Hoe links denkt over de clash tussen culturen

Ik ben een fan van Fikry El Azzouzi. Zijn verhalen zijn goed geschreven, zijn personages zijn geloofwaardig en hij schrijft in een frisse taal met vlotte dialogen en in filmische scènes. In Alleen Zij is dat ook zo. De vermenging van het eigen leven van de auteur en fictie is ook altijd intrigerend. Wat echt autobiografisch is en wat niet is eigenlijk niet zo interessant. Wel dat je weet dat er wat autobiografische elementen in zitten. En ja, Azzouzi schrijft altijd over dezelfde personen. Zijn hoofdfiguur is tot nu toe altijd Ayoub, dat zal na dit boek wel anders zijn.

In Alleen Zij komt Ayoub in contact met Eva en – om een lang verhaal kort te maken – ze worden een koppel. Geen evident koppel, de vrijgevochten rosse Eva en de wat schuchtere Ayoub, Vlaming van Marokkaanse afkomst. Dat speelt zich af tegen de achtergrond van een veranderende wereld. Een wereld waar moslims niet meer welkom zijn in het Westen. De haat groeit, het geweld groeit en de moslims zijn het slachtoffer. Azzouzi kiest er volgens mij de kortste weg of de weg van de minste weerstand. Dat is heel erg jammer.

Wat Azzouzi doet is discussies die er in het Westen zijn uitvergroten. Landen sluiten hun grenzen  voor vluchtelingen. Landen scheuren zich af van de EU, de economie stort in. Hij neemt het discours over van de profeten die het einde van onze westerse beschaving voorspellen. ‘Ze [Europa] is moe, heeft schulden. Ze is kwaad, gefrustreerd en op zoek naar de verantwoordelijken voor haar ondergang. Ze is bang. Bang voor het verlies en de ontvoering. Europa’s droom is dood, lang leven de nachtmerrie.’ (p. 67) De ondergang van het Avondland!

De aanslagen mogen in zo’n verhaal niet ontbreken, net zoals de betogingen. Eva, het lief van Ayoub, is journaliste en interviewt betogers. Zwarte Piet wordt erbij gesleurd en de meest racistische motieven zijn blijkbaar de motieven van iedereen die ook maar vragen stelt over de islam. (p. 137-138). Azzouzi laat ‘De minister van Binnenlandse Zaken’ (op p. 141) het woord nemen. Van een gematigd begin legt hij hem woorden van Filip Dewinter in de mond en Geert Wilders-achtige uitspraken. Waarmee ook hier alles op een hoopje wordt gegooid. Westerse waarden verdedigen lijkt voor Azzouzi gelijk aan vreemdelingenhaat. Alsof het idee in Vlaanderen mainstream is dat moslims opgroeien met een mes in de pamper en alsof een minister dat hier ooit heeft gezegd.

Zoals het hoort wordt het enkel maar erger. Moslims krijgen later een oprotpremie als ze verhuizen, ook de derde generatie. Eva interviewt een gezin, spreekt geen Arabisch, maar verhuist toch naar Marokko. In Vlaanderen leven, willen ze hun kinderen niet aandoen. En ja hoor daar valt de eerste dode, opgehangen aan een brug, met een bordje ‘moslimzwijn’ rond de nek. Azzouzi zal bij zijn vrienden gescoord hebben nu Vlaanderen ook in deze roman voorgesteld wordt als zowat de meest racistische plaats op de planeet.

Azzouzi wil hoogstwaarschijnlijk een spiegel voorhouden aan de maatschappij. Mooi, nuttig, aanbevelenswaardig, dat is wat kunstenaars moeten doen. Maar hij kiest de gemakkelijkste oplossing. Zou hij niet eens een spiegel voorhouden aan de allochtone gemeenschap in het land? Hij is goed geplaatst om dat te doen. Neen, Azzouzi kiest ervoor om de mantra te herhalen en blijven herhalen: ‘alle nieuwe Vlamingen zijn slachtoffers’!

Klein probleem, de enige moslimdoden die tot nu toe gevallen zijn vielen door islamterroristen. Nog een probleem, waar Azzouzi aan voorbijstapt, niet elke nieuwkomer is na drie generaties helemaal vervlaamst. Er zijn er zeker, geen zinnig mens die dat ontkent, maar het is niet het hele verhaal. Grote groepen wonen in een eigen bubbel. Ze wonen fysiek in Vlaanderen, maar mentaal in een oorsprongsland, ook wat betreft de media die ze volgen. Met alle gevolgen vandien voor de kinderen op vlak van taalverwerving en het gevoel tussen twee culturen gekneld te zitten. Waarom schrijft Azzouzi daar geen roman over? In het vorige boek van Azzouzi, Drarie in de nacht, zat heel miniem de verlorenheid van Ayoub tussen Vlaanderen en zijn thuiscultuur, zijn ouders die virtueel in Marokko leven. Maar niets daarvan in dit boek.

Een schrijver die de Arkprijs van het Vrije woord gewonnen heeft, moet toch iemand zijn die de ongemakkelijke waarheid durft schrijven. Dat doet Azzouzi in Alleen Zij dus niet. Dit is geen ongemakkelijke waarheid, het is een volgehouden mantra. Het zou een ongemakkelijke waarheid zijn om die te doorprikken. Nochtans is het net dat, wat grote schrijvers doen, de common sense doorbreken. Dit boek toont aan hoe er in linkse cultuurmiddens gedacht wordt – gedurfd is het echter niet.

Het boek eindigt met een bekend aandoende aanslag in de luchthaven. Pikant detail, in het boek is het een antimoslimaanslag. Dat maakt het boek helemaal ongeloofwaardig. Het geweld dat Azzouzi toeschrijft aan de anti-islam- en White Power-terroristen is in werkelijkheid gepleegd door extremistische moslims die onze maatschappij zo haten zoals Azzouzi beschrijft hoe moslims worden gehaat. En ik durf er geld op te zetten dat hij dat net de dubbele bodem zal noemen, dat het zo toch de eigen gemeenschap aan het denken moet zetten. Een schrijver met ballen heeft zo geen dubbele bodem nodig.

Azzouzi heeft talent, ik wacht vol ongeduld op zijn eerste roman zonder Ayoub.  Ik zal hem zeker lezen.