Onverschillig, eerder dan verschillig

Met haar boek De Verschilligen wil sp.a-politica Caroline Gennez een uitdagende, optimistische toekomstvisie voor onderwijs, politiek en economie brengen. Er bestaat geen twijfel over de integriteit en overtuiging van Gennez, maar op haar visie op de hervorming van het onderwijs na, missen haar voorstellen toch de kracht om het huidige kiespubliek te mobiliseren.

Het is natuurlijk een persoonlijk boek dat een persoonlijke visie vertolkt. Maar als het zo kort voor belangrijke verkiezingen wordt uitgebracht, kan men niet anders dan het ook in die context te bekijken. En dan valt het wat magertjes uit. Gennez gelooft in de maakbaarheid van de samenleving, in participatie van de burger en in ‘dialoog’. Allemaal mooie en lovenswaardige idealen, maar intussen al zo door de tijd geërodeerd, dat ze eerder onverschillig dan verschillig laten.

Het is typerend voor de malaise waar links zich vandaag in bevindt: de antwoorden op de grote vragen zijn wel goed, alleen is de manier om er te geraken weinig inspirerend en enthousiasmerend. Er is een sterke starheid geslopen in het linkse discours, wat tot de vreemde situatie leidt dat links nu behoudsgezind is en dat rechts zich de verandering en vooruitgang heeft toegeëigend.

Zo is Gennez wat Vlaanderen betreft ‘resoluut’ tegen onafhankelijkheid, maar voor een Belgische Unie van vier deelstaten. Die deelstaten moeten zo autonoom mogelijk zijn, maar wel verbonden blijven via ‘een stevige Belgische basis’. Dat is op zijn minst toch even wazig en warrig als het confederalisme van de N-VA.

Gennez geeft ook en passant nog een nieuwe bestuursvorm mee, een soort duobaan waarbij het land geleid wordt door twee ‘premiers’ uit verschillende deelstaten. ‘Over de losse eindjes kunnen experts discussiëren’, aldus Gennez in een interview. Ook economisch brengt Gennez een dubbel verhaal, waar zich het befaamde ‘enerzijds-anderzijds’ opdringt. Enerzijds zijn er de linkse klassiekers als vermogensbelasting en renternierstaksen, anderzijds het centrumrechtse discours van lastenverlagingen om het ondernemen te stimuleren. ‘I can’t tell you the key to success, but the key to failure is trying to please everyone”‘ wist acteur Bill Cosby ons al in de jaren tachtig te vertellen.

Onderwijs als sociale motor?

De idealiste in Gennez komt nog het sterkst tot uiting op het maatschappelijke vlak. Haar voorstel voor een totaal hervomd onderwijs is waarlijk revolutionaair en lokte dan ook heel wat reacties uit. Volgens haar zou het niet slecht zijn om de schooldag te laten duren van 8 tot 18 uur. In die tijdsspanne dient dan niet alleen saai les gegeven te worden maar ook aan sport en ontspanning gedaan worden, net als aan sociaal vrijwilligerswerk. De school zorgt voor opvang en sociale vrijetijdsbestedingen, zodat de tijd met de ouders thuis echt samen kan doorgebracht worden. Op die manier wordt de school de spil van de buurt, waar kinderen opgevoed worden tot verantwoordelijke en sociaalvoelende burgers.

Of dit idee haalbaar is of niet, is niet relevant. De verdienste ervan is dat het een gewaagd idee is, eentje dat op zijn minst aanzet tot nadenken en debatteren. Het is, kortom, vernieuwend en verfrissend, wat je toch van een progressieve geest mag verwachten, vooral als die de samenleving wil maken. Een kabbelend beekje Dat is hoe de visie van Gennez overkomt in vergelijking met de kolkende Vlaamse ‘onderstroom’. Haar pleidooi voor een participatieve samenleving waar de burgers samenwerken, in plaats van voor zichzelf, is te wollig voor deze tijden. Zeker in vergelijking met het doortastende en strijdvaardige verhaal dat rechts brengt. Orde en tucht, zelfredzaamheid, responsabilisering … het zijn allemaal termen die van rechts komen en die aanslaan bij het grote publiek. Dat is normaal: in tijden van crisis en onzekerheid zoeken de mensen houvast bij een grote leider of een leidende elite, meer dan dat ze zelf hun kop zullen uitsteken. We zitten in een tijdperk waarin de ratio regeert, alles in cijfers gegoten wordt en regels en wetten meer naar de letter dan naar de geest gehandhaafd worden. Daar kan je niet tegenop met een emotioneel pleidooi.