’ 2.0

De kracht van de regie van Olivier Py is dat hij niet kiest voor de traditionele megalomane mise-en-scène die men bij het oeuvre van Meyerbeer verwacht. Integendeel: hij brengt deze opera tot zijn essentie terug in een sober decor zonder de typische grootste effecten waarmee men 200 jaar geleden het publiek wou verbluffen. ‘Les Huguenots’ 2.0 grijpt met kleine vondsten naar de keel, zoals de houten kruisen die de zwaarden van de religieuze slachting worden.

Het hoogtepunt van de religieuze waanzin van de Sint Bartholemeusnacht suggereert hij met het collectief neervallende koor na de verschijning van een gezichtsloze ridder-robot met een mitrailleur die even ervoor door bisschop is gezegend. Met twee luide slagen van een kruis dat een zwaard wordt, bereikt Py meer dan wat enig bloedig special effect kan bereiken. Hij geeft daarmee aan ‘Les Huguenots’ een universele dimensie, als een aanklacht tegen fanatiek en blind geweld. Hij doet ons denken aan bloedige nazi-pogroms, de waanzin van Rwanda, ex-Joegoslavië of nu Oekraïne…

Orgastisch

Ook in de intiemere momenten toont Py zijn durf : het lange duet tussen het hoofdpersonage, de Hugenoot Raoul (de briljante Italiaanse tenor Enea Scala) en de katholieke Marguerite de Valois (de indrukwekkende Nederlandse Lenneke Ruiten) wordt een bijzonder mooi erotisch duel waarbij het koppel zich naar orgastisch hoogtepunten zingt. Niet alleen deze twee zingen op een onwaarschijnlijk hoog niveau, dat doen ook het koor als drijvende motor van de opera en de 5 andere sterren, met uiteraard een speciale vermelding voor Karine Deshayes in de rol van Valentine, die als een katholieke Julia kiest voor de liefde van haar protestante Romeo en samen met hem de dood ingaat.

Laat U dus niet afschrikken door de lengte van dit meesterwerk dat twee eeuwen oud is maar een hele zaal tot ontroering bracht. ‘Les Huguenots’ is nog een paar keer te zien. Wie weet hoe lang het nog duurt voor het nog eens in scène wordt gezet. Profiteer dus van deze een unieke kans om dit onvergelijkbaar muzikaal feest mee te maken.

Alle info op www.lamonnaiedemunt.be

Nog opvoeringen op 18, 21, 23 en 29 juni en 2 juli (18h!) en 26 juni (15h)